پس از گذشت دو سده از ظهور اسلام، رفته‌رفته استفاده از خط به‌عنوان عنصر تزیینی گونه‌های مختلف سفالین رواج یافت. مضامین کتیبه‌های سفال‌ها که ابتدا به کلمات یا عبارات کوتاه عربی چون نام سفالگر یا طلب خیر محدود می‌شد به‌مرور گسترش یافت و احادیث، جملات قصار بزرگان و اشعار را نیز در بر گرفت. اشعار فارسی نیز به‌سرعت جایگاه خود را بر روی سفالینه‌های دوران اسلامی یافتند و سخن موزون شاعران برجستۀ پارسی‌گ...

این مقاله به بررسی وضعیت یکی از اقلیتهای خارجی ساکن در ایران عصر صفوی از منظر سیاحان اروپایی می پردازد.  این گروه که به بانیان و مولتانی معروف بودند، هندیان هندو مذهب ساکن ایران بودند . بانیان در جامعه عصر صفوی به دلالی برای تجار خارجی و رباخواری شهره بودند؛ اما در نگاهی موشکافانه می توان به زوایای دیگری از زندگی این قوم در ایران پی برد و این امر با توجه به آزادی مذهبی برای اقلیتها در این دوران...

پژوهش حاضر به معرفی یک فرمان از دوران حکومت شاه صفی(1052-1038 ق.) اختصاص یافته است. اصل این فرمان تا کنون به دست نیامده، اما سواد آن در منشآت خطی میر محمد حسین تفرشی موجود است. موضوع این فرمان در میان اسناد صفوی در نوع خود بی نظیر است. چنان که بر اساس آن، شاه صفی به صفی قلی خان، بیگلربیگی عراق عرب و همدان  دستور داده تا دخترش را به عقد ازدواج حیدربیگ فرزند زینل خان شاملو درآورده، و بدین شیوه به...

عصر طلایی هنر- صنعت پارچه‌بافی در ایران را به جرات می‌توان قرون16 - 17م./ 10 - 11ه.ق. دانست. پارچه‌های بافته شده در این دوران به لحاظ زیبایی‌های بصری، ترکیب‌بندی، نقوش، رنگ و فن بافت مایه‌ی مباهات هنر این دوران بوده که با تنوع و گوناگونی بسیار به اجرا درآمده است. یکی از این ترکیب‌بندی‌های متنوع که به دفعات در ساختار پارچه‌های این عصر مشاهده می‌شود، کاربرد فرم/نقش ترنج گونه‌ای است که با نقوش گیا...

ترسل یا شیوه نامه‌نگاری از گونه‌های مهم ادبیات منثور است که در دوره صفوی شکوه و رونقی تازه می یابد و آثار متعددی هم در این باره تألیف شده است. از این میان، نامه نامی اثر خواندمیر متوفی قرن دهم، دارای اهمیت والایی است و با این حال در بین متون سبک منشیانه کمتر به آن پرداخته شده است. این اثر مجموعه ای است از مراسلات و منشآت که آن ها را خواندمیر به عنوان دستور کتابت و انشا برای منشیان و مترسلان، از...

ابیانه یکی از آبادی های تاریخی و شگفت ایران است که در آن، آثار متعددی از دوران مختلف برجای مانده است. ازجمله آثار قابل ملإحظۀ هنری و تاریخی ابیانه، درهای منازل و آثار تاریخی است که بر آن، نقوش و کتیبه های تاریخی زیبایی نقش شده است. در ابیانه، پنج در تاریخی از اماکن مذهبی برجای مانده که سه در متعلق به مسجد پرزله است که یکی از آن ها از دورۀ ایلخانی و دو تای دیگر از دورۀ صفوی است . همچنین دری از د...

استاجلوها به عنوان یکی از اقوام موسس، نقش بسزایی در تشکیل و توسعه ی دولت صفوی ایفا کردند. آنان در طی حکومت صفویان یکی از پایه های قدرت و از ارکان سپاه و سازمان نظامی آن به حساب می آمدند. استاجلوها در دوران حکومت شاه طهماسب، در ایالت آذربایجان ساکن بودند. تقریبا در حکومت همه ی پادشاهان این سلسله، قبیله ی استاجلو نقش بسزایی در ارتباط آنان با دولت های همجوارشان داشت. با وجود این، درگیری ها و جنگ ه...

در آغاز عهد صفوی، برخی از دانشمندان و ادیبان به دلایل مختلف از ایران به هندوستان، عثمانی و دیگر سرزمین‌های مجاور مهاجرت کردند. مهاجرت آن‌ها، حیات فرهنگی آن دوران را تحت تأثیر قرار داد. پژوهندگان در پی آنند که دریابند این مهاجرت چه علل و نتایجی داشت. در این مقاله، آثار دو تن از مهاجران ، معین‌الدین محمد و عمادالدین محمود، معروف به دهدار بررسی شده است. مطالعه‌ی موردی این دو شخصیت می‌تواند بر حی...

در آغاز قرن 10 ق/16م، سرزمین ایران تغییرات گوناگونی را در عرصه سیاست و اجتماع و اقتصاد تجربه کرد. تغییراتی که با روی کار آمدن سلسله صفویه و بر تخت نشستن شاه اسماعیل اول در سال 907 ق/1051 م، به تدریج رخ داد و سلسله صفوی را طلایه‌دار ورود ایران به دوره مدرن کرد. در بررسی تاریخ عصر صفوی، فرهنگ و هنر از جمله عرصه‌هایی است که شایسته توجه و امعان نظر فراوان است. شاهان و شاهزادگان سلسله صفوی برای هنر ...

علل تعاملات سلاطین صفوی با علمای شیعه و نتایج آن جمشید نوروزی[1] شهرام رمضانی[2] چکیده تأسیس حکومت صفویه و برخی اقدامات آن مانند اعلام تشیع اثناعشری به عنوان آیین رسمی ایران و رویارویی با حکام سنی‌مذهب همسایه، شماری از فقها و علمای شیعه امامیه را بر آن داشت که به تفکر و بحث درباره مشروعیتِ سیاسیِ این حکومت و جوازِ همکاری یا عدم همراهی با آن بپردازند. در دوران صفویه، پاره‌ای همکاری و همگرایی متقابل...