بهرام آجورلو
دانشیار گروه باستانسنجی دانشگاه هنر اسلامی تبریز، ایران
[ 1 ] - ساختارشناسی سفالهای دورهی پایانی مفرغ قدیم؛ محوطهی باستانی کهنه‌شَهَر آذربایجان غربی
محوطهی باسـتانی کهنهشهر در شمال‌غرب اسـتان آذربایجان غربی به‌ـعنوان یکی از محوطههای دورهی مـفرغ قدیم، پس از کاوشهای علمی در 1391 تا 1393، یافتههای تازهای را به همراه داشته است. اطلاعات موجود در رابطه با سفالهای این محوطه تنها محدود به بررسیهای باستانشناسی بوده و در زمینهی باستانسنجی مطالعاتی صورت نگرفته است. نمونههای مورد مطالعه در این تحقیق سفالهای دستساز سیاهِخاکستری، قرمز و...
[ 2 ] - آنالیز ایزوتوپهای پایدار استرانسیوم و عناصر کمیاب Sr و Ba اسکلتهای گورستان عصر آهن مسجد کبود تبریز
در این پژوهش نمونههای دندان و استخوان ده اسکلت از اسکلتهای محوطۀ باستانی مسجد کبود تبریز به منظور تعیین بومی یا غیربومی بودن آنها با دو روش آنالیز ایزوتوپهای پایدار استرانسیوم 87Sr/86Sr و آنالیز عناصر کمیاب Sr/Ca و Ba/Ca بررسی و مطالعه شدند. نتایج آنالیز ایزوتوپهای پایدار نشان میدهد که غیر از اسکلت شمارۀ 8/81 مابقی نمونهها بومی هستند. مقایسۀ لگاریتم Sr/Caنمونههای استخوان با این نسبت در ن...
[ 3 ] - دوره نوسنگی قدیم در منطقه دریاچه ارومیه
سکونت‌گاه‌های دوره نوسنگی قدیم در منطقه دریاچه ارومیه آذربایجان مسئله‌ای است که تاکنون منابع منتشرشده درباره محوطههای باستانی این منطقه به آن اشاره‌ای نداشته‌اند. البته در پیرامون دریاچه ارومیه شماری از محوطههای باستانی عصر نوسنگی وجود دارند که از بررسی و کاوش آنها اطلاعات ارزشمندی منتشر شده است؛ مثل حاجی‌فیروز تپه، یانیق‌‌تپه و اهرنجان‌‌تپه. با این حال، برعکس آنچه تاکنون منتشر شده، داده‌ها ...
[ 4 ] - شناسایی بافت، بستر اصلی کاشی نگاره‌های گرمابة تاریخی نوبر تبریز
ده مجلس کاشی‌نگاری هفت‌رنگ عهد قاجاری گرمابة تاریخی نوبر تبریز مجموعه‌ای منحصر به فرد است که البته به لحاظ روایات تاریخی و ادبی و همچنین حضور عناصری چون سبک منظره‌پردازی اروپایی و نشانه‌های سلطنتی با تزیینات رایج یک گرمابة عمومی در بافت بازار در تعارض‌اند. و چنین می‌نماید که گویا اصالتاً به این گرمابه تعلق ندارند. بنابراین، نوشتار تحقیقی حاضر با پرسش دربارة کانتکست یا بافت- بستر اصلی این کاشی‌نگ...
[ 5 ] - حذف هویت قاجاری ارک علی‌شاه تبریز با مرمت به شیوة پاکسازی سبکی
معماری نظامی عهد قاجاری یکی از مباحثی است که در تاریخ معماری ایران کمتر بدان توجه کارشناسی شده است. ارک علی‌شاه تبریز یکی از آثار معماری نظامی عهد قاجاری و از اسناد عینی و مدارک مادی بر جای مانده از جنگ‌های ایران و روس است که در تمامی گزارش‌های تاریخی عهد قاجاریه از آن با عنوان ارک شهر و قلعة تبریز یاد شده است. کاوشهای باستان‌شناختی سال 1350 ه. ش در محوطة ارک علی‌شاه تبریز، با سرپرستی و هدایت ...
[ 6 ] - درآمدی بر قوم‌باستان‌شناسی کوچ‌روان قرهداغ مرکزی آذربایجان
هدف از نگارش این مقاله بررسی مقدماتی منطقه قرهداغ آذربایجان از سه منظر بوم‌شناختی، باستان‌شناختی و قوم‌شناختی است. این منطقه کوهستانی فاقد خاک زراعی غنی بوده و روستاهای کم‌جمعیت و اوباهای ایلات کوچرو، تنها زمین سیمای آن محسوب می‌شوند. بررسیهای باستان‌شناختی نیز نشان از فقر نسبی شواهد باستانی در دوره‌های ماقبل عصر آهن دارند. موضوع اصلی این مقاله، بررسی دلایل تداوم زندگی کوچرو در این منطقه تا...
