سورۀ مبارکۀ برائت تنها سوره در قرآن کریم است که با آیۀ کریمۀ «بسم‌الله الرحمن الرحیم» آغاز نشده است. در دربارۀ عدم ذکر آیۀ بسمله در ابتدای سورۀ برائت دلایل مختلفی مطرح می‌شود، پژوهش حاضر ضمن بررسی هر یک از دیدگاه‌های مطرح، با نظر به قراین خارجی در فضای سورۀ برائت اعم از فضای نزول و جوّ نزول، در پی آن است که مسئلۀ عدم ذکر بسمله در ابتدای سورۀ برائت را بررسی شود.  رفتار گوناگون اصحاب پیامبر د...

امانت الهی از مباحث میان ژرف و ارزشمندی است که درک آن مستلزم مطالعه و پژوهشی عمیق ، میان رشته ای و گسترده است. پژوهش های صورت گرفته در این زمینه چشمگیر نیست. در متون تفسیری و عرفانی  حقایق و مصادیقی برای آن ذکر شده است. در متون تفسیری شیعی مصداق «ولایت و حقیقت دین » از میان مصادیق ذکر شده، از بسامد بالایی برخوردار است. در تفاسیر اهل سنت  مصداق «تکالیف دینی» بیشترین تأکید را  دارد. در متون عرفان...

چکیده ندارد.

معناشناسی مفاهیم اخلاقی قرآن کلید فهم معانی عالی این کتاب الهی است. یکی از این روش‌های کشف معانی واژه‌ها، در قرآن توجه به مفاهیم هم‌نشین است که نقش مکمل در فهم مقصود قرآن کریم از ایراد واژگان دارد. این مقاله درصدد است نخست به بررسی ریشه‌ای واژه «صبر» پرداخته و سپس رابطه معنایی پنج واژه «ایمان»، «صلاه»، «یقین»، «توکل» و «تقوی» را که در آیات قرآن به عنوان مفاهیم هم‌نشین صبر ذکر شده‌اند مورد بررسی...

تقدّم یا تأخّر تفکّر و تحصیل معنا نسبت به زبان و گفتار و تأثیر هرکدام بر دیگری و کیفیت آن مهم ترین وجوه مسأله در رابطۀ زبان و تفکّر است. «تعیین کنندگی زبان برای تفکّر»، «تعیین کنندگی تفکّر برای زبان»، «استقلال زبان و تفکّر از هم» و «استقلال زبان و تفکّر در آغاز تکوین و وابستگی آنها به هم در تکامل» چهار نظریه مطرح در این باره اند. در این میان، معرفت قرآنی حاصل از تحقیق موضوعی و معناشناختی آیات مرتبط، عل...

در مثنوی مولانا و حدیقه سنایی که آثاری تعلیمی – عرفانی هستند ابیاتی در مقوله ی ذکر و سکوت به چشم می خورد. مولانا ذکر را راه نجات آدمیان از زندان تاریک جسم و دنیا می داند. ذکر پاکی که آلودگی ها را می زداید و دل آدمی را صیقل می دهد و آینه صفات حق می گرداند. اما ذکری را موثر می داند که با اخلاص باشد و از دل برآید، ذکر زبانی بدون تذکر قلبی بی فایده است و یاد هیچ چیز و هیچ کس نباید در کنار یاد حق ق...

در اخلاق و تهذیب نفس عواملی وجود دارند که سالک را در طی مسیر کمال کمک می کنند موانعی وجود دارند که جلوی سلوک سالک را می گیرند و خود این موانع شدت و ضعف دارند. یکی از قوی ترین و مهلک ترین موانع برای طی مسیر بندگی عبارتست از غفلت، عرفا در عرفان و سلوک عملی، اولین منزل را یقظه می دانند و این بدان معناست که اولین گام در حرکت و سلوک رهایی از دام غفلت است بررسی غفلت از منظر حضرت امیر المومنین علی? بس...

چکیده: «ذکر» به معنای یادآوری چیزی است که قبلاً در ذهن محفوظ بوده و اکنون به فراموشی سپرده شده است؛ ازاین رو کلمه ذکر، در مقابل «غفلت» و «نسیان» به کار می رود. ذکر، آگاهی را وارد «دل» کرده و لعاب عاشقانه به آن می زند. پژوهش حاضر از ذکر کمک می گیرد تا غفلتی را که حاکم بر کالبد فضای پنجره در خانه های امروز یزد است؛ کنار بزند. کالبد فضای پنجره امروز، به دلیل پنهان شدن پشت پرده های زینتی فاقد نورِ م...

 نوشتة حاضر با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و به روش توصیفی ، به تحلیل و بررسی تطبیقیِ شفاعت از منظر آیات و روایات و دانشمندان فریقین پرداخته است. رحمت  و بخشش الهی، مستقیماً به انسان نمی‎رسد، بلکه هر نعمتی، از راه‎های خاصّی نصیب آدمی می‎شود. همان­طور ‌که در این جهان نیز، مثلاً رزق، از راه کار کردن به ما می‎رسد. یکی از راه‎های نزول رحمت الهی شفاعت است؛ آن هم شفاعتی‌که خداوند اجازه دهد؛ زیرا ا...

حکایات موسیقایی در آثار عطار، حکایاتی است که بافت و ساختاری موسیقایی دارند و برای طرح و درک مبانی و مفاهیم عرفانی، امکانی مهم به شمار می روند. بررسی تعامل عرفان و موسیقی از منظر منظومه های عطار و نیز تذکرة الاولیاء، فضا و دیدگاه های موسیقایی عطار را نیز مشخص می کند. در منظومه ها و تذکرة الاولیاء عطار، 19 حکایت موسیقایی ذکر شده که در این میان، الهی نامه با 9 حکایت موسیقایی بیشترین بسامد را به خو...