سید امیر منصوری
دکتری مطالعات شهری با گرایش معماری منظر، استادیار گروه معماری منظر، دانشگاه تهران
[ 1 ] - باغ به مثابه بیانیه سیاسی
این بررسی درباره نقش سیاسی و کمتر کاوش شده باغ در شرق دور به طور خاص، معطوف به سال‌های 900 قبل از میلادتا 500 قبل از میلاداست. در این دوره شاهد آنیم که یک یا چندین تن از فرمانروایان بزرگ آشوری، بابلی یا هخامنشی، برای تأکید بر دستاوردهای حکومت خود به ساختن باغ‌های بزرگی اقدام کرده‌اند. این مقاله با ارائه انعکاسی از میراث متعلق به این دوره غنی در تاریخ باغ پایان می‌پذیرد.
[ 2 ] - زبان معماری، رمز نمادها
گنبد طلا. این تصویر نه یک شکل و نه حتی یک نماد است؛ یک متن است. سرشار از پیام‌ها و رمزهایی که برای عامه ایرانیان حکایت‌ها دارد. لازم نبوده درس معماری خوانده باشی یا نشانه‌شناسی بدانی تا بتوانی این متن رمزآلود را برپا کنی. گنبد هدایت‌کننده به مکان و «جایی» مقدس است. بر بلندای مرکزی‌ترین اندام معماری قرار می‌گیرد تا هویت، سر، مرکز و قلب مجموعه را به همگان نشان دهد. مرکز ثقل معنایی مجموعه، ...
[ 3 ] - تأثیر دوران تحول در منظر طبیعی شهر تهران
فضای سبز به گونه‌ای که در اختیار عموم مردم قرار داشته باشد و در کنار آن تعاملات اجتماعی و فرهنگی شکل بگیرد، از زمان‌های بسیار دور در ایران در قالب تفرج-زیارت در محل امام‌زاده‌ها وجود داشت. دو عنصر آب و گیاه که در اندیشه ایرانیان دارای تقدس و احترام خاصی است با همجواری در کنار بقاع متبرکه امام‌زادگان بر وجه تقدس و احترام آنها افزوده شد. اما در دوران گذار از سنت به مدرنیته، در دوره پهلوی فضاهای س...
[ 4 ] - منظر ایرانی: منظر مقهور
سالیان دراز، این درختان پناهِ جوی آبی بوده‌اند که از سرچشمه محلات به سوی مزارع پایین‌دست روان بود. ردیفی از درختان، سایه خود را بی هیچ منت به جویی می‌بخشید تا بتواند امانت خود را بی‌کم‌وکاست به دست صاحبانش برساند. منظر جوی مارپیچ، برآمده از شکل زمین در پای درختان نظام گرفته از آن، هر اهل دلی را به شوق می‌آورد. شاعران و هنرمندان این سرزمین به دفعات، صحنه‌هایی از این منظر را در آثار خود تجسم...
[ 5 ] - گستره معنای منظر و مترادف‌های آن در زبان فارسی
منظر از واژگان کهن و پرکاربردی است که در بستر اندیشه‌های گوناگون بر معانی مختلف دلالت دارد و در گذر زمان ظاهری متفاوت و با مفهومی واحد، کاربرد داشته است. تاریخ زبان‌شناسی و مردم‌شناسی ایران نشان‌گر آن است که آگاهی از منظر و تصور آن، پیش از میلاد مسیح وجود داشته است. منظر، که در زبان فارسی معادل Landscape به کار برده می‌شود، یکی از جموعه واژه‌هایی است که با معانی مترادف از قرون اولیه اسلامی در ...
[ 6 ] - وحدت طبیعت و معیشت
آیین‌ها و شیوه‌های زندگی آدمیان در زمین، منظره‌هایی می‌آفریند که به چشم انسان‌های صاحب‌نظر قابل فهم است. سیر در زمین1 و ملاحظه منظرهای خاص هر قوم که در بوم آنها پراکنده شده، منبعی پایان‌ناپذیر برای شناخت قلمداد می‌شود. این منظرها محصول تعامل عوامل متعدد محیطی، تاریخی، اقتصادی، اجتماعی، زیبایی‌شناسانه و ... هستند. درختان کهن‌سال توت در کنار جویبارهای قدیمی در نواحی مرکزی ایران با گره‌های د...
[ 7 ] - آیه‌های دوا و شفا
در غرب پیش از رنسانس، تنها باغ‌های مثمر با گیاهان دارویی و اغلب در جوار صومعه‌ها برپا می‌شدند. رهبانیت و دوری از مظاهر جذاب دنیا که شعار مسیحیت قرون وسطی بود، مانع از آن بود تا باغ به عنوان یک محصول فرهنگی و ذهنی در آن سرزمین به حساب آید. در این تفکر، زمین و هرچه در آن بود، رقیبی برای فهم حقیقت و ماوراء طبیعت بود. پرهیز از طبیعت موجب شد باغ برای گروه گیاهان دارویی پدید آید. در نتیجه باغ از یک س...
