در دوران پیش از اسلام قبایلی چند از عرب جنوب، نواحی یمن و جنوب حجاز را رها کرده و به شام کوچ کرده بودند. رهبری آنها در دست قبیله ی بنی کلب بود. در برابر اینان، قبایل دیگر از عرب شمال تحت رهبری قبیله ی قیس نیز در این ناحیه سکونت کردند و در طول زمان این دو گروه به صورت دو حزب رقیب درآمدند. معاویه طی یک پیوند سیاسی دختری از کلبیان را به همسری گرفت و فرزندش یزید را ولیعهد خود ساخت. کمکم عده دیگری ا...

ایرانیان که پس از آشنایی با اسلام و شعائر آن، ـ تعلیم، عدالت خواهی و کرامت انسانی ـ دلباخته این دین گشته بودند، با ظهور حکومت های اموی و عباسی که درست بر خلاف شعارهای اسلام رفتار می کردند، گرفتار تضاد فکری شدند. که با رجوع به سیره عملی و اندیشه نظری امام علی? و فرزندانش، در صدد حل این تضادها برآمده در این راستا و حساب خلفا و حکمرانان اموی و عباسی را از اسلام جدا ساخته و برای رهایی از ظلم ها، تب...

با تأملی در تاریخ دو شهر بخارا و سمرقند، می توان دریافت که این شهرها، همزمان با ایران قبل از اسلام، از بزرگترین شهرهای ایالت سغد (سغدیانای باستانی) در حوزه ی رود زرافشان (رودسغد) و منطقه ی ماوراءالنهر بوده اند. بدون تردید اهمیت این دو شهر، طی قرون متمادی قبل و بعد از اسلام به اعتبارِ قرارگرفتن آنها در محل برخورد شاهراه های مهم بازرگانی بود. در نیمه ی نخست قرن اول هجری، مسلمین به دنبال فتح خراسان...

موسیقی یکی از جلوه های هنری جوامع و ملل از آغاز تا کنون و بعنوان یک بلاغت موثر روحی، دارای پستی و بلندی ها و احساسات عالی و نماینده روح ملتها بوده است. خاستگاه و منشأ پیدایی آن، متن جامعه و بر اساس نیازهای اجتماعی بوده که نسبت به نوع تحولات و تغییرات اجتماعی، شکل و محتوای آن نیز از گذشته تا امروز دچار تحول شده است. جزیره العرب در میان سرزمینهای عرب، پیش از آغاز اسلام، به جز شعر که در حدود یک قر...

مَنجنیق، به منزلة سنگین ترین سلاح جنگی، در قرون میانة اسلامی از اهمیت بسیاری برخوردار بود. از این سلاح برای کوبیدن دیوارهای دفاعی و نفوذ به داخل شهرها استفاده می شد. در نخستین فتوحات اسلامی، منجنیق شکل ساده ای داشت؛ اما با گذشت زمان و به موازات تکامل و افزایش استحکام حصارهای دفاعی شهرها، منجنیق ها نیز روزبه روز تغییر کردند و تکامل یافتند؛ تا آن جا که در دورة اموی منجنیق های نفت انداز و آتشین ساخ...

در عصر امویان مراکز علمی وادبی فعال دوگونه بود:1- مراکزی که پیش از اسلام توسط اقوامی چون یونانیان‘ایرانیان و سریانیان درسرزمینهای همچون مصر ‘ ایران و شهرهای نصیبین و رها تأسیس شده بود وغالبأ به علوم عقلی و پزشکی می پرداخت . این مراکز در دوران اسلامی نیز تا سالها همچنان فعال بود وبدون هرگونه اتکایی به دستگاه خلافت اسلامی به رونق علمی وتحقیقات خود ادامه داد. 2- مراکزی که در اثر تلاشهای مسلمانان د...

کارگزاران ساسانی چون بنای بدعهدی و ستم را بر مردمان ولایات ایران گذاردند،اسباب میرایی و سقوط خویش را نیز فراهم ساختند.چنان که در تندباد هجوم اعراب مسلمان،چندان طاقتی برایشان نماند و حیات خویش به زودی از کف دادند.لیکن طلعت فجر اسلام بر ولایات ایران،به رغم حلاوت نخستین،با سخت گیریهای امویان توام گردید.پس از شهادت امام علی (ع)چوت ساختار خلاوت،به شالوده های خشک و بی مغز سلطنت مبدل گردید،والیلنی بر ...

جریان شناسی تفسیر، به معنی شناختن و شناساندن جریان های تفسیری است؛ به گونه ای که فرایند شکل گیری و گسترش جریان های گوناگون تفسیری تبیین شود و تأثیر فضای فرهنگی، اجتماعی و سیاسی در این موضوع سهم بندی شود و درجۀ تأثیرگذاری مفسرانِ پیشین بر آراء و شیوه های تفسیری مفسران سده های پسین معیّن شود. جریان شناسی تفسیر در اندلس، در گرو شناخت زنجیرۀ فکر تفسیری و شبکه مفسران غرب اسلامی و مطالعۀ معیارهای حاکم ...

مسأله خاستگاه اِسناد حدیث و تاریخ‌گذاری آن در طی یک سده گذشته از مباحث مهم میان دانشمندان مسلمان و حدیث‌پژوهان غربی بوده است. در این باره، هر دو دسته غالباً با استناد به گفته ای از محمد بن سیرین(110ق) که در آن آغاز اسناد دهی برای حدیث به سبب وقوع یک فتنه دانسته شده است، تاریخ‌گذاری های متفاوتی را ارائه نموده اند. محدّثان اهل‌سنت، فتنه مورد نظر را قتل خلیفه سوم در سال 35 ق دانسته و زمان آغاز به‌کار...