تربیت اخلاقی، به عنوان ساحتی مهم از تربیت، امروزه مورد عنایت و توجه ویژه ای قرار گرفته است. عصر ما، عصر بحران ها و چالش های بنیان افکن است و اگر بشر امروز بخواهد تعادل روانی داشته باشد، مقهور شرایط نشود و در روابط فردی و اجتماعی موفق باشد، باید به اخلاق و تربیت اخلاقی روی آورد. هدف این مقاله بررسی موضوع تربیت اخلاقی، از منظر ملامحسن فیض کاشانی است. ناگفته پیداست که این مقال را، مجال نیست که به...

زمینه‌ساز بودن فضیلت‌ها و رذیلت‌های اخلاقی برای ملکات نفسانی و نیز تأثیر متقابل ملکات نفسانی و معرفت از دیرباز در متون اخلاقی اسلامی مورد توجه بوده است. نصیر الدین طوسی در نظام اخلاقی‌ای که با رویکرد فلسفی ارائه می‌دهد، این تأثیر متقابل را از دو جهت بررسی کرده است. همچنین وی اقسام فضیلت و رذیلت و تأثیر آن دو بر فرایند شکل‌گیری معرفت و نیز نقش معرفت در کسب فضیلت‌ها و رذیلت‌ها اخلاقی را به‌تفصیل ...

یکی از رذایل اخلاقی که همواره جوامع بشری در طول تاریخ به آن مبتلا بوده‌اند، ریا و تزویر است. ریای افرادی که هدفشان کسب نفوذ و اعتبار اجتماعی با ارائة شخصیّتی مقبول در نزد مردم است. جامی یکی از شاعران برجستة ادبیّات تعلیمی ایران است که در آثار ارزشمند خود به مباحث اخلاقی ازجمله ریا پرداخته است. از اشعار او برمی‌آید که در دوران وی ریا، صوفی‌نمایی، تشکیل گروه‌هایی از متصوّفه در اطراف یک شیخ و سکونت د...

پژوهش حاضر، در نظر دارد جنبه های مختلف « حسد» و تا حدی مفاهیم وابسته به آن را به عنوان یک رذیلت اخلاقی در آثار نظم و نثر مولوی بکاود. از آنجا که علما و عارفان قبل از او این رذیلت اخلاقی را نکوهش کرده و در رساله های خود مطرح کرده اند، تا حد امکان سعی شده به این آثار نیز توجه شود. در میان آنها تأکید ما بیشتر برروی آثار امام محمد غزالی است. حسد، مقوله ای است که در دو حوزه ی اخلاق و روانشناسی قابل...

اخلاق، از دیدگاه اسلام افزون بر اینکه در کنار اعتقادات و احکام فقهی یکی از سه پایه اصلی معارف اسلامی تلقی می­گردد، سبک زندگی اسلامی و حرکت به­سوی کمال نهایی را تعلیم می­دهد. اهمیت اخلاق و تهذیب نفوس بر کسی پوشیده نیست تا جائی که پس از اعتقاد به خدا و پیامبر اسلام(ص)، اخلاق، مهم‌ترین مسئله از دیدگاه اسلام به شمار می­رود. از دیدگاه اهل بیت (ع) اخلاق امر...

    واژه دنیا با یکصد و پانزده بار تکرار، یکی از پرکاربردترین و کلیدی­ترین واژگان قرآن مجید است که مداقه در معنای کاربردی آن- مانند تمام الفاظ مصحف شریف- امری ضروری است؛ ازاین‌رو در این پژوهش تلاش می­شود به تصویری درست از معنای واژه دنیا در قرآن دست یازیم. یافته­های این پژوهش که با روش توصیفی ـ تحلیلی ـ کتابخانه­ای نوشته شده است، بیانگر این مطلب است که اگر واژة دنیا از ریشه دنو باشد، مؤنث «أد...

«چکیده» رساله حاضر در صدد بررسی و نقد نظریه اعتدال از دیدگاه علامه نراقی است. نظریه اعتدال که خاستگاه آن از یونان باستان و نظریه پرداز آن ارسطو بوده است، از قرن سوم و چهارم هجری وارد حوزه اسلامی شد و بسیاری از حکیمان مسلمان آن را اقتباس کردند. طبق نظریه اعتدال، فضیلت و قاعده درست در هرفعلی، میانه روی و رعایت اعتدال است و افراط و تفریط همواره رذیلت و نادرست است. انسان باید به کمک عقل و دانش خود...

نظام اخلاقی ارسطو تأثیر چشمگیری بر اندیشه ی اخلاقی در طول قرن های متوالی داشته و دارد. آخرین نمود این تأثیر را می توان در نظریه ی اخلاقی موسوم به «اخلاق فضیلت مدار» که در فلسفه ی اخلاق جدید رواج دارد، یافت. فضیلت در نظر ارسطو عبارت است از «ملکه ی انتخاب حد وسط مطابق با موازین عقلی». اما این حد وسط چیست؟ از نظر وی، حد وسط، امری نسبی است؛ یعنی با توجه به شرایط تعیین می شود. پس تشخیص آن بیش تر به ...

نوشته‌های آغازین افلاطون حول محور نوعی معرفت می‌گردند که متعلَقِآنفضیلت‌های اخلاقی ا‌ست. دیدگاهِ معرفت‌شناختیِ این نوشته‌ها نظر را با عمل گره می‌زند؛ چراکه بر اساس آن، معرفت به فضیلتِ اخلاقی، ما را در عمل نیز اخلاقی، و جهل به آن، ما را مبتلا به رذیلت می‌سازد. اراده نیز از معرفت پیروی می‌کند؛ به‌گونه‌ای که اگر کسی نیکی را بشناسد، خواهان آن خواهد بود؛ ازاین‌رو، هیچ‌کس به خواست خود بدی نمی‌کند. همچنین،...

یکی از مخرب‌ترین امراض نفسانی انسان رذیلت حسد است.حسادت این پتانسیل را دارد که مقام عبودیت و بندگی انسان را نابود کند همچنان‌که با موجودی به نام ابلیس چنین کرد. در مکتب اسلام، یکی از اهداف تربیتی قرآن کریم به اقتضا فرمایش الهی «وَ شِفَاءٌ لِمَا فِی الصُّدُور‌ِ» درمان بیماری‌های نفسانی انسان است. قرآن کریم حول محور توحید و عبودیت الگویی از درمانگری نفس در بیماری‌هایی همچون حسد را ارائه می‌دهد. معرفت افزایی...