نقد ادبی به معنای امروزی آن عمدتاً برآمده از فکر و فرهنگ مغرب زمین است امّا این به آن معنا نیست که در فرهنگ و تاریخِ ادب فارسی، ما نقد ادبی نداشته­ ایم. دورۀ صفوی به لحاظ نقد ادبی و بررسی و دقّت­ های موشکافانه آثار شعری، یکی از درخشان ترین دوره­ های نقد ادبی تاریخ ادب فارسی است. معناگرایی و تلاش برای یافتن مضمون تازه، مهم­ ترین شاخصه نقد ادبی این عصر و دقّت نظر در مباحث تأثیر و تأثر شاعران از هم دیگ...

جامعه‌شناسی دانشی است که به انسان و ارتباطات او در جامعه می‌پردازد. فرهنگ محصول ارتباطات اجتماعی است و ادبیات یکی از این پدیده‌های فرهنگی، و خالق اثر ادبی تصویرگر جامعه در اثر هنری خود است. وقتی به ارتباط میان جامعه و ادبیات می‌پردازیم وارد حوزة جامعه‌شناسی ادبیات شده‌ایم. نقد جامعه‌شناختی ادبیات یکی از رشته‌های نسبتاً نوین در نقد ادبی است که تاریخچة طولانی‌ای دارد. در آغاز قرن نوزدهم ایپولیت تن...

نظریه های کلامی عمدتاً در مبانی فلسفی پیشین ریشه دارند و برای نقد آن ها می توان ریشه های آن ها را کاوید و نقد کرد. از این رو در این مقاله، ریشه های فلسفی نظریة بسط تجربة نبوی بررسی و تحلیل شده است تا زمینة نقد نظریة مزبور فراهم تر شود. در این تحلیل، از مبانی فلسفی عبدالکریم سروش در طرح نظریة بسط تجربة نبوی پرده برداشته شده و نشان داده شده که نظریة یادشده بسیار وامدار رویکرد سوبژکتیویستی کانت و ...

پیوند و ارتباط دو سویة ساختار با محتوا در تمامی آثار ارزشمند ادبی، امری انکارناپذیر است. توجه و کنکاش در این مسئله و نیز اثبات چنین ارتباط دوسویه‌ای، از اهداف مهم مکتب عبدالقاهر جرجانی است که در نقد جدید نیز فرمالیست‌های روسی آن را مطرح کردند و تأکید بسیار بر آن دارند. قرآن کریم به‌منزلۀ نقطة اوج و نیز سرآمد آثار ادبی، از این ویژگی بهرۀ تمام و کمال برده است ازاین رو، تأمل و ژرف‌نگری ویژه‌ای می‌...

چکیده یکی از نظریه‌های مطرح شده در حوزة نقد و بررسی‌های ادبی، نظریة دریافت زیباشناختی است که اندیشمندان مکتب کنستانس خصوصاً هانس روبر یاس بر پایه هرمنوتیکی برخاسته از اندیشه‌های هانس گئورگ گادامر آنرا پی ریزی کرده و کانون توجه خود را بر خواننده و دریافت او از اثر در طول زمان متمرکز نمودند. یکی از آثار ادبی ایران زمین که از طریق نخستین ترجمه‌اش به فرانسه در نیمه نخست قرن هفده به ادبیات غرب راه یا...

در داستان‌های هوشنگ گلشیری به دلیل رویکرد متفاوت، به مرگ و زندگی نکات قابل بحث بسیاری می‌توان یافت. این مقاله به بررسی داستان «شازده احتجاب» هوشنگ گلشیری از دیدگاه نقد شالوده‌شکنانه پرداخته است. نقد شالوده‌شکنی بر اساس نظریة دریدا شکل گرفت. ابتدا در فلسفه و بعد در نقد ادبی به کار رفت. پایة نقد شالوده‌شکنی بر یافتن تقابل‌های دوتایی و بحث بر سر آن‌ها برای یافتن موارد تناقض و در نهایت رد پیش فرض‌ه...

نقد ادبی به معنی مطالعه، تحلیل، تفسیر و ارزیابی متون ادبی در دو ساحت صورت و معنا است. این شاخه از مطالعات ادبی در ایران پیش از عصر صفویه در اغلب موارد به صورت شفاهی و یا مختصر اشاره ای در کتب بلاغی یافت می شد؛ بنابراین مباحث انتقادی قابل ملاحظه ای از آن اعصار به ما نرسیده است. گسترش نقد بیشتر در عصر صفویه و سبک موسوم به سبک هندی نمود دارد. از این رو توجه به آثار این دوره ادبی و کشف نوع نقد و نگ...

نقد روانشناسی یکی از حوزه‌‌های جدید نقد ادبی به شمار می‌رود که ناقد در آن بر اساس اصول علم روانشناسی به نقد و تحلیل اثر ادبی می‌پردازد. پژوهش حاضر به نقد روانشناسی شخصیت در اشعار متنبی تحت عنوان نبرد، تعارض و کشمش بین سطوح سه گانة شخصیت: نهاد، خود و فرا خود، می‌پردازد. اهداف این گفتار عبارتند از: الف) پرهیز از قلم فرسایی و دخالت دادن سلیقة شخصی در امر نقد مطالب و استناد مطالب به علم روانشناسی. ...

چکیده ادبیات به عنوان یکی از مهم ترین عوامل انتقال فرهنگ هر ملت، به قدر پیچیدگی زندگی و فرهنگ، دارای اجزا و عناصر پیچیده ای است. اگر نقد را ابزاری برای سوق دادن ادبیات به سمت خلاقیت بدانیم، آن گاه جایگاه ضروری و درعین حال حساس آن را در میان جوامع درک خواهیم کرد. نقد به مثابة وجدان بیدار ادبیات، آن را از خود فریبی می رهاند و دریچه های تازه ای را به سوی خلاقیت و تکامل هرچه بیشتر به روی آن می گشا...