بی گمان افکار عرفانی و صوفیانه ی حلّاج به احمد غزّالی رسیده و از او به عین القضات همدانی، و این هر سه از همیشه تا جاویدان از گردن کشان حوزه ی عرفان و تصوف ایرانی- اسلامی می باشند. این مقاله به بیان اقتباس­های عین القضات از احمد غزالی در بسط و تقریر معانی و اسرار و حقایق عشق و اشتراکات آن­ دو، در این حوزه می­پردازد. در آغاز، به بیان مشترکات مبحث عشق و حالات آن، در تمهیدات با سوانح العشّاق -که تماماً...

در گستره ادب فارسی , شاعران و نویسندگان اهل عرفان با بهره جستن از مضامین و واژه‌هایی که برای عشق صوری و ظاهری به کار می رود ( رخ و خط و خال , شراب و عیش و...) در مفاهیم و معانی هر یک , دگرگونی بنیادی و اساسی به وجود آورده اند و این الفاظ را به صورت استعاری و رمزی برای جمال حقیقی و خوشی ناشی از وصال و رسیدن به معبود ازلی به کار گرفته اند. ایشان , معنا را به کسوت لفظ پوشانده اند که با کنار زدن پو...

یکی از مهم ترین وجوه تراژیک زندگی و یکی از بزرگ ترین چالش ها و دغدغه های هر انسان در طولِ تاریخ، در کنار مرگ، تنهایی و درد و رنج و...، مسئله گناه و هبوط و مجموعه اضطراب های حاصل آن است که در متون ادبی- عرفانی به انحای مختلف آمده است. این مفهوم، یکی از مضامین مهم و مکرر ادبیات عرفانی است که در موارد متعدد به بیان اقسام، انواع و نتایج این مفهوم پرداخته است. در این میان در متون فارسی عرفانی، به ویژ...

هنر در فرهنگ‌های سنتی و دینی و آیینی، بستر مناسبی برای تجلی مضامین عرفانی، معنوی و روایی است، لذا می‌توان از طریق پژوهش در این قبیل آثار هنری، علاوه بر کشف معانی نمادین به دریافت محتوای رمزی اشاره‌ای آنها نیز نایل شد. بیان نمادین در رقص‌های آیینی یکی از مهم‌ترین شاخه‌های هنری است که می‌تواند، به مثابة مطالعاتی جامعه‌شناختی، دینی، عرفانی و اعتقادی و به طور کلی تحت عنوان مطالعات فرهنگی، خصوصیات ز...

مکاتیب نگاری از دیرباز راهی برای انتقال دیدگاه های افراد و برطرف نمودن مشکلات مختلف بوده است و عرفای اسلامی از جمله کسانی اند که با بهره گیری از این فن و با تأسی از پیشوایان دینی خود، اقدام به نگارش نامه هایی آموزنده و سرشار از مضامین ارشادی و عرفانی نموده اند. از جمله عرفایی که از این هنر به خوبی بهره گرفته است، عبدالله قطب بن محیی(متوفی اوایل قرن دهم هجری قمری) است که در اواخر قرن نهم، در اثر...

ابن فارض ، بزرگترین سراینده شعر عرفانی ادبیات عربی است که مضامین عالی عرفانی در شعر او موج ، می زند. می توان گفت تنها عارف شاعری است که مضمون تمام اشعارش- بجز الغاز که کمتر از شصت بیت است – شراب روحانی و عشق الهی است. در نگاه او ، تمام پدیده های هستی ، تجلیگاه اسماء و صفات الهی است. شعر او ، بیان یافته های درونی و وجدانیات عارفی روشن ضمیر است که با پایبندی کامل به شریعت ، طی طریقت نموده است....

توجه و تعمق در نگاره ها، کشف نمادهای تصویری و بررسی رابطه ی میان روایت های ادبی و آنچه که در نسخ به عنوان نگاره ای برای متون ادبی به تصویر درآمده موجب دستیابی به نتایج بسیار در شناخت مبانی فکری عرفانی خواهد شد. چرا که عرفا از جمله جامی برای بیان حقایقی که از راه کشف و شهود به آن رسیده اند اغلب از زبان رمزی و نمادین سود جسته اند. در طول زمان این شکل از بیان نمادین در رابطه ی تنگاتنگ ادبیات و نگا...

عرفان از ضرورت ها و بایسته های زندگی بشر از آغاز بـوده است . بشر در دیدگاه عرفانی از مرزها و دسته بندی های نژادی ، دینی ، جغـرافیایی ودر یک کلام از محدوده ی زمان و مکان خارج می گردد وبه عنوان یک "کل" نگاه می شود . بازتاب عرفان دراندیشه ها و افکار بشر کاملاً محسوس بوده در زندگی معنوی ومادی او تجلی می یابد. بارزترین مجال، برای ظهوراندیشه های مکتوب عرفانی در آثار ادبی است . اگرمخاطبان آثار ادبی غیر...

سمبولیسم، مهم‌ترین شیوة بیان رمز و رازهای عرفانی است و گسترة زبان عرفان را از چنبرة پدیدارهای هستی تا فراسوی جهان ناپیدا و بیان‌ناپذیر افزایش می‌دهد. از میان رویکردهای سمبلیستی عارفان ایرانی، سمبولیسم الفبایی شگردی هنری برای تبیین اندیشه‌های عرفانی بوده است و سروده‌های آنان را آکنده است. پژوهش حاضر به روش تاریخی و با رویکرد تحلیل محتوا، شاخص‌ترین آثار حکمی ـ عرفانی و برجسته‌ترین دیوان‌های عارفا...

امیرحسینی هروی از عارفان گمنام قرن هفتم و هشتم هجری است. او با پرسش‌های هجده‌گانة خود، شیخ محمود شبستری را به سرایش گلشن راز برانگیخت. از امیرحسینی هروی آثار مهمی بر جای مانده است. بررسی افکار او در مطالعات تاریخی و تطبیقی تصوف اهمیت خاصی دارد. در این مقاله، سه نوع تأثیرپذیری محتوایی آثار هروی از میراث عرفانی کهن بررسی می‌شود. نخست، تأثیرپذیری از عارف هم‌عصرش مولانا در مباحثی مثل تشابه آغازین ک...