[ 8 ] - مفهوم شفابخشی در ایران
منظر شفابخش به عنوان یکی از موضوعات حوزه معماری منظر مطرح است. مطالعات انجام‌‌شده در غرب نشان از رویکردهای خاص نظریه‌پردازان غربی در خصوص منظر بیمارستانی، منظر شفابخش و نگرش‌های نوین درباره به کارگیری طبیعت و عناصر آن در ساخت منظر بیمارستانی و درمانی دارد. اما نگاهی به فضاهای امروز درمانی در ایران گویای تفاوت اساسی در نگرش مردم و فرهنگ عمومی نسبت به فضای بیمارستان است؛ چنانچه این تفاوت فرهنگی ...
[ 9 ] - منظر ایرانی : رابطه دوگانه
روستاهای ایران مرز روشنی با طبیعت ندارند. برای آنها ساخت‌وساز برای سکونت، همسان با طبیعت شکل می‌گیرد. در نظر ایرانی طبیعت، موجودی است که زندگی و جریان خود را دارد و برای همسایگی با او، باید سازگاری نشان داد. مهار طبیعت یا جدایی‌گزینی از آن خوش‌عاقبت نیست. همسازی با طبیعت در طو...
[ 10 ] - راه به مثابه منظر
راه پدیده‌ای غریب در زندگی انسان است. ابتدا فقط مسیر دسترسی به «جایی» است. در این مسیر، آنچه مهم است، مقصد است. سؤال آن است که چگونه می‌توان زودتر به مقصد رسید؛ کوتاه‌ترین راه کدام است. قضیه حمار، حکایت این ماجراست. برای حیوان زودتر رسیدن تنها حکمی است که غریزه او می‌سازد. هر مقصود دیگر ضمن راه، با قضیه حمار ناسازگار است. اما برای انسان ماجرا در همین صحنه تمام نمیشود. بعد از طرح «مسیر»، ...
[ 11 ] - طبیعت، شهر، هنر
شهر، برای انسان موجودی متناقض است؛ از سویی عامل بیگانگی و جدایی او از طبیعت است؛ و از سوی دیگر محیط پیوند و برقراری ارتباط‌های اجتماعی است. درنتیجه، شهر، میان دو قطب طبیعت و جامعه، ایفای نقش میکند. پویش (دینامیسم) شهرهای معاصر، دوری از یکی و توسعه دیگری است. زندگی مدرن، تکنولوژیک و طبیعت گریز روزبه‌روز افزایش می‌یابد؛ ارتباط‌های انسانی که به مدد رسانه‌های نوین هر روزه توسعه می‌یابد، به ن...
[ 12 ] - باغ ایرانی دامپزشکی؛ نسخه دوم از باغ ایرانی برای زندگی امروز
«باغ ایرانی دامپزشکی» در تهران دومین تجربه مهندسین مشاور پژوهشکده نظر در طراحی بوستان‌های شهری با رویکرد باغ ایرانی است. در این پروژه گروه طراح به دنبال خوانشی جدید از باغ ایرانی بود، تا در عین بهره‌گیری از الگوهای متنوع باغ ایرانی و تأکید بر ادراک تاریخی، الگویی جدید و متناسب با بعد اجتماعی بستر طرح ارائه دهد. در این نوشتار سیاست‌ها و اصولی که در طراحی باغ موردتوجه قرارگرفته بیان‌شده و اقدامات...
[ 13 ] - پدیدارشناسی دیوار در باغ ایرانی
هنر باغسازی ایرانی، محصولی از فرهنگ و تمدن ایرانیان است که عناصر و اصول آن به‌اندازۀ کافی شناخته‌نشده است. غیر از خیابان اصلی یا جوی آب روان، باغ ایرانی از عناصری تشکیل می‌شود که باید هویت و نقش آنها در ایجاد مفهوم باغ بازشناسی شود. دیوار محوطه، که در همۀ نمونه‌های اصیل باغ ایرانی تکرار می‌شود، از آن دست عناصری است که میان ساده‌اندیشی عملکردی با پیچیدگی فرهنگی نمادین سرگردان است. مطالعۀ دیوار ...
[ 14 ] - زندگی رو به دشت
اکولوژی دانش پدیده‌های محیط و روابط میان آنهاست. علمی است که محیط را مجموعه‌ای از سیستم‌های پایین‌دستی می‌شناسد که در ارتباطی معنادار، سیستم بزرگ‌تری را پدید می‌آورند. منظر اما، تلفیق گزیده‌ای از آن سیستم بزرگ‌تر با فهم ناظر از آن است. تفسیر آن، همچون قطعه‌ای از اکوسیستم پیش رو، چیز تازه‌ای است که انسان «آن» را می‌فهمد و «مقصودش» از بیرون را شکل می‌دهد. در این فرآیند، اکوسی...
[ 15 ] - آیا «اکولوژی منظر» تعبیر درستی است؟
اکولوژی منظر، اصطلاحی است که در دو دهۀ اخیر رایج شده و تلاش دارد با بسط دامنۀ مطالعۀ خود به خواسته‌های جدید انسان از مکان پاسخ گوید. از سوی دیگر، منظر به‌عنوان رشته‌ای جدید که به تبیین ماهیت مکان می‌پردازد، ویژگی‌هایی را برای شناخت منظرین معرفی میکند که در چارچوب روش‌های متعارف اکولوژی نمی‌گنجد. مقالات زیاد اکولوژیست‌ها در خصوص منظر تدریجاً تعریف آن را به ابعاد خاص و غالباً کالبدی معطوف می...
