از ویژگی‌های تاریخنگاری دوره سلجوقی، جمع میان کلام اشعری و حکمت عملی ایرانیان پیش از اسلام است. از سویی احیای اندیشه سیاسی ایرانشهری و تبیین آن به عنوان الگوی عملی سلاطین در دوره سلجوقی در کتاب‌های سیر الملوک و متون تاریخی تجلی یافت. از سوی دیگر نفوذ کلام اشعری در ایران با آغاز وزارت نظام الملک، به اوج رسید و نوشته اغلب مورخان این دوره را متأثر نمود. مقاله حاضر در صدد پاسخگویی به این مسائل است ...

سیاه‌قلم یا اسود سرب، آلیاژی از ترکیب نقره، مس و سرب آمیخته با گوگرد است که بر سطح فلزات نقره و طلا کاربرد داشته که با کنده‌کاری یا حکاکی سطح فلز پایه، و با اعمال حرارتْ آلیاژ بر سطح آن تثبیت شده و به صورت طراحی سیاه‌رنگی بر سطح براق فلز پایه نمایان می‌شود. اوج این هنر در دورۀ سلجوقیان بوده است. با توجه به کاربست شیوۀ سیاه‌قلم در میان مسلمانان، ارامنه و صابئین؛ وجود پیشینۀ غنی این هنر می‌تواند د...

درتاریخ فرهنگی ایران، اگر چه عصر سلجوقی یکی از نومایه‌ترین اعصار نیست، اما بدون تردید یکی ازسازنده‌ترین دوره هاست. سلجوقیان نه از راه قدرت محض، بلکه از راه بکارگیری روش‌ها و ابزارهای ایدئولوژیک و فرهنگی برای مدت‌های طولانی توانستند از قدرت خود حراست و نگهبانی کنند.آنان علاوه بر زور و دعاوی ایدئولوژیکی ازظرفیت مدارس تازه تاسیس نظامیه، تصّوف و مذهب اهل سنت نیز بهره بردند تا قدرت خود را تثبیت کنند....

مسئله ی فساد از دیدگاه خواجه نظام الملک توسی، وزیر مقتدر ملک شاه سلجوقی موضوع مورد بررسی این مقاله است. خواجه نظام الملک در کتاب سیاست نامه ، دیدگاه های خود را در خصوص ساختار حکومتی مطلوب بیان و مشکلات موجود در ساختار سیاسی و اداری سلجوقیان را بازگو می کند. بر اساس دیدگاه خواجه نظام الملک در کتاب سیاستنامه، موضوع فساد در چهار سرفصل فساد سیاسی، اداری، دینی و اجتماعی بررسی می شود و در هر سرفصل، ع...

دوره سلجوقی را می توان دور? درخشان فلزکاریِ پس از اسلام نام برد و از آثار فلزکاری بجا مانده از سلجوقی گوشواره ها دارای اهمیت بسزایی می باشند. تعداد گوشواره های حجیم و مجوف و مطلای بجا مانده از این دوره نشان از کاربرد و توجه این زیور در دوره مورد بحث می باشد. اگرچه تنوع فرم، نقش و تکنیک در این آثار محدود می باشد اما تکرار و تعدد ساخت آن نشان از استقبال جامعه مصرف کننده آن زمان می باشد. تاثیر فلزک...

چکیده: نقوش تزئینی هنراسلامی ایران از بعد طراحی و مضمون، حاملان حائز اهمیت ارزش های تزئینی هنر اسلامی- ایرانی محسوب می شوند. در بررسی هنر این مرز و بوم ، نقوش پارچه کمتر در کانون توجه قرار داشته و ریشه این امر را میتوان در عدم شناخت و توجه به ارزش های واقعی این نقوش بدانیم. در طراحی پارچه هنر ایران اسلامی ، شاخص ترین نقش مایه ها متعلق به ادوار سلجوقی و صفوی است ، ادوار مذکور منسوجات ارزشمندی ت...

نسخ خطی دورۀ سلجوقی و تیموری، از نفیس‌ترین آثار کتاب‌آرایی و نسخه‌پردازی محسوب می‌شوند و بسیاری از محققان به توصیف کاغذهای اولیه در نسخه‌پردازی ایرانی- اسلامی پرداخته‌اند. نتایج حاصل از مطالعات تاریخی نشان می‌دهد کاغذهای دست‌ساز دورۀ سلجوقی و تیموری، کاغذهایی به نام سمرقندی، بغدادی و خراسانی بوده‌اند و عموماً شامل گیاهان غیرچوبی می‌شوند. در این میان، الیاف گیاهی کتان، کنف و شاهدانه بیشتر استفاده...

 امام محمد غزالی از شخصیت‌های برجسته علمی درتاریخ اسلام که افکار وآثار او علاوه بر تأثیر در علم و سیاست زمانه خویش، بر سده­های پس از خود نیز موثر واقع شد و حیات فکری او داوری‌های گوناگونی را درطول تاریخ به خود دید. بااین حال برخی از جنبه‌های ورود غزالی به دستگاه سلطان سنجر سلجوقی و پذیرش تدریس نظامیه نیشابور هنوز جای بررسی دارد؛ این مطلب از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است که بدانیم  چرا پس از یک دور...

بدیهی است که اطلاعات منابع مکتوب با کاستی‌هایی همراه است و این آثار در سیر تاریخی خود از متون پیشین وام گرفته‌اند، چنانکه با مطالعه‌ی راحه‌الصدور راوندی یا زبده‌النصره بنداری اصفهانی و منابع دیگر، مطالب قابل توجهی در مورد تاریخ محلی ایران در عهد سلجوقیان به دست نمی‌آید و این مطالب در قرون بعدی در آثاری چون روضه‌الصفای ناصری تکرار و تلخیص شده‌اند؛ از این‌رو با مراجعه به منابع غیرمکتوب چون سنگ‌نب...

اصفهان در دوران تاریخی و اسلامی، یکی از مراکز مهم شهری و خاستگاه بسیاری از تحوّلات فرهنگی، هنری، اقتصادی، اجتماعی و سیاسی بود و همواره مورد توجه حاکمان و شاهان کشور قرار داشت. اهمیت یافتن اصفهان در مقاطع مختلف تاریخی سبب شد مراکز شهری و روستایی حاشیه ای نیز موردتوجه قرار گیرند و رشد و توسعه یابند. یکی از نواحی حاشیه ای شهر اصفهان که به سبب توسعه اصفهان در دو دوره سلجوقی و صفوی گسترش یافت، دشت بُر...