نظام برجسته‌سازی از اصطلاحاتی است که صورت‌گرایان روس در مقابل نظام خودکار زبان مطرح کردند و آن را مختص زبان ادب دانستند. یکی از انواع برجسته‌سازی، هنجارگریزی است که معنای آن گریز از هنجارهای عادی زبان است. یکی از شیوه‌های هنجارگریزی، نوعِ نحوی آن است که در طی آن، شاعر ساختار نحوی زبان را غیر متعارف می‌کند. از جمله شیوه‌های مهم هنجارگریزی نحوی، قلب عناصر جمله در سه سطح کلمه، گروه و جمله‌واره است....

روح الارواح یکی از متون عرفانی فارسی است که به دلیل رویکرد تأویل گرایانه نویسنده آن در شرح و تبیین اسماء الهی از یک سو و بهره مندی از ظرفیت های زبان ادبی در پردازش آن معانی در فرم و ساختار، از سوی دیگر، میتواند در ردیف متون منثور هنری زبان فارسی، چون مرصادالعباد و کشف الاسرار قرار گیرد؛گرچه برخی ظرافت های ادبی بکار رفته در متن، ارزشهای آن را از این هم فراتر برده است. اهمیّت این اثر از جهات یاد ش...

متن، ساختاری زبانی است که از الگوها و قواعد دستوری خاصی پیروی می‌کند که از آن با نام زبان معیار/ خودکار یاد می‌شود. گاهی ادیب برای بزرگ­نمایی مفهوم مورد نظر خود، با وجود امکان رعایت قواعد زبانی، از هنجار زبان سر­می‌پیچد تا توجه مخاطب را به یک معنای خاص جلب و در حقیقت مفهوم را برجسته‌سازی کند. هنجارگریزی یکی از شیوه‌های برجسته‌سازی معناست که در هشت سطح قابل بحث است. این نوشتار با بررسی هنجارگریز...

آرکائیسم، نوعی هنجارگریزی و انحراف از زبان معمول و نُرم و به کار بردن واژگان و ساختاری است که در گذشته، متداول بوده؛ اما در اشعار شاعران امروزی و معاصر، رواج چندانی ندارد. فرض محقق در این مقاله، آن است که در میان شاعران معاصر، پس از اخوان و شاملو، شفیعی کدکنی، بیش از دیگران، از این شگرد، جهت تشخص بخشیدن به زبان شعری خود، سود برده است. به همین منظور، این مقاله به بررسی این موضوع در اشعار شفیعی کد...

منوچهر آتشی در زمره شاعران معاصری است که با استفاده از انواع روش های هنجارگریزی، زبان شعری اش را برجسته کرده است. تأمّل و تعمّق در تحلیل اشعار منوچهر آتشی نشانگر این واقعیت است که وی به صورت گسترده از ابعاد گوناگون در برجسته کردن زبان شعری اش- که گاه به صورت عمدی بوده است- از انواع هنجارگریزی بهره برده است. در این مقاله نمونه هایی از هنجارگریزی در شعر آتشی در ابعاد گوناگون آورده شده است. هدف نهای...

هنجارگریزی یکی از مؤثرترین شیوه های برجسته سازی و آشنایی زدایی در شعر است که بسیاری از شاعران از آن بهره برده اند. در شعر معاصر، نیما نقش زیادی در پایه ریزی این شیوه، داشته است و پیروان وی نیز از این روش، بسیار استفاده کرده اند. یکی از شاعرانی که از روش هنجارگریزی برای برجسته سازی شعر خود بهره­ گرفته است، شفیعی کدکنی (م. سرشک) است. این پژوهش سعی دارد تا با روش تحقیق توصیفی- تحلیلی در چارچوب مکت...

هنجارگریزی، همواره یکی از مؤثرترین روش های برجسته سازی زبان شعر بوده است. این پدیده، در شعر معاصر عربی اهمیت فراوانی یافته است تا آنجا که گاهی، درکِ کلیّتِ شعری، بر محورِ آن دور می زند. عزالدین مناصره، شاعر معاصر فلسطینی، از جمله شاعرانی است که از انواعِ هنجارگریزی های نحوی، واژگانی و نوشتاری بسیار گسترده استفاده کرده است. علاوه بر این، وی گاهی با استفاده از عبارت ها و تمثیل های کهن، مضمونی از شعر پ...

بیدل دهلوی از شاعرانی است که شگرد سبکی و زبانی خاص خود را دارد. وی در مواردی با شکستن معیارهای مرسوم و با دور شدن از اصول حاکم شعر، زبانی متفاوت عرضه می دارد. هنجارگریزی های صرفی و نحوی او در غزلیاتش جالب توجه، بررسی هر یک آنها بیانگر خلاقیت زبانی و ادبی او است و این شگردها در کنار دیگر تصاویر شاعرانه شعر او را تخیلی تر نهاده است. در این مقاله سعی شده است به ساختارهای جدید نحوی در اشعار بیدل اش...

هنجارگریزی به شگردی ادبی اطلاق می¬شود که در متون ادبی به عنوان یکی از مهم¬ترین و اساسی¬ترین عوامل ایجاد ادبیت و فرم ادبی شناخته شده است. در این شگرد ادیب می¬کوشد تا با دوری جستن از عادات و هنجارها نوعی تغییر در زبان و نحوه بیان را موجب شود تا توجه مخاطب به محتوای متن بیشتر جلب شود. ایجاد چالش در متن و خلق لحظات درنگ برای مخاطب که هدف مهم شاعر از آفرینش متون ادبی است گاه نتیجه به کارگیری صحیح چن...