[ 16 ] - معماری منظر در تهران امروز
[ 17 ] - گردشگری به مثابه نظام معرفت
1. تصویر رایج گردشگری در ایران، در نمونه های سطح بالا، راهنمایی است که در میان فضاهای یک مجموعه تاریخی به گروه گردشگران توضیحاتی درباره شهرت بنا می دهد: سال ساخت، دوره حکومتی، اندازه ها، تعداد اجزاء مهم، سبک کلی و روایتهای هیجان انگیزی که از مجموعه چهره ای رمزآلود و ماورایی می آفریند. گردشگر پس از مراجعت، به سرعت داده های نخستین را به فراموشی می‌سپارد و از ترکیب داستان ها و افسانه‌های وابسته، ک...
[ 18 ] - منظر فرهنگی، یک اصطلاح عامیانه
[ 19 ] - منظر مثمر
[ 20 ] - نقش ادبیات نوسازی در توفیق آن
نوسازی در ایران، مفهومی جدید است. قدیمیترین اقدامات مدیریت شهری در این زمینه به تأسیس سازمان نوسازی در تهران در بیش از چهار دهه قبل باز می‌گردد که هدف از آن لوکس‌گرایی و مدرنیزاسیون شهر از طریق حذف زواید و ناهنجاری‌ها از چهرة شهر بود. کارنامة سازمان تا دهة 80 نیز حاکی از همین رویکرد است. سازمان عمران و بهسازی شهری، در دهة 70 از سوی دولت تأسیس شد تا به حکم قانون برنامۀ دوم توسعه، به نوسازی باف...
[ 21 ] - منظر ایرانی، سرو جاویدان
[ 22 ] - نقش شبکه آبی بر ساختار شهر بخارا
شهرهای مختلف سرزمین ایران با توجه به بستر و شرایط جغرافیایی و طبیعی‌شان از منابع آبی موجود به شیوه‌هایی متفاوت بهره برده‌اند. در این‌میان یکی از پیشرفته‌ترین و توسعه‌یافته‌ترین سیستم‌های آبرسانی، شبکه آبی شهر بخارا است که امروز همچنان بقایای کالبدی اجزای آن یکی از مهمترین مؤلفه‌های شکل‌دهنده به منظر هسته تاریخی این شهر به شمار می‌رود. این نوشتار تلاش میکند با واسازی ساختار شهر و سیستم آبی، ج...
[ 23 ] - بیانیه تحلیلی ویژه‌نامه "رویکرد استراتژیک، ضرورت موفقیت نوسازی شهری"
نوسازی شهری در هر یک از بافت‌های مشکل‌دار اعم از فرسوده، تاریخی، حاشیه‌نشینی و غیررسمی مسئله‌ای چندبعدی و پیچیده است که انتظار راه حل خطی و ساده برای آن نمی‌توان داشت. علیرغم عزم سیاسی دولت‌های مختلف در حل مشکل بافت‌های مسئله‌دار، موفقیت کمی در این زمینه حاصل شده است. در سه دهة اخیر، سرعت رشد بافت‌های مشکل‌دار شهری در کشور بیشتر از نوسازی آنها بوده است. در نتیجه بحران ناشی از شکاف میان بافت‌ه...
[ 24 ] - چشم اسفندیار معماری منظر تهران
[ 25 ] - فرهنگ منظرین ایران
[ 26 ] - راهبردهایی برای زیباسازی با طبیعت
[ 27 ] - نور ایران
رنگ به عنوان مهمترین نمود ماده، زادة نور است. نوع گیاهان روی زمین تابع نور است. صورت خاک و زمین به نور وابسته است. هرجا در زمین رنگ و روی خاص خود را دارد. منظره‌های زمین، در نقاط مختلف آن، متفاوتند. امپرسیونیست‌ها در نقاشی، گروهی از هنرمندان قرن 19 بودند که محیط و منظر را براساس نور تفسیر و ترسیم می‌کردند. «کلود مونه» در چهار پردة نقاشی از مناره یک کلیسا، یک منظر را در چهار هنگام روز نمایش داد...
[ 28 ] - راهبردهایی برای مدیریت نورپردازی شهر
[ 29 ] - درآمد / منظر ایرانی
1. پاییز ایران یگانه است زیرا در جانب خود، تابستان و زمستانی را دارد که به کلی منظر دیگری دارند؛ تابستان، سبز و خرم و زمستان، عریان و سوزنده. به مصداق "تعرف الاشیاء باضدادها" پاییز، هویتی ویژه می‌یابد که با اهل نظر حکایت‌های بسیار میکند. گوناگونی رنگ‌ها در باغ خزان‌کرده حکایت از کاشت متنوع درختان مثمر دارد؛ درختانی که رنگ و دوره خزان آنها با یکدیگر متفاوت است. این منظره، برآمده از اقتصاد و سن...
