زیرساخت شهری و لزوم تغییر نگاه در تعریف و برنامه‌ریزی آن؛ زیرساخت منظرین مفهومی نو در تعریف زیرساخت‌های شهری قرن بیست‌و‌یک

شهرهای مدرن در طی قرن‌ها بر پایه زیرساخت‌های تکنولوژیک شکل‌گرفته و پایدار شده‌اند. امروز شهر و زندگی شهری بدون، بزرگراه‌ها و شبکه‌های حمل‌ونقل ریلی، فرودگاه‌ها، شبکه‌های تأمین آب، شبکه‌های فاضلاب، تلفن، برق، و اخیراً شبکه‌های اینترنت و موبایل غیرقابل ‌تصور است و حضور پایه‌ای‌شان به‌مانند نور آفتاب، درختان، هوای پاک و… برای شهروندان عادی و طبیعی به نظر می‌رسد. این شبکه‌های زیرساختی بیش از هر دستاورد مدرن دیگر دوران صنعت بر شکل شهرها و رابطه انسان مدرن با محیط و طبیعت پیرامونش تأثیر گذاشته است. با ورود غرب به دوران پس از صنعت، از اواخر قرن بیست، همزمان با گسترش و توجه به مخاطرات اکولوژیکی ناشی از توسعه بی‌رویه شهرهای مدرن و زیرساخت‌های تکنیکی عظیم، که رویکردهای انتقادی به شهرسازی و تکنولوژی مدرن در دهه‌های آخر قرن بیست را به همراه داشت، بروز شکست‌ها و بحران‌ها در شبکه‌های زیرساختی اوایل قرن بیست‌و‌یک و عدم پاسخ‌گویی زیرساخت‌های تک‌بعدی موجود به نیازهای چندبعدی جامعه پساصنعت، نیاز به بازنگری در رویکردهای رایج در تعریف و توسعه زیرساخت‌های مدرن را مورد توجه قرار داد.این پژوهش با بررسی و تحلیل مفهوم، ویژگی‌ها، بحران‌های پیش‌روی زیرساخت‌های شهری و در نهایت ویژگی‌های مورد انتظار از زیرساخت‌های دوران پس از صنعت را مورد سؤال قرار می‌دهد. از سوی دیگر با بررسی تاریخی- تفسیری مفهوم منظر، توانایی رویکرد منظرین در برنامه‌ریزی و مدیریت زیرساخت‌های قرن بیست‌و‌یک را مورد پژوهش قرار می‌دهد.در نهایت مطالعات تحلیلی این دو مفهوم نشان می‌دهد که از یک‌سو راهکار گذر از زیرساخت‌های شهری دوره صنعت به زیرساخت‌های شهری دوران پساصنعت، بهره‌گیری از رویکردهای چندوجهی و کل‌نگر است که امکان پیوند چندبعدی زیرساخت با وجوه مختلف اکولوژیکی، اجتماعی، اقتصادی شهر را مهیا ساخته و بر تسلط مهندسی عمران، که در طی بیش از یک قرن به شکل‌گیری زیرساخت‌های صلب و تک‌بعدی شهری به‌ دور از تغییرات و نیازهای چندبعدی جامعه انجامید، پایان می‌دهد. از سوی دیگر دانش منظر که در قرن گذشته همگام با تغییرات نگاه بشر به محیطش دچار تغییرات مفهومی عظیم شده، به واسطه صفت ذاتی میانجی و بینابینی بودنش که امکان تقلیل به شی‌ءگرایی و تک بعدنگری را از بین می‌برد، به ما اجازه گذر از رویکردهای تک‌بعدی و شی‌ءگرای حاکم بر برنامه‌ریزی و مدیریت زیرساخت‌های شهری را می‌دهد. به این ترتیب با برقراری رابطه قیاسی میان این دو مفهوم، بهره‌گیری از رویکرد منظرین در برنامه‌ریزی و توسعه زیرساخت‌های شهری، با توجه به پیوند چندوجهی منظر با حوزه‌های مختلف ابژکتیو و سوبژکتیو، یکی از راهکارهایی است که به ما اجازه عبور از صلبیت و تک‌بعدی بودن زیرساخت‌های شهری را می‌دهد.