یکی از اصلی‌‌ترین نشانه‌‌ها در فهم متون عرفانی عنصر «نور» است. یافتن دلالت‌‌های معنایی و مناسبات درونی عنصر نور در متون عرفانی، درک ژرفای معانی آن‌‌ها را آسان می‌‌کند. نشانه ـ معناشناسی، به‌مثابة یکی از روش‌‌های نقد ادبی نُو، به ما اجازه می‌‌دهد تا به مطالعۀ این کارکردها در درون گفتمان بپردازیم. این مقاله در پی آن است تا با روش توصیفی ـ تحلیلی، کارکردهای نور را در بخشی از قصّۀ «آمدن جعفر به گرفتن...

نشانه- معنا‌شناسی گفتمانی، برآیند نشانه‌شناسی ساخت‌گرا و نظام روایی مطالعات معنایی است. این دیدگاه، جریان تولید معنا را با شرایط حسّی- ادراکی پیوند می‌زند و برای تولیدات زبانی، نوعی هستی‌شناسی قائل است. نشانه- معناشناسی گفتمانی، دلالت بر گونه رخدادی از حضور نشانه- معناها دارد و چگونگی کارکرد، تولید و دریافت معنا را در نظام‌های گفتمانی بررسی می‌کند. نشانه- معناشناسی گفتمان، در قالب فرایندها و در ...

عرصة سیاست‏گذاریِ امر جنسی در ایران محل مناقشة نظری دو رویکرد عمده است. مقالة حاضر درصدد ارائة یک صورت‏بندی گفتمانی از مناقشات نظری این دو رویکرد در جامعة ایرانی است. در این پژوهش، از روش تحلیل گفتمانی فرکلاف و لاکلا و موف به صورت ترکیبی بهره گرفته شده است. نتایج پژوهش حاکی از آن بود که رویکرد اول با ابتنا بر مبانی دینی، ایدة تربیت جنسی با محوریت اخلاق جنسی را پیگیری می‏کند و مفاهیمی چون هویت جن...

عرصة سیاست، عرصة تضاد­ها و منازعات ایدئولوژیکی است که در مسیر تثبیت دید­گاه­های گفتمانی در جامعه رخ می­دهد. پژوهش حاضر در­صدد است با بررسی قطبیت­های گفتمانی «خودی» و «غیر­خودی»، بر­ساخت ایدئولوژیِ خاصی را پی بگیرد. در همین ارتباط، مصاحبۀ دکتر محمد­جواد ظریف، وزیر امور خارجۀ دولت یازدهم، در برنامة تلویزیونی «دید در شب» به­عنوان پیکرهة پژوهشیِ مطالعۀ حاضر انتخاب و به مدد رویکرد «مربع ایدئولوژیک» ون...

با توجه به ارتباط همیشگی زندگی تودة مردم با مفهوم جبر و اختیار، و نیز اهمیت ذاتی این مفهوم در حیطة دین، و با عطف نظر به توانایی رسانه­ ها در برساخت روایت تودة مردم از نظام اسباب هستی و همچنین با در نظر گرفتن روابط دین، دولت و تلویزیون در ایران، این تحقیق در پی پاسخگویی به این سؤال برآمده است که در سریال­ نمونة تحقیق که جزء سریال­های مذهبی عامه­ پسند است از مفهوم اختیار چه برساخت معنایی­ ای به م...

تحلیل گفتمان دارای سه رویکرد ساخت گرایانه، نقش گرایانه و تحلیل انتقادی گفتمان است. نورمن فرکلاف از نظریه پردازان این شیوه در سه سطح توصیف، تفسیر و تبیین به بررسی متون پرداخته است. بر این مبنا، رمان مدار صفردرجه (1370) اثر احمد محمود از گونه های رمان سیاسی با این رویکرد تحلیل می شود. در تحلیل رمان هایی از این سنخ، بهترین رویکرد، نوع اخیر است؛ زیرا در این داستان دربارة این مباحث می توان بحث کرد ک...

در این پژوهش "سینمای معناگرای ایران" از دو منظر متفاوت، و با توجه به دو رویکرد عمده ای که نسبت به این نوع سینما اتخاذ می شود، بررسی و تحلیل شده است. دیدگاه اول که دیدگاهی مثبت و حمایت کننده از این سینماست، در غالب بحث بومی گرایی و دیدگاه دوم که نگاهی انتقادی به این سینما دارد، در غالب گفتمان شرق شناسی بررسی شده است. هم بومی گرایی و هم شرق شناسی مربوط به حوزه ی مطالعات پسااستعماری هستند که به عن...

نقاشی «حکایت یوسف و زلیخا» از زیباترین و عرفانی‌ترین نقاشی‌های ایرانی، اثر کمال‌الدین بهزاد است که در دنیای پست‌مدرن بسیار مورد خوانش و ارزیابی قرار گرفته ‌است. انجام پژوهش‌ها و جستار‌های بسیار پیرامون این نقاشی، هنرمندان را نیز بر آن داشته تا دست به اقتباس‌های هنری از آن بزنند. چنان‌که سه هنرمند معاصر ایرانی و اروپایی، حبیب‌الله صادقی، عبدالحمید قدیریان و کلودیا پالماروسی، نقاشی‌هایی را با اقت...

ظهور چهرۀ اسطوره­ای بهرام، پس از بیست سال حکومت مسالمت­آمیز یزدگرد، به­عنوان اتخاذ موقعیتی راهبردی برای جبران شکافِ گفتمانی در جامعۀ زردشتی قابل توجیه است. سنت روایی زردشتی، بهرام را در گره­گاهِ گفتمانی قرار می­دهد و عناصری چون شجاعت، جنگ­های داخلی و خارجی و کنش­های تاریخی او را با رمزگانی اسطوره ای و حماسی، حول آن می­تَنَد. هدف این مقاله، بررسی انتقادی «مرگ یزدگرد» و «تاج­ربایی بهرام گور از میان د...

مفهوم استراتژی نیز مانند بسیاری مفاهیم دیگر، بر اساس شرایط زمانی و مکانی مختلف، تعاریف و تعابیر متعددی شده و هر کس بر اساس برداشت خود به تعریف آن پرداخته است. این مقاله با تمرکز بر تعریف مفهومی استراتژی به دنبال این است که با بررسی تاریخی-گفتمانی تحولات این مفهوم، ابهامات و پیچیدگی‏های موجود در تعاریف آن را آشکار سازد و با کشف منطق تحولات مفهومی استراتژی، بدیهی بودن آن را فروریزد. مسئله اصلی ای...