[ 30 ] - راهبردهایی برای مدیریت نماهای شهری
[ 31 ] - درآمد/ منظر ایرانی
-
[ 32 ] - درآمد/ منظر ایرانی
-
[ 33 ] - آیین نوروز، منظر فرهنگی ایرانیان
[ 34 ] - درآمد/ منظر ایرانی
[ 35 ] - درآمد/ منظر ایرانی
1. این شماره، سومین شماره ای است که "منظر" در هیبت یک مجله بین‌المللی منتشر می شود. همایش زیباشناسی منظر شهری فرصتی بود که با «خوائو فررا نونش»، معمار منظر پرتغالی از نزدیک آشنا شویم. حضور وی در تهران و گفتگو با "منظر" به پرونده او در این شماره از مجله منتهی شد. نونش، نظریه‌پرداز فروتن و فعالی است که طرح‌های زیادی را در نقاط مختلف جهان هدایت کرده است؛ اما آنچه او را شایسته توجه "منظر" قرارداد پ...
[ 36 ] - درآمد/ منظر ایرانی
1. ژیل کلمان، باغبان منظرساز منظر، دانشی میان‌رشته‌ای است که وجه غالب آن هنر است. کار هنر؛ آفرینش و صورت‌بخشی به اندیشه و مفهوم مجرد است. آن‌گاه که معنایی "بی‌صورت"، همچون خلوت، شکوه و صمیمیت در عالم ماده «صورت» می‌یابد و متولد می‌شود، هنر زاده شده است. کار هنر تجسمی (نقاشی، معماری، منظرسازی و سایر هنرهایی که در تولید خود با مصالح و ماده سروکار دارند) صورت‌بخشی به مفاهیم و معانی مجرد و بیان اد...
[ 37 ] - بررسى منشأ پیدایش نظریه چهارباغ به عنوان الگوى هنر باغسازى ایرانى
تلاش براى بازسازى زندگى پس از مرگ دربهشت بر روى زمین در باور بسیارى از فرهنگ‌ها از جمله ایران یکى از دلایل ایجاد فضاهایى مانند باغ شده است. در مورد این موضوع که باغ ایرانى تمثیلى از بهشت و کوششى در رسیدن به بهشت آرمانى در این دنیا است، نوشته‌هاى بسیارى وجود دارد که در این بین تأثیر چهار نهر بهشتى در فرم و هندسه باغ، به صورت برجسته‌ترى نمایش داده شده است. مقاله حاضر با تأکید بر تأثیر معنایى بهشت...
[ 38 ] - سخن سردبیر
1. برنارد لاسوس اولین سؤال در اولین جلسه کلاس «برناردلاسوس»، پرسش از نخستین تجربة درک طبیعت بود؛ اول بار، چگونه و کدام جلوه از طبیعت را شناختید؟ دورۀ "DEA باغ، منظر، قلمرو" در دانشکده معماری لاویلت پاریس، 1992. لاسوس با ارجاع به درون، برای یافتن تجربة طبیعت درصدد بیان کشف خود بود. در طول تاریخ، طبیعت چه مفهومی برای انسان داشته است؟ به موازات تغییر شرایط و نیازهای آدمی، فهم و انتظار او از طبیعت...
[ 39 ] - سخن سردبیر/ سفر چیست؟
ساختارشکنى در نحوه شناخت از آدم‌ها و مکان‌ها. فرصتى براى تأمل در خود، دیگران و جای‌ها. امکانى براى بازشناسى آشناها. منظرى براى نگاه نو. جریان مداوم زندگى از پدیده‌هاى اطراف، شخصیت‌هاى ثابتى می‌آفریند. هویت یک دوست در پرتو رابطه روزمره با او تعریف مى‌شود. "او" محصول رابطه‌اى ثابت میان ماست. اگر این رابطه دگرگون شود، "او"یى که در ذهن ماست نیز "دیگر" خواهد شد. نه فقط انسان‌ها، که مکان‌ها را نی...
[ 40 ] - سخن سردبیر/ روز از نو
روز از نو • حکایت مجله، حکایت انسان است؛ پای در زمین دارد و سر در آسمان. اگر نبود وابستگی پرواز روح به دغدغه‌‌های زندگی مادی، روح آدمی هرگز در زمین طاقت نمی‌‌آورد. گویی وصال "حقیقت" در گرو "اختیار" زندگی مادی است. • در سفر به مونیخ با انجمن سفرهای پژوهشی منظر، از نمایشگاه BMW بازدید‌کردیم. مقایسه نخستین نمونه اتومبیل BMW با آخرین آنها، بسیار تأمل‌‌انگیز بود. ترمز نسخه ابتدایی، صفحه‌ای لاستیک...
[ 41 ] - منظر شهری : کنترل امر کیفی با مؤلفه‌های کمی
تعریف ما از منظر شهری در روش برنامهریزی، طراحی و مدیریت آن نقش اساسی دارد. چنانچه منظر را معادل کالبد شهر بدانیم رویکردهای مداخله به سوی مدیریت فیزیک شهر هدایت خواهد شد. در صورتی که ماهیت منظر شهر را موجودی واحد و نه ترکیبی بدانیم که با مشارکت مولفه‌های مختلف پدید می‌آید، رویکردها و شیوه‌های مداخله برای هدایت و مدیریت آن متفاوت خواهد بود. شناخت نظری از پدیده منظر شهری شرط ضروری برای تدوین متدو...
