سیر تعالی علم و ادب در خراسان و ماوراءالنّهر از انقراض ساسانیان تا قدرت گرفتن حکومت های ایرانی متوقّف ماند. در عهد طاهریان و صفّاریان زبان و ادبیّات فارسی جانی دوباره یافت و گام های استوار و مطمئنّی به سوی باروری فرهنگی و علمی برداشته شد. صفّاریان، نخستین خانواده بومی خراسان بودند که زبان فارسی را جایگزین زبان عربی ساختند. با ایجاد حاکمیّت در خراسان، تحرّک فکری و فلسفی اندیشمندان و علمای این خطّه از سر ...

موضوع این پژوهش ادبی، بررسی مختصات نثر بینابین و بیان ویژگی های آن با نگاهی به آثار منثورقبل و بعد از آن است. برای حصول این امر مقایسه ی تاریخ باعمی و تاریخ بیهقی (به عنوان نمایندگان روشنی از نثر ساده و نثر بینابین) برگزیده شد. سبک و نحوه ی بیان و گزینش خاصی از واژه ها و تعابیر و عبارات در هر دو اثر به ویژه (تاریخ بیهقی)، توجه خواننده را به خود جلب می کند. در این پژوهش با بیان مقدماتی از نثر، د...

چکیده: یکی از مباحث بحث انگیز تاریخ ادبیات، شکل گیری و تثبیت مکتب بازگشت ادبی است. اوضاع سیاسی و اجتماعی در عصر افشاریه و زندیه، در روند شکل گیری اوضاع ادبی بسیار تأثیرگذار بوده است، به گونه ای که چهره های سرشناس این عرصه به ویژه در حوزه ی نثر بسیار اندکند. در این روزگار نثر فارسی مانند شعر، مجال تغییر و تحوّل پیدا کرد؛ این تحوّل با تقلید از نویسندگان قرن های ششم، هفتم و هشتم خود را نشان داد، در...

این مقاله تلاش دارد تا با گذر از محتوا ، نثر و معرّفی آثار متون کهن، به قواعد و ویژگی های موجود در معرفی شهرها بپردازد . در این راستا ده شهر از عصر سامانی در تمدن اسلامی ایران انتخاب شده، آثار و منابع مورد بررسی با توجه به ساختار و طرح پژوهشی درپنج عنوان طبقه بندی شده است. معرّفی شهرها ، به ترتیب از “ اقلیم و شهر ” شروع شده و به “ شهر و فرهنگ ” خاتمه یافته است . موضوعات مقاله با توجه به بستر مطال...

این مقاله تلاش دارد تا با گذر از محتوا‌، نثر و معرّفی آثار متون کهن، به قواعد و ویژگی‌های موجود در معرفی شهرها بپردازد‌. در این راستا ده شهر از عصر سامانی در تمدن اسلامی ایران انتخاب شده، آثار و منابع مورد بررسی با توجه به ساختار و طرح پژوهشی درپنج عنوان طبقه‌بندی شده است. معرّفی شهرها‌، به ترتیب از “‌اقلیم و شهر‌” شروع شده و به “‌شهر و فرهنگ‌” خاتمه یافته است‌. موضوعات مقاله با توجه به بستر مطال...

تاریخ‌نگاری سامانیان تاحدودی ادامة ساده‌نویسی اواخر قرن دوم هجری قمری است، اما نثر مصنوع شماری از مورخان و نویسندگان، در ستایش امیران و وزیران، مبالغه‌آمیز بوده است و آنان را پادشاهانِ برحق دانسته‌اند. تاریخ‌نویسی این دوره بیش‌تر برمبنای مشاهدات شخصی و اسناد بوده و از این نظر مهم است. تبیین ویژگی‌های عمدة تاریخ‌نگاری و نقاط ضعف و قوت برجسته‌ترین منابع تاریخی سامانیان اولویت این پژوهش است؛ ازجمله...

دوران امارت سامانیان یکی از مهم ترین دوره های تاریخ و تمدن ایران پس از اسلام است. سامان خداه، جد سلسله سامانی در اوایل قرن دوم هجری قمری، برای حفظ پایگاه اجتماعی و سیاسی خود اسلام را پذیرفت. وی به پاداش این برخورد مسالمت آمیز از سوی حاکم خراسان به حکومت بلخ گماشته شد و در اواخر عهد امویان به ابومسلم خراسانی پیوست و پسرش اسد نیز در خدمت عباسیان روزگار گذرانید. در نخستین سال های قرن سوم هجری، نوا...

جامی شاعر، نویسنده، عارف و دانشمند نامدار سده ی نهم هجری دارای آثار متعدّد در نظم و نثر فارسی است. یکی از کتاب های ارزشمند او به نثر، بهارستان است که نویسنده، آن را به شیوه ی گلستان سعدی نگاشته است. هرچند جامی مدّعی شده که حکایات بهارستان یا دستِ کم حکایات منظوم آن را از کسی نگرفته است و همگی آن ها ساخته و پرداخته ی قریحه ی اوست1، امّا تتبّع در آثار پیشینیان، به ویژه منابع عربی، سرچشمه های حکایات به...