در این رساله تلاش بر آن است تا با مروری بر مطالعات انجام شده دربارﮤ تکیه در زبان و شعر فارسی و بررسی مجدّد تکیه از ابعاد گوناگون واج¬شناختی و آواشناختی، چارچوبی نو برای توصیف و تبیین جایگاه تکیه در شعر فارسی ارائه شود. نظرهای پیشین غالباً مبتنی بر آن است که تکیه نقشی در شعر فارسی ندارد و تنها ویژگی ممیّز این شعر، کمّی بودن یعنی تقابل بین هجاهای کوتاه و بلند است. از این رو بررسی تکیه با بررسی وزن شع...

قصیده نخستین نوع شعری است که به تقلید از ادبیات عربی وارد ادبیات فارسی شده است. شاعران قصیده سرای پارسی زبان، قصیده را به تقلید از شاعران عرب مانند ابونواس، ابوتمام و متنبی می سرودند. قالب قصیده به مرور زمان و با تغییرات بسیار، مراحل کمال را پیمود. قصاید فارسی در ابتدا مبتنی بر وحدت موضوع بودند، اما به تدریج و با از رونق افتادن قصیده در دوره های صفوی و تیموری و رواج غزل، این وحدت موضوع در قصیده...

آنچه موضوع این تحقیق است، بررسی و تبیین کیفیت (و نه کمیت) به کارگیری شگردهای بدیعی و بیانی و عروض و قافیه و نقد آنها در شعر علی معلم است. او شاعری است که می‌کوشد در عرصه­های گوناگون، شعرش را از سروده­های دیگر شاعران متمایز کند؛ در مباحث بلاغی نوآوری­هایی دارد که  گاه با توفیق همراه بوده و گاه این نوجویی­ها شعر را تا مرز غیر قابل فهم بودن پیش برده است. برجسته­ترین شگردهای بلاغی معلم عبارت‌اند از...

نهضت بیداری اسلامی درکشورهای عربی و حملة عراق به ایران، به عنوان رخدادهای بزرگ قرن بیستم، طبع شاعران را تحت الشّعاع قرار داده است؛ آنان همدوش رزمندگان به پاخاستند و در قالب واژگان، مضامینی همچون شهادت و استقامت در راه حق را در برابر مضامینی چون ظلم و استعمار قرار داده‌ و بدین نحو تصاویری را که یا دارای بار عاطفی مثبت است و یا حقیقت و حالتی منفی دارد، خلق کرده‌اند؛ نگریستن از این زاویه به شعر معا...

هدف این مقاله بررسی نقش انواع قافیه‌ در سیر دگرگونی‌های آوایی و تلفظ واژگان در زبان فارسی است. بدین منظور، به اشعار شاعران فارسی از قرن چهارم تا قرن هشتم و به‌بیانی دورۀ رشد و تکوین زبان فارسی پرداخته شده است. قافیه همواره از ارکان مهم و کلیدی شعر فارسی بوده است. شاعران نیز پیوسته به قافیه اندیشیده‌اند و چنانکه از برخی نقد و نظرها و آثار منتقدان بلاغت پیداست، سرودن شعر با قافیۀ دشوار را نشان مه...

بیش از یک سده است که دانشمندان خاورشناس و ادبا در تلاشند تا ریخت و قالب شعر و سرودهای پیش از اسلام ایران را یافته و تعریف و سرچشمة و سرآغاز شعر فارسی، به ویژه چکامه را تعین کنند. در این زمینه عقیده‌های گوناگونی ابراز شده است. گروهی ریشه‌های چکامه‌های فارسی را در دوره‌های پیش از اسلام جستجو کرده‌اند و بر این باورند که چکامه در ایران از دیرباز رواج داشته است. گروه دیگری برخلاف این، بر این باورند ...