[ 42 ] - درآمد چهار نسل متوالی پارک‌های شهری
-
[ 43 ] - درآمد/ ساحل، فرصت ناشناخته برای ارتقاء کیفیت فضا
تفرجگاه ساحلی، فضاهای جمعی مرتبط با سواحل دریا و رودخانه است که به دلیل بهره‌گیری از موقعیت طبیعی خود در جذب مخاطبان موفق عمل میکند. این فضاها از چند نظر در شهرها و محیط‌‌زیست انسان نقش‌آفرینی میکنند. در حالی‌که کاربری‌های رایج شهری همچون فضاهای خدماتی و فرهنگی، ارتباط‌های یک سویه را تعریف میکنند که به تعامل و شناخت متقابل منجر نمیشود، فضاهای جمعی برای پرکردن خلاء ناشی از آن پدید می‌آ...
[ 44 ] - چیستی منظر شهری
منظر شهری، ترکیب نسبتاً جدیدی است که پیش از آنکه دست اندرکاران علم و نظر به تبیین آن بپردازند، در میان مردم و حرفه مندان مورد استفاده واقع شد. نخستین بار مرحوم دکتر «مزینی» در دهه 50 ، که کتاب «کوین لینچ » به نام «تصویر شهر» (یا تصور شهروندان از شهر) را «سیمای شهر» ترجمه کرد، این مفهوم را در ادبیات حرفه‌ای و علمی ایران مطرح ساخت. از آن پس تا سال‌های بسیار، سیمای شهر تنها واژه برای صحبت کردن دربا...
[ 45 ] - درآمد/ دانه درشت‌های شهر
در بافت های شهری اراضی بزرگی به صورت بایر یا دارای کاربری واحد وجود دارد که در طی دوران شکل گیری شهر به شکل یک دانۀ درشت در میان بافت متراکم اطراف دیده می‌شود. این اراضی به دلیل ماهیت یکپارچه و غیر قابل نفوذ خود اجازۀ سرایت شبکه‌راه‌های شهری و پدید‌آمدن کاربری‌های گوناگون، مانند آنچه در بقیه شهر رخ داده، را به بافت شهری نمی دهند. در نتیجه در میان بافت متعارف شهری، که دارای دانه بندی همگن و خرد ...
[ 47 ] - درآمد/ هنر شهری
-
[ 48 ] - درآمد
-
[ 49 ] - پیک نیک ایرانی
-
[ 50 ] - ایمنی آینده تهران
در میان خطرات طبیعی که شهر تهران را تهدید میکند، زلزله اصلی‌ترین و مهمترین آنها است. بیش از نیمی از مردم تهران در خانه‌‌های غیر مقاوم در برابر زلزله زندگی میکنند. مهمترین معیار حاکم بر برنامهریزی شهری، ایمنی است. هیچ طرحی در شهر تهران نمی‌‌تواند مشروعیت یابد بی‌آنکه سهم اصلی را در راهبردهای توسعه‌‌ای به بحران زلزله اختصاص داده باشد. در برنامه‌‌های مقابله با زلزله، هدف اصلی تبدیل زلزله ...
[ 51 ] - درآمد/ منظر شهری، روایت جامع شهر
-
[ 52 ] - درآمد/ منظر و مسکن
-
[ 53 ] - درس هایی از گزارش APUR درباره طرح جامع جدید تهران
نهاد تهیه‌کننده طرح‌های جامع و تفصیلی تهران در تاریخ 9/11/1383 طی قراردادی با APUR (آتلیه شهرسازی پاریس)، در صدد بر‌آمد تا روند اقدامات خود و مشاورانش را به ارزیابی این گروه واگذارد. طرح جامع تهران از طریق انعقاد قراردادهای جداگانه در 3 سطح، از نیمه اول سال 1383 در دست تهیه بود : مطالعات پایه، شهرسازی، تکمیلی (حمل و نقل، محیط زیست، . . .) و تفصیلی 22 منطقه. عمده‌ترین خواسته‌های نهاد از APUR در...
[ 54 ] - معماری آب
-
[ 55 ] - درآمد/ منظر نو
فهم انسان امروز از محیط دگرگون شده است. انسان عصر سنت "جهان" را بیرون از خود و دارای معنایی می دانست که وظیفه دارد آن را کشف کند. نخستین بار اسطوره ها برای طبیعت و عناصر آن مفاهیمی وضع کردند. آب، هدیه‌ی اَناهیتا، ایزدبانوی آب و باروری به بشر است. آب در این عصر دارای شخصیت و هویت است. موجود عاقلی است که خشم می گیرد، نیرو می بخشد، حیات می‌دهد و می‌میراند. در همه‌ی اینها آب ابزار نیست، تصمیم‌گیر اس...
