هنر دینی ایران در پی تجلی امر والا از هرگونه ترسیم پیکرنما پرهیز کرده است. در این میان موضوعات مذهبی و امور اُخروی به واسطۀ نیاز به ترسیم پیکرنما و فضای روایی در وادی ممنوعه قرار گرفتند. با وجود تأکید بسیار قرآن و احادیث در این حوزه، هنر ایران عاری از مصورسازی امور اُخروی است- جز موارد انگشت‌شماری مربوط به دیدار پیامبر از بهشت و جهنم در نسخ خطی معراج نامه‌ها- اعتلای این حوزه مربوط به هنر عامیان...

هدف پژوهش حاضر تبیین سیر تطوّر و بازشناسی الگوی باروهای شهری به منظور دستیابی به گونه‎بندی و علت‎های تحوّل آنهاست. برای این منظور، با روش تفسیری تاریخی، ساختار اجتماعی و سیاسی در تاریخ ایران بررسی و به سه مرحله دسته‎بندی شده‎است؛ سپس، تحوّلات شکلیِ باروها در دوره‎های مورد مطالعه بررسی شده و در نهایت نقشه‎ها و اسناد باستان‎شناختی در هر دوره، با توجه به این ساختار، تحلیل و تفسیر گردیده‎است. نتایج نشا...

این پژوهش با هدف شناسایی مؤلفه‌های امنیت اجتماعی زنان در بستر جامعه‌شناسی تاریخی برآمد که برای این منظور پس از مرور ادبیات موجود در این باره، به گردآوری داده‌های تاریخی پرداخت. نتایج حاصل از پژوهش نشان داد که امنیت اجتماعی دارای دو بعد ذهنی و عینی است که برآیند دیالکتیکی آن‌ها منجر به برسازیِ آن می‌گردد. در تاریخ شاهنشاهیِ ایران که اسناد زیادی از فعالیت‌های زنان، به ویژه زنان طبقۀ فرادست وجود دار...

بانو عالمتاج قائم مقامی، متخلّص به ژاله، از شاعران اواخر دورۀ قاجار و اوایل حکومت پهلوی است. او در جریان شرایط اجتماعی پس از مشروطه عقائد آزادی خواهانۀ خود را دربارۀ آزادی زنان و حق و حقوق از دست رفتۀ آنان در اجتماع بیان می کند. زندگی ژاله سراسر رنج و ملال بوده است و شعر او نیز روایت کنندۀ زندگی شخصی و رابطه اش با همسر و رنجهایش در دوری از فرزند و احساسات او نسبت به پدر و مادر و . . . است. او به...

مدرسۀ جعفرآباد در فاصلۀ 50 کیلومتری شمال اصفهان در دشت باستانی برخوار قرار گرفته و برای اولین بار، توسط نگارندگان شناسایی شده است. تحقیق حاضر به منظور پاسخ به پرسش هایی همچون تعیین زمان ساخت بنا، دلیل ساخت مدرسه در جعفرآباد و تعیین ارتباط مدرسه با سایر ابنیه و علت قرارگیری مدرسه در بافت فعلی جعفرآباد انجام شده است. روش مورد استفاده در این مقاله، توصیفی ـ تحلیلی است؛ بر همین اساس، پس از بررسی سط...

در دورۀ قاجار ایران شدیداً تحت تأثیر پیشرفت‌های صنعتی و دیگر جاذبه‌های اروپایی قرار گرفت و از ورود افکار و محصولات آن‌ها استقبال ‌شد. این روند بر هنر ایران نیز کم‌کم اثرگذاشت، اما مسلماً بعضی از سنت‌های پایدار به جای ماند. در این دوگانگی نوعی پیوستگی شیوۀ نگارگری اواخر دورۀ صفوی با سبک قاجاری دیده می‌شود، اما فرنگی‌مآبی، که ازاواخر صفوی شروع شده بود و اوج آن در دورۀ اول قاجاری ادامه یافت، نه‌فقط ...

خانه های تاریخی باارزش اصفهان غالباً در بازۀ زمانی دورۀ صفویه تا اواخر دورۀ رضاشاه )پهلوی اول( و بر اساس الگوی حیاط مرکزی و ویژگی های معماری مناطق نیمه گرم و خشک ایران ساخته شده اند، اما به لحاظ موقعیت دینی و فرهنگی ساکنان )مسلمان، ارمنی، یهودی، زرتشتی( یا موقعیت شغلی و اجتماعی آنان )بازرگان و تاجر، روحانی، ملاک و زمین دار( تفاوت هایی در سازماندهی فضاها، نقش آب و تزیینات آنان به چشم می خورد. مقا...

اندیشۀ مهدویت یا ظهور موعود تاکنون یکی از مسائل مهم و اساسی در ایران دورۀ اسلامی بوده ‌است؛ اما این مسئله طی تاریخ دچار آسیب‌های فراوانی، ازجمله ظهور مدعیان دروغین شده و جامعۀ اسلامی را با مشکلاتی روبه‌رو ساخته است. این موضوع حتی تا دورۀ معاصر نیز تداوم داشته؛ چنان‌که در دورۀ قاجار نیز نمونه­هایی از آن گزارش شده است. سیدمحمد کلاردشتی یکی از این مهدیان دروغین بود که در سال 1309ق/ 1892م، ادعای خو...

نیاز تاریخی کشور به تأسیس قانون و رویه و باور به قانون مداری و به تبع آن نیاز به تحولی نظام­مند در نظام دیوان سالاری ناکارآمد،  به ویژه در دورۀ ناصرالدین به سبب تأثیرپذیری نخبگان­گیری و دولتی دورۀ قاجار از ارزش­های جامعه غربی در این زمینه، مبدل به مطالبه­ای جدی -هرچند نیمه پنهان- جامعه ایرانی گردید. برنامه­های بنیادین اصلاح نظام اداری کشور و برقراری قانون و نظم در دورۀ صدارت میرزا تقی خان امیرک...

یکی از آثار تاریخی ولایت کرمانشاه (کرماشان*)، قلعۀ کهنۀ کرمانشاه است که در بخش مرکزی شهر کرمانشاه واقع شده و ظاهراً قدمت آن به دورۀ افشاریه می رسد. از این قلعه، نقشۀ تاریخی ارزشمندی در دورۀ قاجار کشیده شده که پلان این قلعۀ تاریخی در آن به خوبی ترسیم و منعکس شده است. پلان این اثر تاریخیِ نظامی قابل مقایسه با نمونه های دیگری از جمله قلعۀ خوی است. از سوی دیگر با توجه به موقعیت سوق الجیشی منطقه، قلعه...