واژۀ عربی «وادی» که برای عرب‏زبانان بیابان­نشین معنای روشنی داشت، در متون کهن فارسی به کار نرفته بود. آغاز کاربرد این واژه در آثار فارسی، به ترجمه­های کهن فارسی قرآن کریم در اواخر سدة سوم هجری برمی­گردد؛ هنگامی که مترجمان ناچار شدند برای ده کاربرد قرآنی آن، برابرنهادی بجویند. این پژوهش درصدد است دریابد در هر دوره، چه برابرنهادهایی در ترجمه و تفسیرهای فارسی قرآن به کار رفته است. مسئلۀ دیگر این م...

دیوان مصور سلطان احمدجلایر (784-813ه.ق) که در نگارخانه فریر موزه ی اسمیتسونین واشنگتن نگهداری می شود، یکی از اسناد مهم تاریخ نقاشی ایران می باشد که آغازگر سبک جدیدی در کتاب آرایی سده ی نهم هجری و پس از آن به شمار می رود. این کتاب شامل هشت نگاره (تشعیر) می باشد که نگاره ها مراحل سفر عرفانی مرغان منطق الطیر عطار را به تصویر کشیده اند. در این رساله پس از مروری بر تاریخ خاندان جلایر، اوضاع اجتماعی...

«معراج‌نامه» شفیعی کدکنی از اشعار سمبولیسم اجتماعی و از نمونه­های رؤیابینی در ادبیات فارسی است. این ­شعر نُه قسمتی شامل رمز و سمبل­های خاصی است که شاعر با تکیه بر آنها، به راهنمایی «دل» در دوزخ، بهشت و زمین که تأویلی از اندیشة خود اوست؛ زده است. شعر دارای شش وادی است. وادی اول، مرحلة رهایش راوی و یافتن الهام، وادی دوم دسترسی به نیروی عقلانی و فکری و سیر بسیار فراتر از حدّ انسانی، وادی سوم با تمثی...

مکان بعثت حضرت موسی علیه‌السلام در شعر فارسی به «وادی ایمن» مشهور است. این عبارت ریشۀ قرآنی دارد؛ اما در قرآن کریم، ترکیبی به صورت «وادی ایمن» نداریم و این عبارت به گونه‌ای، آفریدۀ ادب فارسی است که از حسن مجاورت واژۀ وادی و ایمن در آیۀ 30 قصص، بهره‌ای شاعرانه برده و عبارت زیبای «وادی ایمن» را پدید آورده است. نام مکان بعثت حضرت موسی علیه‌السلام در قرآن کریم، وادی مقدس و مبارک طوی است. این مقاله...

توپونیمیا علمی است که راجع به نام های محل و موضع های اهالی نشین بحث می کند. در این مقاله که دایر به سرنوشت نام های جغرافی وادی حصار، یکی از موضع های قدیمی تاجیک نشین، به نگارش درآمده، براساس معلومات اثر تاریخ همایون گلشنی در این باره اظهارنظر شده است. تاریخ همایون اثری مربوط به قرن نوزدهم و ابتدای قرن بیستم است که مؤلف آن را در هشت مقاله به عدد ایالات بخارای شریف ترتیب کرده است. عنوان مقالۀ ششم...

موضوع این نوشتار، تحلیل نمادهای داستان هفت خان اسفندیار، بر اساس نظریّة فرآیند فردیّت یونگ است که در نظریّة تک­اسطورة ژوزف کمپبل، نمود یافته است. کمپبل برای سفر قهرمانان اساطیری، به منظور دست­یافتن به فردیّت، الگویی در نظر گرفته که از سه مرحلة اصلی عزیمت، تشرّف و بازگشت تشکیل شده است. در این مقاله، سفر اسفندیار در هفت خان با این الگو و مراحل خردتر آن سنجیده و نشان داده شده است. خودآگاهِ‌ ایرانی در هی...

به‏کار گرفتن قصّه و حکایت برای بیان آموزه‌های معنوی و تشریح مفاهیم بلند عرفانی از دیرباز، مورد توجه شاعران و نویسندگان فارسی‏زبان بوده است. در ‌این میان، گاه با حکایت‌هایی روبه‌رو هستیم که به‌دلیل ظرفیت بالای ساختاری و مفهومی، روایت‌هایی مشابه و گاه گوناگون از آن‌ها ارائه شده است. حکایتتوبة ابراهیم ادهم ازجملۀ‌ این حکایت‌ها است. چگونگی توبۀ ابراهیم ادهم در اغلب منابع عرفانی ذکر شده است؛ مستملی ب...

نگارنده را در این گفتار کوتاه ‘ سعی برآن است تا به معرفی ((خلیل مطران بک)) شاعر و نویسنده نامدار و معاصر لبنانی (1949-1872) بپردازد و به شکلی مختصر و مفید ‘ خوانندگان محترم را با زندگی ‘ آثار و افکار و سبک او در شعر و نثر آشنا سازد . در این میان‘ وجود دو قصیده ارزشمند و با صلابت و شکوه او ‘ به نامهای ((مقتل بزرجمهر )) و((ابنه بزرجمهر)) پیرامون دو شخصیت مهم و تاریخی ایران باستان ‘ مهمترین انگیره...