قدیس آگوستین(354-430 م) از بزرگان الهیات مسیحی در غرب و ملاصدرا(1571-1641 م) از متفکران فلسفه‌ی اسلامی در شرق، گرچه در دو زمینه‌ی فکری مختلف اندیشیده و به تعاریف مختلفی از عقلانیت دست یافته‌اند، اما هر دو درمقام تعیین مصداق،عقلانیت را اصطلاحی جامع با کاربردی تشکیکی دانسته‌اند که در سطوح مختلفی از یقین، تأمین‌کننده‌ی اعتبار علوم کاربردی، نظری و مکاشفه‌ای است. طی این مقاله به بررسی تعاریف مختلف آ...

این نوشتار در پی توضیح مبنای زیبایی­شناختی نگرش یورگن هابرماس به «عقلانیت ارتباطی» است. مطابق مدعا تعریف امانئول کانت در مبحث نقد قوه حکم از امر زیبا، و توضیح وی از قضاوت ذوقی و زیبایی‌شناسانه، به فهم ابعاد ژرف­تر رویکرد هابرماس به «عقلانیت ارتباطی» و مقوله کنش ارتباطی و زبانی می‌انجامد. هم چنان که توجه به پرسش­های مطرح در مکتب انتقادی فرانکفورت و دیدگاه­های تئودور آدورنو در توضیح جریان از خود ...

عقلانیت به معنای سازگاری، ارتباطی مستقیم با استنتاج منطقی دارد. این ارتباط که جنبة صوری منطق را در بر می گیرد، اندیشة پنهان در برهان خلف است.

در باب عقل و دین و اینکه آیا میان آنها نزاع و تضادّی هست یا خیر، سخن بسیار گفته شده؛ به‌‌ویژه در غرب و از دورة رنسانس تاکنون ادّعا شده که میان این دو نزاع هست و این درگیری با شکست تدیّن به انجام رسیده و دیگر دورة عقلانیت آغاز شده است. در این مقاله، نویسنده کوشیده تا اثبات کند که اساساً میان عقل و دین، اگر هر دو حقیقی باشند، نه تنها نزاعی نیست بلکه وفاق کامل برقرار است؛ لکن اگر یکی یا هر دوی آنها غی...

امروزه در جوامع اسلامی گروهی از دگر اندیشان با استناد به تعابیر و اسلوب های بیانی قرآن تلاش می نمایند تا این کتاب مقدس را محدود به حصار زمان و مکان شبه جزیره زمان بعثت پیامبر اسلام(ص) نمایند، و در نتیجه مخاطبان اش را تنها اعراب بدوی دوران جاهلی بخوانند! غافل از اینکه آنچه این جماعت بدان استناد می کنند، خود یکی از وجوه اعجاز قرآن حکیم است. بدان سان که خداوند از همان تعابیر و گفتمان و واژه های اع...

سکولاریسم و سکولاریزایسون دو واژه با بار معنایی خاص خود هستند که می توان از موقعیت کنونی این دو با تعبیر «مبهم» یاد کرد. به کارگیری این دو واژه در ایران معاصر بر ابهام ذاتی این دو افزوده است. نوشتار حاضر تلاشی در جهت ابهام زدایی از دو واژه سکولاریسم و سکولاریزاسیون و شفاف سازی معنایی این دو است. نخست تاریخچه طرح ایده سکولاریزاسیون در ایران معاصر بررسی و پس از آن به برابر نهاد صحیح برای دو واژه...

این تحقیق با استفاده از روش پیمایشی و تلفیق نظریات جامعه شناسی دین و جامعه شناسی معرفت به بررسی این موضوع خواهد پرداخت که آیا بین مظاهر نوسازی (شهرنشینی تحصیلات جدید استفاده از وسائل ارتباط جمعی ) و گرایش به عقلانیت دینی (اخلاق مسئولیت عقلانیت ابزاری افسون زدایی . . . ) ارتباط وجود دارد یا خیر ؟

گفتمان تقدیری، گفتمانی است که روشن ترین آغازگاهش در ایران قبل از اسلام، عصر تفکر زروانیستی بوده، پس از اسلام نیز با قدری تفاوت اما با ماهیتی هم سان، گسترش متنابهی یافته است. نفوذ و گسترش دامنه دار این اندیشه در بنیان های تفکر و باور ایرانی، بازتاب وسیعی نیز در آثار تاریخی و ادبی ایران داشته است. یکی از این آثار، تاریخ بیهقی است که این باور در آن گفتمانی ویژه را شکل داده که در سطح ظاهری اثر نیز ...

آن گاه که در پی وقوع انقلاب اسلامی، نگرانی حول نحوه پوشش زنان از دغدغه ای صرفاً دینی به موضوعی حکومتی بدل گشت، راه و رسم پوششی که پیش تر منحصر به بخش هایی خاص از جمعیت بود و تغییر در ابژه های آن کمتر صورت می گرفت به کل جمعیت گسترش یافت. اما از همان زمان که اراده ای برای اداره زنان شکل گرفت تا نحوه پوشش آن ها را سامان دهد تصور می شد طبقه ای که کنترل نظم سیاسی را در اختیار دارد بر آن است تا دیگر ط...