[ 56 ] - سازمان فضایی در شهر اسلامی ایران
شهر به عنوان عالی‌ترین مظهر تمدن انسانی، در ایران دو سرنوشت متفاوت داشته است : در دوران پیش از اسلام که جهان‌بینی طبقاتی حاکم بود و ارتباط میان زمین و آسمان از طریق اشخاص برگزیده برقرار می‌شد، بنابراین شهر صورتی دستوری و نمادین داشت. با ورود اسلام به ایران، جهان‌بینی برابرنگر اسلام، منطق طبقات اجتماعی را در هم ریخت و قبول ارتباط بی‌واسطه میان انسان و خدا، جایگاه واسطه‌ها و اشخاص خاص در جامعه را...
[ 57 ] - ورودی شهر، به‌مثابه عنصری جهت ایجاد هویت‌مستقل برای منظرشهری
• بیان مسئله : ورودی شهرهای معاصر، جدا از ساختار شهر و نحوة چیدمان فضاهای شهری، تبدیل به بافت مردة شهر شده ...
[ 58 ] - منظر؛ مفهومی در حال تغییر؛ نگاهی به سیر تحول مفهوم منظر از رنسانس تاکنون
منظر، مفهومی نو در ادبیات تخصصی شهر و محیط به شمار می‌رود. مفهومی که از اروپا وارد ایران شد و امروز در حوزه‌های متنوع مورد استفاده قرار می‌گیرد. مفهوم منظر به‌عنوان گونه‌ای نوین از واقعیت در جهان، در اروپای دورة رنسانس شکل گرفت و با تغییر جهان‌بینی انسان غربی تا امروز ابعاد متنوعی از معنا را به خود دیده است. مفهوم چندبعدی منظر که فهم و بیان آن را در ابعاد فلسفی نیز مشکل می‌نماید اگرچه از جهان ه...
[ 59 ] - تدوین مدل ارزیابی منظر (با مروری بر روش‌ها و رویکردهای جاری ارزیابی منظر)
در ادبیات معماری منظر مفهوم منظر همواره با دو وجه عینیت و ذهنیت پیوند خورده و پیوندی ناگسستنی میان انسان و محیط را به نمایش گذاشته است. رابطه‌ای تنگاتنگ و درهم تنیده از مسایل کیفی و کمی که امر شناخت و به تبع آن ارزیابی آن را مشکل می‌سازد. در طول تاریخ منظر و به خصوص در سالیان اخیر تلاش‌های زیادی برای ارزیابی منظر و وجوه مختلف آن شده است که در اکثر آنها سعی شده است با جداسازی وجه عینی از وجه ذهن...
[ 60 ] - رویکرد منظر در ایجاد سرزندگی خیابان ولی‌عصر با تأکید بر ایجاد حس مکان
یان مسئله : تفکرات مدرنیستی و جزءنگر در دهه‌های گذشته سبب شده تا شهر به مثابه موجودی زنده، شادابی و سرزندگی خود را از دست داده و خیابان، رکن اصلی تشکیل دهنده چارچوب و ساختار اصلی فرم شهرها و مقصد و تفرجگاه مردم قبل از این دوره، به مسیری ترافیکی سرشار از دود تنزل یابد. کلانشهر تهران از این قاعده مستثنی نبوده و نگاه کالبدی و دوقطبی (دوآلیسم دکارتی) باعث عدم ایجاد حس مکان و در نتیجه عدم شکل‌گیری ف...
[ 61 ] - تحولات سازمان فضایی شهر تبریز از اوایل اسلام تا دوره قاجار
سازمان فضایی شهر نظم حاصل از تبلور ذهنیت شهروندان در فضای زندگی آنها یا نظم میان نقش عناصری است که شهر را به عنوان یک کل (سیستم) معرفی میکند. مهمترین علت متمایز شدن شهرها از یکدیگر سازمان فضایی متفاوت آنهاست که این تمایز از اختلاف نظم هر یک از شهرها به عنوان یک سیستم ناشی می‌شود. برای پی بردن به کلیت شهر تبریز و سازمان فضایی آن، کشف نظم حاکم بر اجزای شهر که در نتیجه بررسی ارتباط میان شاخص‌های...
[ 62 ] - مفهوم منظر با تأکید بر نظر صاحبنظران رشته های مختلف
چکیده واژه منظر با مفاهیم پیچیده عینی و ذهنی و ابعاد گسترده فیزیکی و غیر فیزیکی همواره محل بحث صاحبنظران و نظری هپردازان حوزه های فکری مرتبط با محیط زیست، جغرافیا، طراحی شهری ، معماری منظر و سایر رشته های وابسته بوده و به همین علت، تعاریف متنوع و رویکردهای متفاوت به موضوع منظر از سوی آنها مطرح شده است. در این راستا گاه سعی شده تا با گزینش نظریات صاحبنظران خارجی به تعریف ...
[ 63 ] - زیرساخت شهری و لزوم تغییر نگاه در تعریف و برنامهریزی آن؛ زیرساخت منظرین مفهومی نو در تعریف زیرساخت‌های شهری قرن بیست‌و‌یک
شهرهای مدرن در طی قرن‌ها بر پایه زیرساخت‌های تکنولوژیک شکل‌گرفته و پایدار شده‌اند. امروز شهر و زندگی شهری بدون، بزرگراه‌ها و شبکه‌های حمل‌ونقل ریلی، فرودگاه‌ها، شبکه‌های تأمین آب، شبکه‌های فاضلاب، تلفن، برق، و اخیراً شبکه‌های اینترنت و موبایل غیرقابل تصور است و حضور پایه‌ای‌شان به‌مانند نور آفتاب، درختان، هوای پاک و… برای شهروندان عادی و طبیعی به نظر می‌رسد. این شبکه‌های زیرساختی بیش از ه...
