در سطح جهانی، در برخی از کشورها بویژه کشورهای در حال‌توسعه، افزایش جمعیت شهری ناشی از افزایش نرخ رشد طبیعی و تشدید روند مهاجرت روستا به شهر موجب تسلط یک شهر بر نظام شهری گردیده که در اصطلاح به آن پدیده "نخست شهری" می‌گویند. در ایران، رشد انفجاری جمعیت شهرنشین و رشد شتابان واقعی آن بعد از سال 1345 منجر به فروپاشی نظام‌های تولیدی ماقبل سرمایه‌داری، تغییر مناسبات شهر و روستا و تشدید جریانات مهاجرت...

در این مقاله پویایی فضایی - زمانی نظام شهری ایران در دورۀ زمانی 90-1335 بررسی می شود. نمونۀ تحت مطالعه شهرهای دارای جمعیت بالاتر از 100 هزار نفر در سال 1390 است. شاخص تحرک رتبه برای سنجش تغییر رتبۀ شهرها در سلسله مراتب شهری ایران استفاده شد. از تکنیک های پیشرفتۀ تحلیل فضایی شامل شاخص  و نمودار پراکندگی موران برای بررسی الگوها و تفاوت های منطقه ای و تغییر رتبۀ شهرها در سلسله مراتب شهری ایران است...

نظام برنامه‌ریزی توسعه کشور ایران با مسایل و موانع بسیار زیادی رو به رو می‌باشد. برنامه‌های پنج‌ساله توسعه و آمایش سرزمین، یکپارچگی و سلسله مراتب لازم را ندارد. در این شرایط، قبل از تعیین پروژه‌ها و در طول پیکربندی سلسله مراتب تصمیم‌گیری (سیاست‌ها، طرح‌ها و برنامه‌ها)، به حفاظت محیط‌زیست توجهی نمی‌شود. در حالی که برنامه‌ریزی بخش محیط‌زیست باید در عین داشتن وحدت با کل نظام برنامه‌ریزی توس...

شهرها با توجه به علت وجودی خود، نقش­ها و عملکردهای متفاوتی را پذیرا می­گردند و از این رو، قدرت و نفوذ متفاوتی رااز خود بروز می دهند. در این بین، تعدادی از شهرها به دلایل مختلفی مورد توجه بیشتری قرار می­گیرند و با کسب توان بیشتر، زمینه‌ی کاهش اهمیت شهرهای پایین دست خود را فراهم می­آورند و بدین‌سان پدیده‌ی نخست شهری را به وجود می­آورند. هدف از این مقاله، بررسی شبکه شهری شهرهای استان گیلانمی‌باشد....

بررسی سلسله مراتب شهری، مؤثرترین راه شناخت سازمان یابی سیستم شهرهاست و به مدیریت فضائی آنها کمک شایانی می کند. عدم توجه به نظام سلسله مراتب شهری و نحوه پراکنش و توزیع کانون های شهری در پهنة یک منطقه از یک طرف و رشد شهرنشینی از طرف دیگر به عدم تعادل و گسیختگی در ساختار فضایی شهرها منجر خواهد شد. پژوهش حاضر در محدوده ی استان گیلان در راستای پاسخ گویی به این سوال صورت گرفته   که آیا نظام سلسله مرا...

نظام شهری مجموعه ای از شهرهای بزرگ و کوچک است که در کنار هم بافت یک ناحیه را تشکیل می دهند و در طول زمان در حال تغییر و تکامل هستند. از آنجایی که نحوه پراکنش نقاط سکونتگاهی در پهنه سرزمین، گسیختگی و عدم انسجام ساختار فضایی از مشخصه های نظام شهری در سطح کشور است، بنابراین بررسی آن در کلیه مناطق کشور، از جمله استان کردستان به منظور شناخت پیوندها و تفاوت ها امری اجتناب ناپذیر است. هدف اصلی این پژو...

اگر هدف از توسعه یک کشور، توسعه فضایی تمامی مناطق آن باشد به طوری که تمامی شهرها را در برگیرد، توجه به شهرهای کوچک (شهرهای مابین 25 تا 50 هزار نفر ) و تعیین نقش آنها در توسعه فضایی مناطق از مهمترین و موثرترین راهکارهاست . با این وجود، در حال حاضر اکثر مطالعات بر شناخت و اهمیت شهرهای بزرگ و مادرشهرها تکیه دارند. نظر به اهمیت شهرهای کوچک، این پژوهش به بررسی و جایگاه این شهرها در توسعه فضایی منطقه...

دسترسی به تأسیسات زیربنایی، تسهیلات و امکانات و خدمات گوناگون زمینه ساز امکان فعالیت و استقرار پایدار در عرصه های روستایی است. در ارتباط با خدمات می توان سلسله مراتب مشخصی را قائل شد که گویای آستانه های جمعیتی متفاوتی برای هر یک از آن ها باشد. در این ارتباط هر چه از پایین ترین سطح خدمات به بالا حرکت کنیم، بر میزان آستانه جمعیتی و اندازه تخصصی آن نوع خدمت افزوده می شود تا اینکه نهایتاً به خدمات ت...

هدف مقاله، بررسی نقش شهرهای کوچک استان آذربایجان غربی در توسعة منطقه‌ای است. روش تحقیق «توصیفی ـ تحلیلی» است. استان آذربایجان غربی در سال 1390 دارای پنج شهر کوچک (50 – 25 هزار نفر جمعیت) به نامهای تکاب، ماکو، سردشت، شاهین دژ و اشنویه است که حدود 10.35 درصد از جمعیت شهری استان را شامل می‌شوند. در این میان شهر سردشت بیشترین ضریب کشش پذیری و جذب جمعیت را دارا بوده است.  تایج شاخصهای نخست شهری به ک...

هدف مقاله، بررسی نقش شهرهای کوچک استان آذربایجان غربی در توسعة منطقه‌ای است. روش تحقیق «توصیفی ـ تحلیلی» است. استان آذربایجان غربی در سال 1390 دارای پنج شهر کوچک (50 – 25 هزار نفر جمعیت) به نامهای تکاب، ماکو، سردشت، شاهین دژ و اشنویه است که حدود 10.35 درصد از جمعیت شهری استان را شامل می‌شوند. در این میان شهر سردشت بیشترین ضریب کشش پذیری و جذب جمعیت را دارا بوده است.  تایج شاخصهای نخست شهری به ک...