تاریخ یعقوبی از جمله کتب تألیف شده در سده‏های نخست اسلامی است که در بخشهایی از آن به ذکر قسمتی از حوادث تاریخی و اجتماعی زمان مانی می‏پردازد. مانویّت که به عنوان گرایشی فکری و در عین حال نهضتی اجتماعی در سد ه سوم میلادی توسّط مانی بنیان نهاده شد، عصاره‏ای از باورهای رایج زمان خود و پیش از خود بود. این آیین، تلفیقی از تفکّرات گوناگون از جمله: مسیحیّت، آراء گنوسی، عقاید قدیمی بابلی، فلسفه بودایی و عق...

چکیده شریعت اسلام آخرین دین الهی است که در آیات بدان تصریح شده است، اما مدعیانی با نسخ شریعت اسلام، آئینی جدید بوجود آوردند. نسخ شریعت از جمله دغدغه های برخی از نهضت های آخرالزمانی شیعی است. اندیشه نسخ شریعت پیش از اسلام وجود داشته، از قبیل آئین گنوسی، مانی، مزدک و در دوره اسلامی، فرقه های اسماعیلیه، حروفیه، و... ظهور کرده اند و مدعیانی به نسخ شریعت پرداختند. می توان گفت این اندیشه از کج فه...

      سلامان و ابسال قصه­ای رمزی است که در قرن سوم هجری به دست حنین بن اسحاق از یونانی به عربی ترجمه شد. در روایت حنین بن اسحاق، سلامان، شاهزاده یونانی که گرفتار عشق دایه خود ابسال شده بود، به سبب ملامت شاه و اطرافیان به همراه ابسال به جزیره­ای دور دست گریخت و پس از آن که شاه سلامان را به ترک ابسال وادار کرد، سلامان دست در دست ابسال در دل دریا فرو رفت، اما به فرمان پادشاه سلامان زنده ماند و دری...

اندیشۀ مزدیسنا، بسان دیگر مکاتب دینی و فلسفی، جایگاه بسیار ویژه‌ای برای موضوع «جبر» و «اختیار» در نظر داشته است. با بررسی متون کهن برای شناخت این آیین که شامل ریگ ودا و اوستا و متون پهلوی است، می‌توان ردپای سه‌گونه تفکر را در پدیدآمدن دیدگاه مزدیسنا، دربارة نقش ارادة انسان درتاریخ و حدود آن تشخیص داد.  نخست نقش بغ دختان و ایزدان در رفتار و کردار انسان که بی‌شک تأثیرپذیرفته از اندیشه‌های پیش از ...

چکیده: ازجمله کتب بسیار مهم و کلیدی در زمینه­ی مانویت، کتاب کفالایا است که در اصل به زبان قبطی نوشته شده­است. مسیحیان شمال آفریقا که به این دین جدید گرویده­ بودند، این کتاب را به زبان قبطی و به  نوعی از زبان مانی حیّ، که در این کتاب با عناوینی چون «فرستاده» و «پیامبر» از او یاد می­شود، نوشته­اند. هرفصل، جلسات وعظ مسیح را می­ماند؛ که شاگردان از او چیزی را می­پرسند و پاسخ را از پیامبر خود دریافت...

« شخینا »یکی از مفاهیم کلیدی در دین یهود، و به طور خاص، در سنت عرفانی قبالا است . این مفهوم هرچند با اصطلاح« سکینه » در فرهنگ اسلامی قابل مقایسه است، اما معانی گسترده تری را  درخود جای می دهد. شخینا آخرین سفیرا از سفیراهای دهگانه در قبالا به شمار می رود که در نظامهستی شناسیِ آن کارکرد مهمی دارد. از شخینا گاه به صورت موجودی متشخص و تجسم یافته کهدر میان مردم زندگی م یکند و گاه به عنوان حضور دایمی ...

سنایی یکی از بزرگترین شاعران قرن ششم است که درتغییر سبک شعر فارسی و ایجاد تجدد در آن موثر بوده است. رساله حاضر به منظور آشنایی هر چه بیشتر ادب دوستان با قصاید زهدیه سنایی، در هفت فصل تدوین شده است. در فصل اول به ذکر مقدمه، روش تحقیق، پیشینه تحقیقات و معرفی نسخه های خطی پرداخته شده است. فصل دوم به بررسی اجمالی زندگی و تحولات حیات و آثار سنایی اختصاص یافته است. در فصل سوم به تناسب موضوع پایان نام...

« شخینا »یکی از مفاهیم کلیدی در دین یهود، و به طور خاص، در سنت عرفانی قبالا است . این مفهوم هرچند با اصطلاح« سکینه » در فرهنگ اسلامی قابل مقایسه است، اما معانی گسترده تری را  درخود جای می دهد. شخینا آخرین سفیرا از سفیراهای دهگانه در قبالا به شمار می رود که در نظامهستی شناسیِ آن کارکرد مهمی دارد. از شخینا گاه به صورت موجودی متشخص و تجسم یافته کهدر میان مردم زندگی م یکند و گاه به عنوان حضور دایمی ...

در سده­های نخستین مسیحیّت،  آیینی گنوسی (عرفانی) پا می­گیرد که در طول قرون متمادی در سراسر چهان پراکنده می­شود. این آیین جهانی، در ایران باستان، مانی را و در دورۀ اسلامی، بنابر نظر بسیاری از پژوهش­گران، اسماعیلیان را تحت تأثیر خود قرار می­دهد. پژوهشِ پیش رو، دو شاعر در ادبیات فارسی و عرب؛ یعنی ناصرخسرو اسماعیلی و ابوالعلاء معرّی را با معیار قرار دادنِ اندیشه­های گنوسیشان سنجیده است. در این­که ناصرخ...