[ 7 ] - بررسی منشأ و اصالت پیش از اسلامی نقشمایۀ بهرام و آزاده در آثار هنری ایران سدههای چهارم تا هشتم هجری قمری
شماری از آثار هنری ایران سدههای 4 تا 8 ﻫ. ق. با مجالسی آراسته شدهاند که شاهی کمانگیر و سواره را در نخجیرگاه آهو نمایش میدهد، درحالیکه بر پشت مرکبش زنی ریزاندام و چنگنواز نشسته است. این صحنه بنا بر متن شاهنامۀ فردوسی و هفت پیکر نظامی گنجوی، داستان بهرام گور شاهنشاه ساسانی و کنیز خنیاگرش آزاده را روایت میکند. البته انتساب این روایت به شاهنامۀ فردوسی در سالهای اخیر موضوع انتقاد بوده و حتی ...
[ 8 ] - رهیافتی تاریخی به شهرسازی و مجموعه های معماری تبریز عهد ایلخانی
چکیده بر مبنای اسناد تاریخی، احداث مجموعههای عظیم معماری و شهرکهای اقماری در تبریز عهد ایلخانی در سراسر تاریخ معماری و شهرسازی شرق اسلامی بالاخص ایران کمنظیر و کمسابقه بوده است. این توسعۀ مجموعههای معماری و شهرکهای مهندسیساز ارتباطی مستقیم با افزایش جمعیت و گسترش تجارت بینالمللی در قلمرو پادشاهی پهناور ایلخانان داشته است. متأسفانه زلزله‌های مهیب سالهای 997 و 1143 و 1193 ه. ق. تبریز ر...
[ 9 ] - باستان کانی شناسی سفالینه های عصر مفرغ کؤل تپۀ عجب شیر، شرق دریاچۀ ارومیه
In the Bronze Age Archaeology of Northwestern Iran (plateau), the advent of various types of handmade gray-black ceramics shows the arrival of the so-called Kura-Araxian culture. The Urmia Ware, dating to the Late Bronze Age, on the other hand, represents the revival of the buff painted pottery tradition, following the decline of the Early Bronze Kura-Araxian culture. The present work attempted...
[ 10 ] - بازاندیشی تحلیلی ساختار معروف به گرمابۀ ایلخانی ربع رشیدی تبریز
بیان مسئله: ربع رشیدی یا رشیدیه یک مجموعۀ معماری و بنا به آنچه در نزهت‌القلوب (740 ه.ق.) آمده است «شهرچه‌ای» فرهنگی و دانشگاهی در شمال شرقی تبریز و در کوه‌پایۀ سرخاب بوده است که در عهد ایلخان سلطان محمد خدابنده اولجایتو با همت و نظارت خواجه رشیدالدین فضل‌الله همدانی طراحی و ساخته شد. بر اساس وقف‌نامۀ ربع رشیدی، مجموعۀ معماری شهرچۀ ربع رشیدی دارای بناهای همگانی و عام‌المنفعۀ بسیاری بوده و گرمابه...
[ 11 ] - بازاندیشی سنگ نگاره ی ساسانی خان تختی؛ یادمان نبرد آذرآبادگان
نقش برجسته‌ی عهد ساسانی خانتختی در کوه پیرچاووش روستای خانتختی در نزدیکی شهر سلماس در استان آذربایجانغربی قرار دارد که دو سوار و دو پیاده را نمایش میدهد که پیادگان حلقههایی را از سواران که در اصل اردشیر بابکان و شاپور یکم هستند، دریافت میکنند. پژوهشهای ایرانشناسان غربی و ایرانی دربارهی کیستی این سواران و پیادگان تاکنون یکسان و همانند نبوده است؛ اما بیشتر ایشان نقشبرجستهی خانتختی را ...
[ 12 ] - رهیافتی تحلیلی به دیرینگی و کارکرد برج بزرگ جنوبی ربع‌رشیدی تبریز
بیان مسئله: آنچه امروزه از بازمانده‌های رَبع ِرشیدی تبریز دیده می‌شود، ویرانه‌های ارگی است که در باروی جنوبی آن، بزرگ‌ترین برج ربع رشیدی قرار دارد. آن را بازماندۀ یک رصدخانۀ ایلخانی و یا برج توپخانۀ شاه عباس صفوی معرفی کرده‌اند که گویا به هنگام نبرد با عثمانی در 1603م. آن را شتابان ساخته است؛ با این حال، مطالعات میدانی سازه و ساختار برج در کاربری آن به عنوان رصدخانه و یا برج توپخانه تردید و گما...
نویسندگان همکار