سقوط تبریز، پس از شکست چالدران (920ق/ 1514) زمینه‏ی به تاراج رفتن بخش اعظمی از ثروت‎های مادی و معنوی تختگاه صفویان را فراهم نمود. در این بین، بخش قابل توجهی از نخبگان هنری تبریز به اراضی عثمانی مهاجرت داده شدند. این مهاجرت اجباری امکان انتقال دستاوردهای مکتب نگارگری تبریز صفوی، میراث‌دار مکاتب هنری هرات، جلایری، ترکمن، به مکتب استانبول را ایجاد کرد. برخی از این نگارگران، همچون شاه‌قلی نقاش و شا...

کانون هنری تبریز در سال­های ۸۹۶-۸۸۳ ﻫ یعنی سال­های سلطنت سلطان یعقوب آق قویونلو، بدیل کانون هنری هرات در زمان سلطان حسین بایقرا (۹۱۱-۸۷۵ ﻫ) بود. پیش از همه، کانون هنری سلطان یعقوب، مجالس و محافل ادبی و هنری و علمی او و هنرپروران و هنرمندان زمان وی پژوهیده شد. تتبع آثار بازمانده از این دوره، نسخه نگاره­ها، عمارات، مرقعات و غیره، از ملزومات بود. ویژگی­های این آثار و کیفیت تولید آنها که جملگی در ر...

ظفرنامه تیموری، کتابی است مدیحه سرایانه راجع به زندگی، جنگ ها و پیروزی های تیمور گورکانی. اولین ظفرنامه به دستور شخص تیمور و به قلم نظام الدین شامی تألیف گردید و دومین آن به فرمان ابراهیم سلطان، نوه تیمور و به دست شرف الدین علی یزدی، از تاریخ نگاران بنام دوره شاهرخ نوشته شد که از مطالب ظفرنامه شامی کمک گرفته بود. ظفرنامه 935 هجری که محور بحث در مقاله پیش روست، یکی از استنساخ های تألیف وی به شما...

در این مقاله فرضیه بر این بود که شیوه شیراز مکتب ترکمان از عناصر هنری مکتب شیراز (بویژه تذهیب آن) و مکتب هرات (به­ویژه عنصر رنگ­بندی و ترکیب­بندی آن) و مکتب ترکمان (به­خصوص فضابندی امکانات زیستی و طبیعت گرای آن) پدید آمد و با انتقال به تبریز و در آمیختگی آن با شیوه تبریز مکتب ترکمان، زمینه را برای پدیداری مکتب تبریز صفوی فراهم کرد. شیوه شیراز مکتب ترکمان در دو مرحله زمانی شکل گرفت. یکی دوره هفت...

فرهنگ، ادب و عرفان دوره اسلامی ایران، دربردارنده مباحث گوناگونی پیرامون رنگ هاست که خود تأثیر زیادی بر هنر اسلامی داشته است. این امر در لابه لای احادیث، آیات و کتب ادبی و هنری و عرفانی مطرح شده است. وجود آثار باقی مانده از دوران اسلامی گویای حقیقت فوق است. موضوع رنگ هم بصورت منفرد و هم در قالب کلی، همانند هفت رنگ، که شامل تفسیرهای عرفانی رنگ است، در هنرها و به ویژه در نگارگری ایرانی ظهوری شاخص...

حماسه صورت هنری از مجموعه عواطف و احساسات مردمان یک سرزمین است که طی روزگاران دراز، در ادبیات ملل پدیدار شده است.اما ادبیات حماسی فراگیر و مشمول همه سرزمین ها نیست، حماسه در سرزمینی می جوشد و می خروشد که دارای اساطیر و تاریخی دیربا باشد و ایران کشوری است که این ویژگی ها را داراست.شعرای بسیاری، تا به امروز داستان ها و تاریخ این سرزمین را به نظم کشیده اند، اما هیچ یک از آنها نتوانسته است همانند ف...

در اواخر سدۀ نهم در بطن تجریدگرایی نقاشی ایران تمایلی آشکار به بازنمایی جهان محسوس زاده می شود. گرایش به واقع گرایی که ابتدا در نگارگری مکتب هرات و در نگاره های بهزاد پدیدار شد همچون خط پیوسته ای آثار هنرمندان اواخر سدۀ نهم و دهم ه.ق را به هم پیوند می دهد. با انتقال بهزاد به تبریز هنرمندان نگارگری مکتب دوم تبریز به پیروی از سنت بهزاد، بی آنکه با بینش آرمانی هنر نقاشی قطع رابطه کنند، نگاهشان را ...

هنر نگارگری ایران در طول دوره های متفاوت تاریخی ، براساس حکومت ها و گرایش های غالب در مقطع زمانی خود ، دچار تغییر و تحول می شده است . حال این تغییرات ، براساس قدرت فرهنگی مقطعی که در آن اعمال می شود ماهیت خود را به طور نسبی دگرگون می سازد. دوره تاریخی ایلخانی با حکومت مغولان از این امر مستثنی نیست . با در نظر گرفتن اصل التقاطی هنر ایران ، فرهنگ و هنر ایران پس از پذیرش عناصر بیگانه خصوصا چینی ،...

قرون هفتم و هشتم هجری قمری عصر شکوفایی معماری در آذربایجان است. اگر چه استاد پیرنیا سبکی به نام "آذری" را توصیف و پیشنهاد کرده که مترادف با مفهوم معماری ایلخانی- تیموری است؛ اما در توصیف سبک آذری به تأثیرات بنیادین مکاتب محلی آذربایجان بر معماری دوران ایلخانی- تیموری ایران اصلا توجهی نشده است. آذربایجان با مجموعه¬ای از شاخص¬های مهندسی و تزیینات بنا مهد معماری پیشرو عهد ایلخانی...

ایران، ازجمله ملل و نژادی است که طی قرون متمادی با هند در ارتباط بوده و در هنر و فرهنگ آنها نفوذ کرده‌ است. یکی از دوره‌های طلایی هنر و فرهنگ ایران، در اوایل دوران صفویه در تبریز بود؛ زمانی که شاه طهماسب از هنر روی برگردانید، برخی از هنرمندان به دعوت همایون پادشاه گورکانی به هند رفتند و هستۀ اصلی مکتب نگارگری مغولی هند را بنیان گذاشتند. بدین ترتیب، مهم‌ترین اثر این مکتب، حمزه‌نامه، تحت تأثیر شد...