بخش زیادی از اشعار دورۀ میانۀ ایران را مانویان پارسی، پارتی و سغدی زبان سروده اند. این اشعار یا ستایشی و آیینی اند؛ یا سرودهایی عرفانی که سرگذشت غریبانۀ نور را در زندان ماده روایت می کنند. سرودهای اخیر چون با انسان پیوند بیشتری دارند، عنصر عاطفه و خیال در آنها آشکارتر است و هنر سخنوری شاعران مانوی را در آنها بهتر می توان دید. در این اشعار از صنایع ادبی در هر دو حوزۀ بدیع لفظی و معنایی استفادۀ چ...

  داستان دو مار متنی به زبان سغدی است که تمثیلی دربارۀ باورهای مانوی را نقل می­کند. این متن به علّت داشتن ساختار زبانی سالم­ در میان متون سغدی مانوی، برای بررسی رده­شناختیِ آرایش سازه مناسب تشخیص داده ­شد. رده­شناسیِ آرایش سازه­ها، زبان­ها را بر مبنای ترتیب و نحوۀ قرارگرفتن سازه­ها کنار هم در جمله بررسی، مطالعه و دسته­بندی می­کند. چارچوب نظری برگزیده برای تحلیل آرایش سازه­ها این متن، نظری...

بخش زیادی از اشعار دورۀ میانۀ ایران را مانویان پارسی، پارتی و سغدی زبان سروده اند. این اشعار یا ستایشی و آیینی اند؛ یا سرودهایی عرفانی که سرگذشت غریبانۀ نور را در زندان ماده روایت می کنند. سرودهای اخیر چون با انسان پیوند بیشتری دارند، عنصر عاطفه و خیال در آنها آشکارتر است و هنر سخنوری شاعران مانوی را در آنها بهتر می توان دید. در این اشعار از صنایع ادبی در هر دو حوزۀ بدیع لفظی و معنایی استفادۀ چ...

چکیده نامه نگاری از دیرباز یکی از ابزارهای ارتباط انسانها بوده است. نخستین شواهد موجود از نامه نگاری در ایران متعلق به دوره هخامنشیان است. از این دوره حدود سیزده نامه کامل و چند قطعه آسیب دیده بر روی چرم در مصر به دست آمده و به «نامه های ارشام» مشهور است. پس از عصر هخامنشی نیز نامه نگاری و سازمان پستی گسترش یافت چنانکه امروزه نامه های بسیاری به زبانهای ایرانی میانه باقی مانده است. از دوره اشک...

تمثیل عرفانی چون حماسه‌ای است روحانی که از عشق‌ورزی به معشوق ازلی حکایت می‌کند و حکایات صوفیه در قالب حکایات و تمثیل‌ها، بخش مهمی از ادبیات عرفانی را تشکیل می‌دهند. این حکایات با اهداف گوناگونی در کتب صوفیه به کار گرفته می‌شوند که عمده‌ترین آنها تعلیم و ترغیب صوفیه در سیر و سلوک است. مجموعه‌ای از این حکایات تمثیلی به ادبیات مانوی، به‌ویژه تمثیل‌های عرفانی این متون، بازمی‌گردد. با وجود اینکه هیچ...

این مقاله به شناسایی بنیادهای اساطیری و حماسی داستان دیوان مازندران در شاهنامه با توجه به پیشینة آنها در متون اوستایی، پهلوی، سغدی و ... می­پردازد. نخستین سرچشمه­های اساطیری و حماسی دیوان مازندران در متون اوستایی و پهلوی است. در این متون دیوان مازندران در دو ساختار مینوی و انسان­گونه ظاهر شده و در برابر اهورامزدا، ایزدان و انسان­ها قرار می­گیرند. اما داستانی مستقل در کتاب نهم دینکرد آمده که چار...

--

این مقاله به شناسایی بنیادهای اساطیری و حماسی داستان دیوان مازندران در شاهنامه با توجه به پیشینة آنها در متون اوستایی، پهلوی، سغدی و ... می­پردازد. نخستین سرچشمه­های اساطیری و حماسی دیوان مازندران در متون اوستایی و پهلوی است. در این متون دیوان مازندران در دو ساختار مینوی و انسان­گونه ظاهر شده و در برابر اهورامزدا، ایزدان و انسان­ها قرار می­گیرند. اما داستانی مستقل در کتاب نهم دینکرد آمده که چار...

در این مقاله، بخش کوچکی از تمثیل سغدیِ مانویِ «پسرک کر و لال» که از زبان مانی برای یکی از روحانیون زرتشتی نقل شده، بازسازی شده است. متن این تمثیل که مشتمل بر چندین قطعه دست‌نویس به زبان و خط سغدی است، در مجموعه دست‌نویس‌های لنینگراد قرار دارد که سال‌ها پیش دانشمند روسی راگوزا آن را منتشر کرده بود و چندی بعد نیکلاس سیمز ویلیامز آن‌ها را پس از ویرایش مجدد، بازسازی کرد. در این مقاله، قطع? تاکنون منت...

سرزمین سغد به علّت موقعیت جغرافیایی و نیز داشتن بازرگانان حرفه ای در نقطه طلایی جاده ابریشم قرار گرفت. جاده ای که نه تنها کالای سرزمینی را به سرزمین دیگر می بُرد، بل که پُلی نیز بین فرهنگ و هنرِ آنان می زد. در میانِ آثار برجای مانده از فرهنگ و زبان سغدی، تعدادی قصّه و حکایت دیده می شود؛ که پژوهش حاضر، جستاری در مطالعه این قصّه هاست. نخستین گروهی که به مطالعه جدی روایت و داستان پردازی پرداختند، فرمالیس...