غیرت از اصطلاحات مهم عرفانی است که ملازم مفاهیمی چون محبّت و عشق بوده و عبارت از کراهت مشارکت غیر در حقّ محبوب و محب و محبّت است. این پژوهش پس از بیان دیدگاه قرآن و روایات، به واکاوی ریشه ها و بررسی سخنان عارفان در خصوص مفهوم غیرت و جنبه های مختلف آن در آثار برجسته عرفانی پرداخته است. هدف این پژوهش که با روش توصیفی- تحلیلی انجام شده، زمینه‌سازی برای فهم و درک درست‌تر مفهوم غیرت  در متون صوفیه و با...

واژه «احسان» یکی از کلمات بنیادین قرآن است که در ساخت دستگاه فکری و جهان بینی قرآنی نقش مهمی را ایفا می‌کند. این واژه در ادبیات قرآنی به دلیل ارتباط معنایی با سایر مفاهیم بنیادین قرآن مثل تقوا و ایمان، شامل حوزه معنایی گسترده‌ای است. گستردگی شبکه معنایی این واژه در فرهنگ قرآنی به دلیل چرخش اساسی معیار حسن از سلایق شخصی به معیار توحیدی است. در این نوشتار ضمن بررسی معنای لغوی احسان و مقایسه مصادی...

اخلاق توحیدی با شاخصه وحیانی و توحیدی بودن، اخلاق اسلامی را از سایر مکاتب اخلاقی متمایز می سازد. امروزه در جوامع بشری، سه یا ـ به تعبیری ـ چهار مسلک اخلاقی وجود دارد که دارای قدمت بسیار طولانی هستند: مسلک اخلاقی یونان، مکتب اخلاقی عام، مسلک نسبیت گرایی و مکتب اخلاقی خاص. هر چند این مکاتب اخلاقی می کوشند رفتار فردی و اجتماعی پیروان خود را تعدیل کرده، افراد تربیت شده و سالمی از حیث اخلاقی تحویل ج...

عروج به ماورای ماده یا معراج، در آثار روایی و تجسمی جوامع خداباور (توحیدی یا چندخدایی) و اقوام غیرخداباور، نشان از توجه و اصرار انسان به برقراری ارتباط با جهان غیرمادی دارد و دامنة پراکندگی وقوع آن‌، از شرق تا غرب دنیای باستان را در بر می‌گیرد. طیف گستردۀ معنایی معراج در اساطیر، از پرواز روح شمن، ورود قهرمان به جرگة خدایان و سفر به بهشت و جهنم تا تهذیب نفس و رسیدن به روشنگری را شامل می­شود. در ...

شفقت از موضوعات مهم در حوزه تربیتی، شامل مهارت‌ها و ویژگی‌هایی است که نقش مهمی در روابط فردی و اجتماعی بر پایه مهربانی، و توجه به نیاز و مشکلات افراد دارد و موجب همبستگی و مسئولیت‌پذیری افراد جامعه می‌شود. هرچند در عصر حاضر نقش شفقت به عنوان الگوی تربیتی مؤثر در جامعه، مغفول مانده است، ولی قرآن و روایات به عنوان منابع هدایت و تربیت انسان به آن پرداخته‌اند. نوشتار پیش رو، با روش توصیفی‌ـ ...

«توحید» اساسی‌ترین اصل اعتقادی اسلام است و دیگر معارف اعتقادی و معارف ارزشی انسان از آن نشأت می‌گیرد. توحید ذاتی مهم‎ترین نوع توحید و زیربنای تمام مراتب توحید است. امام‎رضا (علیه‎السلام) نیز بسان سایر معصومان (علیهم‎السلام) به این مسئله اساسی توجّهی ویژه داشته‌اند. دو پرسش‌ اساسی این مقاله عبارت است از: موضع امام‎رضا (علیه‎السلام) درباره توحید ذاتی چیست و چگونه می‌توان بر اساس نگاه فلسفی، دلالت‌...

کلام گهربار امام علی (ع)  و مضامین حکمی و اخلاقی نهج‏البلاغه، همواره در طول زمان، منبعی غنی از علم و حکمت بوده و شاعران و نویسندگان عرب و غیر عرب با بهره‏مندی از اندیشه آن حضرت، کلام خود را مزیّن ساخته‏اند، به نحوی که تأثیرپذیری شاعران و نویسندگان نام‏آور ایرانی و عرب چون مولوی، سعدی، ابن مقفع، ابو العتاهیه، محمود وراق و ... از کلام آن حضرت اثبات شده است. در این میان، تأثیر آموزه‎های نهج‏البلاغه...

فرآیند تکوین علم دینی به این نحو قابل تصور است که پشتوانه های متافیزیکی برگرفته از اندیشه های دینی در مراحل مختلف فعالیت علمی به کار گرفته شود؛ به سخن دیگر، هرگاه مضامین متافیزیکی بتوانند در مراحلی چون گزینش مسئله، انتخاب مفاهیم و الگوهایی برای فهم مسئله، طرح پ‍ژوهش، انجام مشاهده، پیش بینی و تفسیر، تأثیرآفرینی خود را آشکار کنند، فرآیندی شکل گرفته است که محصول آن، دانش هایی متناسب با اندیشه های ...

مَلَک به معنای پیغامبر، سفیر و فرستاده است. ملائکه در اصطلاح متکلمین اجسام لطیفی هستند که قادر بر تشکل به اشکال مختلف می باشند و در اصطلاح فلاسفه اسلامی همان عقول مجرده و نفوس فلکیه هستند که ویژگی اجسام را ندارند. جسم/ جسمانی/ مادی, موجودی است که ممتد(دارای ابعاد), متجزی، مکان دار, متغیر و زمانمند است. مجرد/غیر جسمانی/غیر مادی, موجودی است که غیر امتدادی(بدون بعد), غیرمتجزی, غیر متغیر و بدون مک...