فضاهای جمعی شهرهای ایران پس از اسلام، تحت تأثیر آموز هها و فرامین این دین مبین شکل گرفته است. کیفیت و کارکرد همراه با عوامل کالبدی به کار رفته در شهرها منجر به ایجاد فضاهای جمعی و افزایش حضور مردم در این فضاها گردیده است. در دوره قاجار با شروع حکومت ناصرالدین شاه و روابط اقتصادی و فرهنگی ایران با کشورهای اروپایی و تحولاتی چون سفر شاهان قاجار به اروپا، اعزام دانشجویان به خارج از کشور و تأسیس دار...

بسیاری، سرآغاز مدرنیته در جامعه ایرانی را از دوران اجباری پهلوی اوّل عقب تر می برند و نوعی حرکت خودجوش اجتماعی (امّا آرام) به سمت مدرنیته را در جامعه ایران دوره قاجار، مورد بحث قرار می دهند. این سؤال قابل طرح است که کدام یک از دو الگوی فرهنگی سنّت و مدرنیته، در آثار قاجاری، وجه غالب داشته است و اینکه آیا می توان در فضای زیست واقعی مردم قاجاری، ردّپاهای محکمی از الگوی کالبدی ـ فرهنگی مدرنیته یافت؟ د...

با ظهور و تثبیت مسلکِ نو ظهور شیخیه در کرمان، از آنجا که مؤسس و دیگر رهبران این طریقه با دولت قاجاری ارتباط خویشاوندی داشتد لذا بر اقتدار محلی آنان در عرصة سیاست در این شهر افزوده شد. خاندان ابراهیمی شیخی مذهب تنها به عنوان یک گروه مذهبی در کرمان به شمار نمی‌آمدند بلکه به سبب نفوذی که در بین حکام قاجاری داشتند با حضور خود در تشکیلات اداری و در اختیار گرفتن برخی مناصب حکومتی کرمان، بر تحولات سیاس...

ازجمله نتایج رقابت ژئوپلیتیکی"بازی بزرگ"، تجزیه‎ی سرزمین‎های تاریخی ایرانِ بزرگ و تحدید مرزهای ایران جدید در جناح شرقی و جنوب‎شرقی بود. این وقایع در دوره‎ی ژئوپلیتیک استعماری و همزمان با دوره‎ی حکومت قاجاری به‎وقوع پیوست. موقعیّت حاشیه‌ای جنوب‎شرق، همجواری آن با هندوستان، محدودیت‎های جغرافیای طبیعی و تمایزات جغرافیای انسانی آن به‎همراه پیش‎زمینه‌های تاریخی و حکمرانی حکومت‎های محلّی مدّعی و نیمه‎مست...

بررسی مسائل اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی که از جمله اصول تمدنی کشور محسوب شده یک ضرورت علمی است و متأسفانه تاریخ­پژوهان کمتر به موضوعات اقتصادی، اجتماعی پرداختند. برنامه­ها و کارکردهای اقتصادی دولت­های قاجاری نسبت به دوره قبل از آن از ویژگی منحصر به فردی برخوردار است. زیرا رقابت روس و انگلیس برای تصرف منابع ایران و تأثیرپذیری دولت­ها از مناسبات بین­المللی، کشور را در شرایط نوین اقتصادی و سیاسی قرا...

در دور? قاجاری، مصوران و چهره پردازانی پا به عرصه هنر ایران نهادند و شیو? خاصی را در خلق آثار هنری رقم زدند. در این دوره بنا به علاقه و پشتیبانی بعضی از سلاطین، تابلوهای نقاشی، کتاب های نفیس و قلمدان های ارزشمندی خلق شد که همه در نوع خود بی نظیر و ممتاز بودند. آثار هنری و تاریخی مربوط به این دوره را می توان از غنی ترین گنجینه ها، خصوصاً در زمینه تصویرگری و نقاشی دانست؛ زیرا با دقت و تأمل در آن ...

مسأله جانشینی به عنوان یکی از مسائل پایدار تاریخ ایران، بازتاب ها و پیامدهای فروانی در عرصه های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی کشور داشته است. این مقاله می کوشد تا با رویکردی نو یکی از پیامدهای مسأله جانشینی یعنی حذف و قتل وزیران قاجاری را در بستر فرهنگ سیاسی ایران و در پیوند با مسأله جانشینی مورد ارزیابی و تحلیل قرار دهد. هدف این پژوهش پاسخ به این پرسش است که چرا مسأله جانشینی در دوره قاجار سبب حذف ...

بسیاری از کتیبه‌های نستعلیق قاجار، توسط خوشنویسانی مانند آقا محمد باقر سمسوری و فتح الله جلالی، که در زمره‌ پیروان میرعماد و محمد صالح اصفهانی به شمار می‌روند، نوشته شده است. اصلی‌ترین سوال این پژوهش بنیادی این است که مهمترین تحولات فرمی و ساختاری کتیبه‌های نستعلیق در مساجد قاجاری اصفهان چیست؟ بدین جهت، ضمن بررسی جامعه آماری مورد نظر، بر اساس روش نمونه‌گیری طبقه بندی پسین، نتایجی قابل توجه حاص...

ارسی­ها به ­عنوان یکی از مهم­ترین نورگیرها در معماری سنتی ایران به­شمار می­رود. شاید بتوان دوران قاجار را به­ عنوان عصر طلایی و یا نقطه­ی اوجی در ساخت و به­کارگیری ارسی­ها محسوب نمود. تبریز به­ عنوان یکی از مهم­ترین شهرهای دوران قاجار در بردارنده ارسی­های فراوانی است. طیف وسیع ارسی­های قاجاری تبریز از جنبه­های متفاوتی قابل تفکیک هستند. سوال اصلی این است که علاوه بر دسته­بندی تاریخی، چه مولفه­ها...

معماری نظامی عهد قاجاری یکی از مباحثی است که در تاریخ معماری ایران کمتر بدان توجه کارشناسی شده است. ارک علی‌شاه تبریز یکی از آثار معماری نظامی عهد قاجاری و از اسناد عینی و مدارک مادی بر جای مانده از جنگ‌های ایران و روس است که در تمامی گزارش‌های تاریخی عهد قاجاریه از آن با عنوان ارک شهر و قلعة تبریز یاد شده است. کاوش‌های باستان‌شناختی سال 1350 ه. ش در محوطة ارک علی‌شاه تبریز، با سرپرستی و هدایت ...