از گذشتههای دور، افکار بلند و شخصیتهای علمی و فرهنگی فراوانی در آسیای میانه ظهور کردهاند. شهرهای بنامی چون بخارا، سمرقند، خوارزم، فرغانه، خیوه و مرو در این منطقه پناهگاه نیکی برای بالندگی علم و دانش و شخصیتهای علمی بودهاند. در این سرزمین، عرفان و تصوف و اندیشههای فلسفی جریان غالب در دورههای گوناگون بودهاند. امّا بخت با آن چنان بوده است که همواره دستخوش تغییرات سیاسی و جغرافیایی گردد. و این دگرگو...

از گذشتههای دور، افکار بلند و شخصیتهای علمی و فرهنگی فراوانی در آسیای میانه ظهور کردهاند. شهرهای بنامی چون بخارا، سمرقند، خوارزم، فرغانه، خیوه و مرو در این منطقه پناهگاه نیکی برای بالندگی علم و دانش و شخصیتهای علمی بودهاند. در این سرزمین، عرفان و تصوف و اندیشههای فلسفی جریان غالب در دورههای گوناگون بودهاند. امّا بخت با آن چنان بوده است که همواره دستخوش تغییرات سیاسی و جغرافیایی گردد. و این دگرگو...

هفت‌پیکر نظامی اثری رمزی و نمادین است که تمام اجزای آن از ساختاری واحد و منسجم برخوردار است. این اثر علاوه بر نشان دادن قدرت داستان‌سرایی نظامی، نشانه‌های آشنایی نظامی با میراث غنی ادبی، فرهنگی و عرفانی بازمانده ازادوار پیشین را در بر دارد. بخشی از این میراث متعلق به اندیشه‌های گنوسی و مانوی و نیز حکمت هرمسی است. هدف این مقاله نشان دادن ردپای این اندیشه‌ها در یکی از داستان‌های هفت‌پیکر است. در ...

مکاتب گنوسی در مقام یکی از جریان­­های مهم اعتقادی و عرفانی تأثیرگذار، دارای نگرش­های متفاوتی بوده­اند که به جهت تأثیر بر جریان­های گوناگون دینی و عرفانی، از جمله مسیحیت، مورد توجه محققان قرار گرفته­اند. در این پژوهش تلاش شده است که جایگاه زنان در مکاتب گنوسی مسیحی با نظر به رابطۀ دو سویۀ دین و جامعه بررسی شود. در دو سدۀ نخست میلادی، با اتکاء بر تعالیم دو تن از آموزگاران گنوسی، شمعون مغ و والنتی...

این پژوهش که قصد دارد جلوه¬های متضاد نور و ظلمت که بن¬مایه¬ی اصلی آیین گنوسی است را، در مثنوی معنوی مورد بررسی قرار دهد، در دو بخش کلی فراهم شده است. بخش اول مقدمه و تعریفی از اسطوره، ثنویت، آیین¬هایی چون آیین مترائیسم، زروانیسم و زردشتی می¬باشد؛ سپس به تعریف علمی و ادراکی از نور و ظلمت و چگونگی آن در اسطوره پرداخته شده است، که در آن پیشینه¬ای از اندیشه¬های گنوسی، در مکاتب پیش از آن نیز مطرح می...

آیین گنوسی درحقیقت مذهبی است عرفانی که نحله های گوناگونی از جمله مانویت، صابئین ماندایی، طریقه شمعون، والنتین، بازیلیدیس، مرقیون و... را شامل می شود. گنوسیان دارای دیدگاه های ثنوی بودند و جهان مادی را آفریده خدای شر می دانستند. پایه و اصل اساسی عقاید گنوسی این نکته است که روح انسان در این دنیا اسیر است و راه نجات و رهایی او دست یابی به گنوس یا همان معرفت نجات بخش است، که فرستادگان الهی و منجیان...

هدف این پژوهش بررسی تربیت اخلاقی از منظر علامه جعفری بود. بدین منظور، اندیشههای اخلاقی علامه مورد بررسی قرار گرفت و بر اساس آن دلالتهای مربوط به تربیت اخلاقی استنباط شد. این پژوهش که از جمله طرح¬های تحقیق کیفی به شمار می¬رود، با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی شکل گرفت. در حیطهی اندیشههای اخلاقی، و مسائل پیرامون آن مطرح شد. مباحث تربیتی که بر مبنای این اندیشهها تدوین گردید به صورت یک چهارچوب پ...

بررسی ابلیس، تصویرها، نمودها، جایگاه و ویژگی هایش، در حوزه ی ادیان و با تأکید بر قرآن و نیز نزد عرفا و تعامل و گفتگوی او با عارفان در برخی از متون عرفانی مسائلی است که در این رساله بدان پرداخته شده است. غرض از این تحقیق، بدست دادن چشم انداز تازه ای از ابلیس است، زیرا شیطان در ادب عرفانی جایگاه ویژه ی داشته و نظریات ظاهراً متناقضی پیرامونش وجود دارد. از آن جا که حضور ابلیس در ادبیات عرفانی پررنگ ...

با درنگ در شاهنامه با گونه­ای باور روبه­رو می­شویم که می­توان آن را اندیشه­های گنوسی نام نهاد. این نگرش گنوسی، تفکّری است جهانی که در سدۀ نخستین مسیحیّت رواجی چشم­گیر داشته است و در مصر، روم، اسکندریه، جنوب عراق و فرارودان گسترش یافته است و در ایران باید مانویان را نمایندۀ این گروه پنداشت که آرای آنـان در شاهنـامه راه یـافته است؛ چنان­کـه ضحّاکِ شاهنامه جنسیّتی مادینه همچون آزِ مانویان می­یابد و ماره...

محمد عابد جابری، متفکر معاصر مغرب عربی، در پروژة فکری خود، اندیشه شیعة را زاییدة نظریات هرمسی و افکار گنوسی - غیرعقلانی- می‌داند. وی با بهره‌گیری از روش‌هایی همچون ساختارگرایی و گفتمانی، و ارائة شواهد تاریخی، در تلاش برای کشف این رابطه است. با توجه به اینکه از منظر جابری، اندیشة گنوسی مانعی بزرگ در راه وصول به عقلانیت و پیشرفت در عالم اسلام است، تفکرهای عرفانی، شیعی و... عامل انحراف اندیشه در ج...