[ 64 ] - «هنر شهری» به مثابه پدیده‌ای منظرین در جامعة امروز
امروز در ادبیات «هنر شهری» کشورمان یا اهداف آثار هنر شهری را در تأثیرات آن بر ارتقای کیفیت منظر شهر مبنای تعریف قرار می‌دهند و یا انواع آثار هنری حاضر در شهر را به عنوان هنر شهری قلمداد میکنند. اما نکته قابل تأمل این است که در پژوهش‌های صورت گرفته مشخص نیست هنر شهری چیست؟ چگونه بر کیفیت منظر شهر اثر می‌گذارد؟ و آیا همه آثار هنری موجود در شهر موجد چنین کیفیاتی می‌شوند؟ با گسترش حضور آثار هنری ...
[ 65 ] - سیستم آبی بخارا به‌عنوان زیرساخت منظرین شهر مروری بر ظهور و انحطاط یک شبکه منظرین درون شهر
در طی قرن‌ها شهرهای فلات ایران در پیوندی عمیق و متقابل با شبکه‌ها و منابع آبی شکل‌گرفته، پایدار شده و توسعه‌یافته بودند. امروز بازخوانی پیوند و رابطه چندوجهی و چندعملکردی این زیرساخت‌ها با شهر و استخراج اصول حاکم بر آن ما را در بازتعریف رابطه تک‌بعدی حاکم بر شبکه‌های انتقال آب، به‌عنوان گونه‌ای از شبکه‌های زیرساختی مدرن، باکلان‌شهرهایمان یاری میکند. یکی از پیشرفته‌ترین نمونه‌های پیوند همه‌ج...
[ 66 ] - نظم، عنصر اصلی در تحلیل علمی منظر خیابان
خیابان مبحث مورد علاقه اکثر نظریه‌پردازان در حوزه‌های مختلف است. تفاوت دیدگاه‌ها در این زمینه باعث شده تعاریف و به دنبال آن روش‌های متفاوت برای مداخله در خیابان ارائه شود : کالبدی (لینچ، ۱۹۶۰ و کالن، ۱۹۶1 و بیکن، ۱۹۷۶)، زیباشناسی (کبلانس، ۱۹۹۸)، اجتماعی (جیکوبز، ۱۹۶۱)، فرهنگی (لمنورل، ۱۹۹۴)، سیاسی (مارکس، ۱۸۷۰) یا تاریخی (نیکولو، ۱۹۹۵)؛ و به موازات آن دیگر محققین به دنبال راهکار جدید برای مداخ...
[ 67 ] - تطبیق نقش الگو و مفاهیم مبتنی بر تجربه در فضای معماری
واژه الگو امروزه کاربرد وسیعی در زبان فارسی داشته و حوزه‌های مختلف علوم هریک به فراخور حال و نیاز، تعابیر و تعاریف خود را از الگو دارند. معنای عمومی و عامیانه آن برابر و مترادف با کلماتی چون "نمونه"، "سرمشق" و "مدل" بوده اما واقعیت این است که هم معنای الگو و هم معنای واژگان و مفاهیم مترادف با آن در ادبیات رشته‌های مختلف علوم روز بسیار عمیق‌تر و دقیق‌تر از معنای عمومی آن است. توجه به مفهوم الگو...
[ 68 ] - رابطة چگونگی قرارگیری ساختمان‌های بلند‌مرتبه و منظر شهری*
بررسی مسئلة ساختمان‌های بلند‌مرتبه در منظر شهری دارای ابعاد مثبت و منفی زیادی است. شناخت این ابعاد می‌تواند تصمیم‌گیرندگان را در جهت تقویت ابعاد مثبت و همچنین حذف ابعاد منفی کمک نماید. بر همین اساس، تحقیق حاضر به بررسی جایگاه ساختمان‌های بلند‌مرتبه در منظر شهری با هدف روشن‌تر ساختن ابعاد مسئله می‌پردازد. بررسی چگونگی قرارگیری ساختمان‌های بلند‌مرتبه در شهر می‌تواند از منظرهای مختلف مورد بررسی ق...
[ 69 ] - نقدی بر فرضیه الگوی چهارباغ در شکل¬گیری باغ ایرانی
باغ ایرانی با تاریخ درخشان خود به عنوان یکی از بهترین الگوهای منظرسازی، محصول تعامل سازنده انسان ایرانی در مواجهه با طبیعت است. چرایی و چگونگی شکل این پدیده، محمل نظرات گوناگونی بوده است. از بین عوامل مختلف شکل¬گیری باغ ایرانی و هندسه خاص آن، فرضیه الگوی چهارباغ به عنوان یکی از مشهورترین فرضیه¬ها شناخته شده است. اغلب نقل قول¬ها حاکی از این تعریف است که چهارباغ به باغی گفته می¬شود که به وسیله دو...
