قشربندی اجتماعی در جزیره العرب قبل از اسلام متناسب با شرایط سیاسی، فرهنگی و اقتصادی جامعه، رده بندی هایی را نشان می دهد، که متاثر از معیارهای قدرت، ثروت و منزلت منجر به سلسله مراتب اجتماعی شده بود. اقشار اجتماعی این دوره بر اساس نظام قومی- قبیله ای موجود، از لایه های مجزایی تشکل شده بود، که به صورت پلکانی بر روی هم قرار گرفته بودند. در عصر نبوی، بر اساس آموزه های اسلامی، معیارهای منزلت بخشی دگر...

رویکردی تاریخی به تحول مفهوم خلافت در عصرخلفای سه‌گانه[1] مجید حاجی بابایی[2] چکیده شکل‌گیری مفهوم خلافت در خلال رخداد سقیفه و طرح جانشینی نبی اکرم(ص) سرمنشاء بسیاری از تحولات فکری و نظریه پردازی‌های سیاسی در جهان اسلام شد. روند تغییر و دگرگونی مفهومی‌و واژگانی خلافت در اداور تاریخ اسلام از چشم تیزبین محققان بدور نبوده است. اما کماکان موضوع تحول و درک این مفهوم در بستر تحولات تاریخی جای هرگونه ...

عراق از دید تاریخی، اصلی‌ترین مرکز شیعیان در ده قرن نخست اسلام بوده است و حتی پس از برپایی دولت صفویه در ایران تا کنون از مراکز عمده تشیع در جهان اسلام به شمار می‌آید. جنوب عراق، خاستگاه معنوی بنیادین تشیع و جایگاه روی‌دادهای حماسی و غم‌بار آن در دهه‌های نخستین اسلام بود و تأثیر و نفوذش در رشد فکری و معنوی شیعیان در درازنای تاریخ انکارناشدنی است، اما گسترش تشیع میان عشایـر جنوب عـراق و سرانجام ...

با گسترش موج بیداری اسلامی در سرتاسر منطقه خاورمیانه که با بهره گیری از توان گفتمان سازی انقلاب اسلامی ایران صورت گرفته است،معادلات سیاسی و استراتژیک خاورمیانه دچار دگرگونی اساسی شده است و هندسه جدید قدرت در این منطقه در حال شکل گرفتن است.به موازات نقش بازیگران دولتی در چشم انداز جدید خاورمیانه،رشد نفوذ گروههای غیردولتی که با بهره گیری از توان عملیاتی و ظرفیت بازیگری خودشان  معادلات قدرت را  در...

با ورود اسلام به ایران، بسیاری از ابعاد فرهنگی و تمدنی ایران دستخوش دگرگونی شد. یکی از این حوزه ها، قلمرو خوراک و آداب مربوط به آن بود که طی سده های دوم تا هفتم ق و همزمان با دوره تثبیت چیرگی اسلام بر زندگی ایرانیان در دوره ی خلافت عباسی، شکل فرجامین خود را پیدا کرد. این دگرگونیها از مسیرهای متفاوتی به متن جامعه ایرانی راه یافت. یکی از این مسیرها، عارفان و صوفیان عرفا و متصوفه بودند که بر پایه ...

افغانستان به لحاظ فرهنگی، سنتی و به لحاظ ساختاری اقتصادی و اجتماعی، توسعه نیافته است. قرایت که از اسلام در این جامعه وجود دارد حداکثری، بنیادگرایانه و نوبنیادگرایانه است. گفتمان اسلامی سیاسی (با خرده گفتمان های بنیادگرایانه مجاهدین و نوبنیاد گرایانه طالبان) به لحاظ هستی شناسی ، معرفت شناسی و انسان شناسی تفاوت های بنیادی با گفتمان دموکراسی دارد و هویت خویش را در غیریت سازی و طرد گفتمان دموکراسی ...

یکی از مسائل مهم در پژوهش¬های تاریخی درسال¬های اخیر، بازخوانی مجدد متون مرجع به منظور رسیدن به تفسیری علمی و تازه است. این مسئله موجب شده که پژوهش¬گران حوزه¬ی تاریخ به سراغ روش¬های جدید پژوهشی بروند و از این طریق نگاهی نو به منابع مهم و معتبر بیندازند. منابع تاریخ¬نگاری قرون اسلامی از معتبرترین و مهم¬ترین منابع برای تاریخ ایران است و پژوهش¬گران همواره برای تحقیقات مختلف تاریخی ناگزیر از استف...

ورود اسلام به ایران دگرگونی‌هایی در ساختار سیاسی و اجتماعی ایران به وجود آورد و بخشی از قشربندی اجتماعی ایران دستخوش دگرگونی شد. این پژوهش صرفاً تأثیر ورود دین اسلام بر قشربندی اجتماعی ایران را از سقوط ساسانیان تا سقوط امویان بررسی می‌کند. سؤال اصلی پژوهش آن است که ساخت سیاسی، اقتصادی و اجتماعی ـ فرهنگی ایران از ورود اسلام تا پایان دوران امویان، چه نقشی در تداوم یا تغییر قشر‌بندی اجتماعی ایران د...

داود بن علی بن خلف، پایه گذار مکتب ظاهرگرایی و نفی قیاس در سده سوم تاریخ زندگی مسلمانان است. این فقیه نام آور و نو آور که خیلی زود در جهان اسلام، آوازه یافت و پیروانی برای خود دست و پا کرد، از منطقه عمومی اصفهان و به طور خاص، از شهر کاشان برخاست. درنگ در فراز و نشیب های زندگی این دانشمند جنجالی عصر خود ـ بی گمان ـ می تواند برای آنان که تاریخ دانش فقه و نمودارهای دگرگونی ها و پوست اندازی های آن ...

سابقه‌ی گروهای سیاسی و احزاب سیاسی در جهان اسلام، به‌خصوص در منطقه‌ی خاورمیانه، ریشه در اندیشه‌های اسلامی و تعلقات این اندیشه‌ها در چند صدسال اخیر دارد به‌طوری‌که پس از دوره‌ی عثمانی شاهد تبدیل این اندیشه‌ها و دگرگونی‌شان در قالـب احـزاب و گروه‌هـای سیاسی هستیم. مهم‌ترین بخش تحولات خاورمیانه در جهان اسلام رخ می‌دهد، جهان اسلام در عمل مناطقی از شـمال افریقـا تـا خاورمیانـه و آسیای مرکزی را شامل ...