روایت به عنوان یکی از منابع تفسیری همواره مورد توج مفسران قرآن بوده و در تفسیر قرآن به اشکال گوناگون از آن بهره گرفته شده است. برخی مفسران تنها به نقل روایت پرداخته و برخی دیگر به نقد و بررسی و جدا نمودن روایات صحیح از غیر آن نیز پرداخته‌اند. از میان این تفاسیر، تفسیر فی ظلال القرآن سید قطب که از تفاسیر معاصر به حساب می‌آید از جمله تفاسیری است که علاوه بر نقل روایات، به نقد و بررسی آنها نیز پرد...

 تبیین اصول نظرى سید قطب در "فى ظلال القرآن" و نمودار ساختن تشابه این نظریات با اصول هرمنوتیک است. نویسنده پس از رد کردن آشنایى سیّد قطب با نظریات دانشمندان غربى در زمینه هرمنوتیک و نیز استنباط این دیدگاه‌ها توسط سیّد قطب از میراث عظیم فرهنگى تفسیر و علوم قرآن؛ این دیدگاه را رهاورد "زندگى در فضاى قرآنى" و محصول اندیشه و تأمّلات ژرف و روشمند دانشمندى مسلمان دانسته است.  سید قطب معتقد است پیش فهم‌ه...

نظریه « تفسیر ساختاری » به این معنا که میان آیات هر سوره از قرآن یکپارچگی و وحدت محتوایی و مضمونی وجود دارد، نظریه ی نسبتا جدیدی است که بر دو مبنای توقیفی بودن چینش آیات و وحدت موضوعی سور، استوار است و مانند هر نظریه ی دیگری مخالفان و موافقانی داشته است. علامه طباطبایی (ره)، مفسر بزرگ شیعه و سید قطب و سعید حوی از مفسران بزرگ اهل سنت، به این نظریه معتقد و بر مبانی آن پایبند می باشند؛ بگونه ای که...

قرآن کریم، به مثابه یک متن فاخر، از ساز وکارهای یک متن بهره ی فراوان جسته است. یکی از این سازوکارها تصویر پردازی است، که این شیوه بیشتر برای عینی نمودن و ملموس کردن مفاهیم ذهنی و انتزاعی به کار می آید. خداوند در قرآن کریم امور دینی و انتزاعی را با قرار دادن آن در بافتی با تصویرهای محسوس به ذهن، نزدیک می نماید. بی گمان یکی از راه های بیان مطالب بویژه در حوزه ی معنایی و امور فرامادی بهره گیری از ...

این مقاله به بررسی متنی و منبع شناختی یک روایت تفسیری می پردازد که نخستین بار در دو تفسیرالتبیان و مجمع البیان به نقل از امام باقر علیه السلام آمده است. مؤلف نشان می دهد که مأخذ شیخ طوسی در نقل این روایت، المصابیح فی تفسیر القرآن تألیف ابوالقاسم حسین بن علی معروف به وزیر مغربی (370ـ418 ق) بوده است. وزیر مغربی این سخن را به نحوی مبهم به «ابوجعفر» نسبت می دهد؛ اما این روایت نه در هیچ یک از منابع ...

رویارویى چهار مفسّر قرن اخیر با مقوله عقل و کاربرد آن در تفسیر قرآن مورد بررسى قرار گرفته است. در تفاسیر المیزان، المنار، الفرقان و فى ظلال القرآن کارایى عقل در تفسیر وحى با تفاوتهایى پذیرفته شده است. المیزان عقل سلیم و رها از هوا و هوس را اجازه تفسیرگرى مى‌دهد، المنار عقل علمى و تجربى را میدان داده است. فى ظلال القرآن عقل را شاگرد وحى معرفى مى‌کند و الفرقان عقل را با گونه‌هاى مختلف آن مؤثر مى‌ش...

هر فلسفه تربیتی بر یک جهان بینی استوار است؛ جهان بینی قرآنی، آن گونه که سید قطب ترسیم می کند، جهان بینی حرکت یا نهضتی است که فقط با حرکت با قرآن در صحنه درک می شود. دلیل این قاعده این است که جهان بینی اسلامی بر اساس واقعیت هستی و انسان است. این واقعیت نگری در تربیت انسان نیز مورد نظر است؛ نگاه واقعی به انسان و روح و غرایز و فطرت و نیازها و توانایی های او. به همین سبب است که تربیت قرآنی تربیت وا...

از آنجا که یکی از ملاک های تمایز تفاسیر از یکدیگر، تفاوت روش تفسیری آنان است، در دوران اخیر بررسی و تحلیل روش های تفسیری بیش از پیش مدنظر قرار گرفته است. تفسیر إرشاد الحیران إلی توجیهات القرآن تألیف أحمد عبدالسلام أبومزیریق از جمله تفاسیر اهل سنت است که به زبان عربی و در دوازده جلد در قرن پانزدهم هجری به نگارش در آمده است. این تفسیر اولین تفسیر چاپ شده در کشور لیبی می باشد که شامل تفسیر تمامی ...

عموم محقّقان، علامه طباطبایی را بیشتر با کتاب المیزان فی تفسیر القرآن می­شناسند؛ امّا آنچۀ دربارۀ ایشان کمتر بیان شده، آن است که این مفسّر بزرگِ قرن، قبل از نگارش این تفسیر، کتاب تفسیر البیان فی الموافقة بین الحدیث و القرآن را به رشته تحریر در آورده است. سؤالی که در اینجا مطرح است آن است که علّت این تألیف دوبارۀ تفسیر چیست؟ در این مقاله با روش توصیفی – تحلیلی به روش شناسی تفسیر البیان و مقایسۀ اجمال...

در قرآن کریم از راههای متعددی برای هدایت بشر استفاده شده که داستانهای قرآنی یکی از آن روشهاست. می توان گفت حجم قصص در قرآن بیش از1500 آیه یعنی تقریباً یک چهارم کل آیات قرآن است که با مباحث اعتقادی قرآن به خصوص بحث آخرت (که حدوداً 1500 آیه مربوط به معاد وجود دارد) برابری می کند. این مطلب بیانگر اهمیت موضوع قصص در قرآن کریم است. در میان قصص قرآن، داستانهای انبیاء از جلوه ای ویژه برخوردار است. هدف ...