مقاله حاضر به بررسی اجمالی ریشه شناسی و اژه های «پدرزن و پدر شوهر»و «مادرزندو ومادرشوهر»در خانواده زبان های هندواروپایی می پردازد.نخست ،به طور خلاصه به فرهنگ حاکم بر جوامع هندو اروپایی اشاره می شود.سپس نظریات گوناگون درمورد ریشه واژه های مورد بحث در زبان فرضی هند واروپایی مطرح می گردد .دربخش اصلی پژوهش ، این واژه ها در زبان های هندو اروپایی بررسی می شود و درهمه موارد شاهد مثال از کهن گرفته شده ...

گویش گیلکی از گویش­های ایرانی نو است که در ناحیۀ وسیعی از استان گیلان در حاشیۀ دریای خزر و نیز بخش­هایی از استان مازندران رواج دارد. این جستار اختصاص دارد به بررسی ریشه شناختی چند واژه از گویش گیلکی شرق گیلان. در هر مدخل، ابتدا ریشۀ ایرانی باستان و هندواروپایی واژه یا فعل مورد نظر و برابرهای آن در دیگر زبان­های ایرانی را آورده ایم، سپس به بررسی ساخت اشتقاقی آنها در گویش گیلکی، فرایندهای واجی و ...

در این مقاله به وجه اشتقاق لغت خوهل به معنی «خمیده، کج» و چند لغت دیگر فارسی نظیر خول به معنی «کج» و خُل به معنی «خمیده، کج؛ دیوانه، مجنون» که با آن هم ریشه اند، اشاره شده است. در ضمنِ مباحث ریشه شناختیِ مربوط به این لغات، به اقتضای کلام، به بررسیِ ریشه شناختیِ چند لغت دیگر فارسی نظیر سُهره به معنی «گذرگاه طعام، مری» و گونه به معنی «رخساره، خد، لُپ» و نیز به ذکر نکاتی دربارة مترادفات معناییِ برخی از ل...

«زرستون»، بانویی که نامش در کنار نام خواهرش «بیستون» در کتاب پهلوی ایادگار زریران آمده، دختر ارجاسپ شاه هیونان و از تبار ایرانیست. انتخاب این نام برای بانویی از خاندان شاهی درک معنا و اهمیت آن نزد ایرانیان و ایرانی­تباران را ضروری می­نماید. بررسی مفهوم واژۀ «زرستون»، «جایگاه (پشتیبانیِ) زر/(روشنی) زرین (/او که با پرتوی زرین می­درخشد)» رد پای ایزدبانویی را آشکار می­کند که ویژگی­هایش با ایزدبانوی ...

جلد نخست این مجموعه در سال 1383 زیر همین نام به‌نظارت روانشاد دکتر سرکاراتی و با مقدمه‌ای از ایشان از سوی فرهنگستان زبان و ادب فارسی انتشار یافته است؛ اما در مجموعۀ پنج جلدی کنونی ساختار جلد اول، شیوۀ کار و واژه‌ها، تغییر اساسی یافته و مقدمه‌ای در 165 صفحه، شامل تحولات تاریخی واج‌های فارسی (پیوست یکم در 61 صفحه)، و سپس پیوست دوم و فهرست سوم شامل جدول تطبیقی واج‌های زبان فرضی هندواروپایی و تحولا...

ویلیام جونز یکی از کسانی بود که در کمپانی هند شرقی به تحقیق و ترجمه آثار ادبی پارسی پرداخت و از بررسی متن و واژگان شاهنامه به شباهت زبان های هندواروپایی پی برد. جیمز اتکینسون از کالج فورت ویلیام در کلکته در سال 1814 م. ترجمه خود را از داستان رستم و سهراب منتشر ساخت. ماتیو آرنولد (1822- 1888 م.) منظومه پرآوازه ی خود را به داستان رستم و سهراب اختصاص داد. آرنولد به دوم مقوله اقتباس از شاهنامه و تع...

نام و کلام اصالتاً سرشتی نمادین دارند و زمانی پدید آمده‌اند که پیوند اسطوره و زبان هنوز گسسته نشده بود. با گذشت زمان، پیوند نام و موضوعِ نام‌گذاری سست و بسیاری از نام‌ها از خاستگاه‌های اسطوره‌ایِ آغازین خود رها شده‌اند و این نشانه‌ها، در طی تحول و تکامل، سرشت و خصیصة نمادین خود را، اگرچه نه به‌تمامی، ازدست داده‏اند. در این پژوهش، با توجه به همسان‌بودنِ خاستگاهِ اسطوره و زبان، نام و کلام، به‌مثابۀ نم...

--

یکی از دشواری هایی که همواره پژوهشگران در مطالعه و بررسی آئین و سنت های بازمانده از ایران باستان با آن مواجه اند، آمیختگی آموزه های این سنن با عناصری نمادین و یا اصطلاحاتی رمزگونه است. این مسئله که از آن به عنوان ویژگی دین های ایران باستان یاد می شود، در آئین عیاران و جوانمردان نیز نمود یافته است. در این پژوهش، تلاش شده است که تأثیرات رمزگونه سنت ایران باستان بر آئین های عیاری بررسی شود. بدین م...

اسب؛ برای خاندان‌های پهلوانی و جنگاوران هندواروپایی از ارزش توتمی دیرپایی برخوردار بوده، به همین دلیل در شاهنامه که اثری حماسی است، پرتکرارترین نمادینه‌ی جانوری را به وجود آورده است که نمادینگی آن را تنها باید در ارتباط با کهن الگوی قهرمان بررسی کرد. این نماد جانوری که در پیوند با آب و دریا (ارتباط با نیروی سرشار زمین و طبیعت) کامل می‌شود، در حقیقت، تجسم قدرت غریزی ناخودآگاه اوست که کهن الگوی ق...