[ 70 ] - بررسی و بازشناسی صفۀ فرهاد تراش در بیستون: نمونه ای ساسانی از معماری منظر
فرهاد تراش صفحۀ تراشیدۀ عظیمی در سینۀ کوه بیستون است که می توان آن را با کتیبۀ داریوش بزرگ هخامنشی در کوه بیستون مقایسه کرد. به واسطۀ همین شباهت، شرق شناسانی چون جکسن، تامپسون، اردمان و هرتسفلد این صفحۀ سنگی را نقش برجسته- کتیبه ای ناتمام از عهد هخامنشی معرفی کرده اند. در دهۀ 1960م یک هیئت باستان شناسی آلمانی به سرپرستی هاینز لوشای و ولفرام کلایس آثار باستانی زیر دهکدۀ بیستون را کاوش کر...
[ 71 ] - دو دوره سازمان فضایی1 در شهر ایرانی : قبل و بعد از اسلام با استعانت از شواهد تحولات شهر کرمان
شهر، به مثابه تبلور آیین و اندیشه جامعه، نمی تواند در تمدنهای مختلف یکسان پدید آید. گوناگونی شهرها در تاریخ و جغرافیای جهان، بیش از هر چیز معلول این تفاوت است. فلات ایران به عنوان یکی از قدیمیترین زیستگاههای بشر، تمدنهای مختلفی را تجربه کرده و شهرهای زیادی را به وجود آورده است. بررسی روند تغییرات شهر ایرانی در طول تاریخ دو شیوه کاملاً متمایز را از سازمان فضایی شهر ارائه می دهد. سازمان فضایی به...
[ 72 ] - درآمدی بر زیبایی شناسی باغ ایرانی
چکیده باغ ایرانی محصول اصیل تعامل ذهن و زندگی ایرانیان در محیط طبیعی آنان است. علیرغم سنت دیرپای باغسازی در ایران شمار کمی از متخصصان در صدد شناخت و تحلیل بنیه های نظری آن برآمده اند. این نوشته در صدد است تا زیبایی شناسی باغ ایرانی را با تکیه بر نمونه های تاریخی در انطباق با آئین و ذهن ایرانیان در فاصله دوران تاریخی تا کنون مورد نظر قرار دهد. در این گزارش به نکاتی در زیبایی شناسی باغ ایرانی اش...
[ 73 ] - درآمدی بر شناخت معماری منظر
معماری منظر هنر و دانش جدیدی است که از همنشینی رشته های مختلف علم و هنر پدید آمده است. موفقیت آن در ساماندهی فضاهای بیرونی و توجه خاص به زیبایی فضا و ابعاد خاطره انگیز آن موقعیت ویژه ای برای آن در میان هنرهای رایج جهان کسب کرده است. در عین حال به دلیل آغاز دیر هنگام آن در جامعه ایران با نوعی سطحی نگری و بی مبالاتی در تعاریف علمی مواجه بوده است. منظر در تعریف امروز خود پدیده ای پویا شناخته می شو...
[ 74 ] - تماشای صحرا(تاملی در زیبایی شناسی منظره در شعر حافظ)
حافظ، شاعر و عارف قرن هشتم هجری، بی گمان یکی از مؤثرترین چهره های شکل دهنده به فرهنگ و ادبیات ایران به شمار می رود. غزلیات وی که حاوی نگاه عرفانی او به طبیعت است با رویکردی اختصاصی عناصر طبیعت را آیه های خداوند به شمار آورده است. بر خلاف دیدگاهی که معتقد به نگاه رمز آمیز هنرمندان مسلمان به طبیعت است، این مقاله در صدد توضیح مفهوم دقیق آیه نگری و نگاه طبیعت دوست هنرمند مسلمان است. در این نگاه، طب...
[ 75 ] - نقد آرای سنّت گرایان معاصر در زمینه هنر و معماری اسلامی، با تکیه بر مفهوم سنّت در تعریف معماری اسلامی
Islamic art and architecture are precious treasures resulted from corporate efforts and experiences of Muslim artists throughout history. This chain has been detached due to cultural development in the contemporary era. Exploring in theoretical and philosophical foundations of Islamic art and architecture is one way to revive cultural identity and eliminate its attributed untruth. It is an impe...
[ 76 ] - بررسی تطبیقی باغ‌های ایرانی چهل‌ستون و هشت بهشت اصفهان با پارامترهای پایداری منظر در پاسخگویی به اهداف اقلیمی منطقه گرم و خشک
فضاهای سبز شهری مانند باغ و پارک، در انطباق با شرایط اقلیمی می‌توانند به‌عنوان منظر پایدار، موجب کاهش آلودگی زیست‌محیطی شوند. ازجمله این فضاها می‌توان به باغ‌های تاریخی ایران‌زمین اشاره نمود. هدف این پژوهش دستیابی به ضوابط و معیارهای طراحی باغ‌های ایرانی مناطق گرم و خشک بوده که بتوانند در هماهنگی با ضوابط امروز در طراحی منظر و محیط‌های پایدار به کار گرفته شوند. روش تحقیق اتخاذشده در این پژوهش ب...
نویسندگان همکار