از اواخر قرن نوزدهم،مذهب تحصلی در علوم دچارسستی و تزلزل شد و بحثهای گوناگون درباب عینیت یا عدم عینیت علم سبب شد تامبانی نظری علوم جدید گرفتار بحران شود .ادموند هوسرل درآخرین اثرخود، بحران علوم اروپایی و پدیدارشناسی استعلایی ،این بحران را تشریح می کند و آن را به فرهنگ اروپایی و یا به صورت عام تر به تفکر غربی مربوط می داند.او برای غرب ،یک صورت نفسانی واحد قائل است که درتاریخ اروپا تقرر یافته است....

در زمینۀ روش فلسفۀ صدرالمتألهین تاکنون نظریات مختلفی از سوی صدراپژوهان بیان شده که هر یک یا ناظر به بخشی از روش فلسفی صدراست یا آنکه به‌کلی مسیری را طی کرده که با روش صدرا و تقریرات شارحان حکمت متعالیه، متفاوت و حتی گاهی مخالف است. در این نوشتار با تحلیل نگرش صدرا به منابع معرفتی مختلف و بررسی ابعاد مختلف مواجهۀ صدرا با مسائل فلسفی، چهار اصل روش‌شناختی وی یعنی تلفیق هدفمند سه منبع معرفتی عرفان،...

در میان ابزارهای نبرد، که از روزگاران دیرین در آثار پارسی بر جای مانده است، آینه از جمله ابزاری است که پژوهشگران کم‌تر بدان توجه کرده‌‌اند و در فرهنگ‌‌ها نیز اطلاع چندان کاملی دربارۀ آن نیامده است. در این پژوهش سعی کرده‌‌ایم تعاریف، کاربرد، و سابقۀ استفاده از آینه را، با توجه به مآخذ متعدد، بیان کنیم و در پایان نشان دهیم که بی‌‌توجهی به این کاربرد از آینه چگونه برخی از شارحان متون را دچار اشتبا...

نگاه اجتماعی به زبان و پررنگ کردن نقش جامعه در شکل‌گیری معنا از زمره‌ی مواردی است که از اهمیت ویتگنشتاین در علوم اجتماعی و فلسفه‌ی آن پرده برمی­دارد. از منظر وی نوع زبانی که در جامعه‌ی ما بسط می‌یابد نوع مواجهه‌ای را که ما، یعنی سوژه­های تجربی، به‌مثابه اعضای این جامعه با امور مختلف داریم تعیین می‌کند. در این نوشتار می­کوشم که پرسش­های بنیادینی را در فلسفه‌ی علوم اجتماعی از منظر ویتگنشتاین متأخ...

خاقانی شروانی یکی از بزرگ­ترین و خاص­ترین شاعران فارسی­زبان است. پیچدگی و چندلایگی اشعار این شاعر یکی از وجوه ممتاز و خاص­بودن شعر اوست. گواه دشواری اشعار او، وجود انواع شروح متقدم چون شادی­­آبادی و شروح متأخر معروف است. دریافت اشعار خاقانی به توغّل در انواع علوم قدیمی مثل نجوم، طب، تاریخ و اساطیر، قرآن و حدیث، فنون بلاغت و جامعه­شناسی اثر نیاز دارد که­ بی­توجهی به آنها مخاطبانش را به بیراهه می­...

 در منطق موجهات جدید، رابطۀ جهت و سور را با فرمول‌هایی نشان می‌دهند که به افتخار ژان بوریدان و خانم روت بارکن مارکوس ـ دو منطق‌دان از سدۀ چهاردهم و بیستم میلادی ـ فرمول‌های بوریدان و بارکن نامیده شده‌اند. ضیاء موحد، لطف‌الله نبوی و مهدی عظیمی پیشینۀ این فرمول‌ها را به ابن‌سینا می‌رسانند. در این مقاله نشان می‌دهیم که ابن‌سینا فقط تمایز «جهت سور» و «جهت حمل» را بیان کرده است و اشاره‌های او در دو ...

تنزیه و تشبیه از موضوعات هستی‌شناختی و معرفت‌شناختی کلامی- عرفانی است که به‌ویژه در بحث از توحید، معرفت و ارتباط ذات با اسما و صفات، همچنین در موضوع تجلیات و تعیّنات ذات از اهمیت بسزایی برخوردار است. هدف این پژوهش که با روش توصیفی- تحلیلی انجام شده، زمینه‌سازی برای فهم و درک درست‌تر مفهوم تنزیه و تشبیه در اشعار جامی و تطبیق آن با آثار ابن‌عربی و پیروان اوست. این بررسی نشان می‌دهد که جامی دو دیدگ...

گلشن راز، اثر محمود شبستری، یکی از مهم‌ترین و موجزترین منظومه­های عرفانی است. این مثنوی که نزدیک  به هزار بیت در بحر هزج مسدس محذوف سروده­ شده، به سبب اهمیت بسیار و اختصارِ آن در ادبیات عرفانی، توجه شارحان را به خود جلب کرده و شروح بسیاری بر آن نوشته شده است؛ یکی از آنها شرح گلشن راز احمد بن موسی رشتی استادی، و از دانشوران قرن نهم و شاگرد شمس‌الدین مغربی بود. در این اثر که از ن...

از دید بسیاری از شارحان غزالی، معرفت نبوی یا مرتبه‌ی علم مکاشفه، درنظر غزالی مرتبه‌ای فراتر از عقل است که انسان در آن حقایقی را می‌یابد که عقل قادر به دریافت آن‌ها نیست، حال آنکه بررسی دقیق‌تر نشان می‌دهد که این مرتبه‌ی‌ معرفتی نه‌تنها معرفتی عقلانی، بلکه خود، مبتنی‌بر برهان و تفکر قیاسی و ماهیتاً ظهور عالی‌تر مرتبه‌ی عقل استدلالی است. حقایق، در این مرتبه، کشف، مشاهده و رؤیت می‌شوند، ولی نه به م...

بهکتی یا آیین پرستش عاشقانه صورتی از تفکر ویشنویی است که ریشه در تاریخ هندوئیسم دارد. این آیین طی جریان‌ها و سنت‌های گوناگون در جنوب و شمال هند مطرح می‌شود و از سوی حکیمان و متألهان مختلف دست‌خوش تحولات بسیار می‌گردد. آثار و عناصر این صورت از دین‌داری در وداها، اوپانیشادها و در آیین بهگوت، ادبیات دوره‌ی حماسی، پورانه‌ها، سوتره‌ها و در نهایت در اندیشه‌ی شارحان مکتب ودانته به‌ویژه در تأملات عرفان...