یکی از مضامین پرکاربرد در هنر شرق باستان، صحنه­ های نمادین اعطای مقام پادشاهی از سوی خدایان است که جایگاه والای مقام پادشاهی و تأیید آسمانی پادشاه یا به ­عبارتی رابطۀ قوی دین و سیاست را نشان می ­دهد. این صحنه­ ها در آثار هنری ایران باستان نیز مکرر به­ چشم می­ خورند. مقالۀ پیش ­رو با تکیه بر ملاحظات سیاسی و مسائل تاریخی، علل و زمینه های توجه پادشاهان ایرانی به این رسم را بررسی می­ کند. تحلیل­ ها...

در بیش از چهار سده تاریخ ساسانیان، پادشاهان بزرگ و جنگجویی همچون اردشیر بابکان (224-240 م)، شاپور یکُم (240-270 م)، قباد یکُم (484-531 م) و خسرو انوشیروان (531-579 م)، در زندگانی خود و در آیین درباری ویژه ای، یکی از پسران خود ـ و معمولاً بزرگ ترین پسر را ـ به ولیعهدی برمی گزیده اند و با نوشتن وصیّت نامه ای سیاسی (در زبان فارسی، «اندرز» و در عربی، «عهد») برای ولیعهد، او را در چشم بزرگان و نژادگان و ...

در گذشته به دلیل عدم وجود قوانین مشخص بین‏المللی هر کشوری با توجه به قدرت نظامی به دنبال گسترش مرزهای خود بود و حاکمان هر کشور تمام تلاش خود را می‏کردند تا مرزهای کشورشان را به حداکثر ممکن وسعت جغرافیایی برسانند. دولت ساسانی هم از این مورد مستثنی نبود. سلسله ساسانی که در سال 224 م. پس از پیروزی اردشیر بابکان در نبرد هرمزگان بر پادشاه اشکانی پا به عرصه وجود نهاد، از همان ابتدا هدفش گسترش مرزها ب...

نظام دیوانسالاری ساسانیان در نظامهای پیش از اسلام ایران باستان از اهمیّت ویژه ای برخورداراست. در پایان نامه حاضر سعی شده است شکل گیری و گسترش نظام حکومتی ایران دوره ی ساسانی (224-651 م) مورد بررسی قرار گیرد. محور این تحقیق. پیرامون بخش های اداری دیوانسالاری در دوران ساسانی باتکیه بر نقش دبیران است. در این میان، موضوعات مختلفی مربوط به این نظام مورد توجه قرار گرفته اند. روند قدرت یابی و استقرار ح...

آفرین و نفرین(دعا و لعن) از بن‌مایه‌های دینی، فرهنگی، اسطوره‌ای و ادبی است که از دیرباز، همگام با هم، از ادبیات قبل از اسلام تا شریطه‌های قصاید مدحی و انواع مختلف ادبی استمرار یافته است. هدف این مقاله که با روش توصیفی تحلیلی انجام گرفته، بررسی وجوه مختلف آفرین و نفرین در آثار دوران پیش از اسلام(باستان و میانه) است. از همین منظر، با توجه به آثار ایرانی باستان(اوستا و کتیبه‌های هخامنشی) و آثار اش...

شهر گور یا فیروزآباد یکی از مهم‌ترین شهرهای دورة ساسانی است که به دستور بنیانگذار این سلسله، اردشیر بابکان، ساخته شده است. به‌رغم انجام پژوهش‌های بسیار درباره این شهر و ساختار فضایی- کالبدی آن، هویت برخی از آثار معماری آن همچنان در هاله­ای از ابهام قراردارد. یکی از این آثار، بنای موسوم به «تخت­نشین» است که دربارۀ کاربری و زمان ساخت آن اظهارنظرهای مختلفی شده است. برخی آن را مقبره‌ای متعلق به دور...

نام ریو-اردشیر، به صورت کامل و اختصاری بر روی مهرها و سکه های ساسانی و با ضبط های مختلف در دیگر منابع نوشتاری هم زمان یا نزدیک به دوره ی ساسانی آمده است. منابع تاریخی و جغرافیایی سده های نخستین و میانه ی اسلامی اما به دو اسم مکان به نام ریشهر (که آن را صورت دگرگون شده ی ریو-اردشیر دانسته اند) اشاره دارند و از یکی با عنوان ریشهر توج، در ایالت اردشیرخوره و از دیگری با نام ریشهر در ایالت ارجان نام...

حکم افتادن امپراتوری ساسانی توسط اقوام بدوی به اجرا درآمد. این رویداد عظیم، آغاز تاریخ جدید ایران و پایان عصر باستانی آن به شمار می­رود. سقوط این امپراتوری عظیم و سازمان یافته­ی چهارصد ساله به­دست قوم گمنام عرب که به زحمت بیست سال از جستن ایشان از دنیای جهالت می­گذشت؛ مورخان و محققان تاریخ ایران را برآن می­دارد که دلایل سقوط ناگهانی و شگفت­انگیز این دولت را کشف کنند. وضعیت سیاسی و اقتصادی امپرا...

این مقاله بر آن‌ است تا نسبت میان «آرمان» و «واقعیت» را در اندیشة زرتشت، مانی و مزدک مورد واکاوی قرار دهد. اندیشه ‌های زرتشت مبنای شکل‌گیری دولت ساسانی و حرکت تأسیسی اردشیر بابکان بود. مانی و مزدک که در دورة ساسانیان ظهور می ‌کنند، در تقابل با ساسانیان قرار گرفته و با ‌وجود همکار...

این نوشتار بر آن شده تا با مبنا قرار دادن نامة تنسر به کشف اندیشه های سیاسی عصر ساسانی نایل شود. این نامه حاوی مضامین مهمی در توضیح اندیشه ها و عملکردهای اردشیر بابکان و به تبع آن گفتمان رایج عصر ساسانی می باشد. تنسر در این نامه با طراحی مرزبندی خود با دو الگوی مانویه که در این مقاله در قالب گفتمان «هنجاری» و مزدکیه که در قالب گفتمان «عدالت محور» قرار می گیرند، به تفسیر و تبیین اندیشه هایش می پ...