این مقاله به منظور شناخت شیوه‌های ایجاز قصر در داستان رستم و اسفندیار شاهنامه نوشته شده‌است. اغلب کتب معانی، در بحث ایجاز قصر، با تکیه بر منابع عربی، فقط به یک تعریف کلّی و ارائه‌ی شواهدی در مورد آن بسنده کرده‌اند که اغلب شواهد در کتب مختلف تکرار می‌شود. امّا جز در مواردی معدود، از شیوه‌‌ها و اغراض آن غفلت شده و یا گویا اصلاً در مورد آن تحقیق و تفحّصی صورت نگرفته‌است. نویسندگان این مقاله ضمن پژوهش ...

فیضی فیّاضی یکی از عالمان و نویسندگان و شاعران توانای سدة دهم و به‌یقین از استادان زبان و ادب فارسی در شبه‌قارّة هند و از پیشگامان سبک هندی است. در سال 1967، ادارة تحقیقات پاکستان، دیوان این شاعر توانا را از روی چند چاپ سنگی ناقص، چاپ حروفی کرد و انتشارات فروغی همین چاپ را در سال 1362 با دست‌کاری‌هایی ناروا در ایران به‌صورت افست در اختیار همگان قرار داد. بررسی و نقد این دو چاپ، موضوع این مقاله اس...

مسئله توحید و بحث وحدت از مهم­ترین مباحث ادبیات عرفانی فارسی است. در گذشتۀ عرفان اسلامی، عارفان شاعر، از وحدت به زبان نظم سخن می­گفتند. نسیمی شروانی از خلفای فضل­الله حروفی از شاعران آذری زبانی است که به فارسی و عربی نیز شعر می­سروده است. اشعار فراوانی در مبحث توحید عرفانی و شهود وحدت در کثرت از او در دست است که برخی در ظاهر مشعر به انسان خدایی است. در افق وحدت است که سالک همه جا حتی در وجود خو...

در مقاله‌ی حاضر، نگارنده، نخست جنبه‌های نشانه‌شناسی چارلز سندرس پیرس را تبیین می‌کند، آن‌گاه بر پایه‌ی آرای وی به نشانه‌شناسی نگرش‌های الفبایی انوری می‌پردازد و همه-ی سروده‌های حروفی او را گزارش و تحلیل می‌کند. نظریّه‌ی نشانه‌شناسی پیرس با دانش نقد بلاغی رایج در زبان فارسی پیوند تنگاتنگی دارد، امّا از توانش تفسیری بالاتری در مقایسه با آن برخوردار است و رسیدن به نتیجه‌ای علمی‌تر را میسّر می‌کند. در...

نوآیینی و غرابت بسیاری از مضامین و تعابیر دیوان خاقانی سبب شده است تا ناسخان، ابیات را از اصل خود دور سازند و ضبط های نادرستی را وارد متن کنند. دسته ای از این ضبط ها تصحیف ها و تحریف ها در دیوان خاقانی مانند بسیاری از دیوان ها دیده می شود. تصحیف عبارت از تغییر دادن یک واژه با افزودن یا کاستن نقطه ها یا علائمی از آن است. رسم الخط پیشینیان و حروف متشابه الشکل در خط پارسی، این تصحیفات را هرچه بیشت...

سنایی با بهره گیری از کیفیت های تصویری و ترکیبی حروف الفبا در دیوان خود اشعار بسیار زیبایی سروده است. به کارگیری نظریّه ای فراگیر در مطالعه این سروده ها که زمینه های فرهنگی هنر سنایی را پوشش دهد و نتیجه ای فراخور یک پژوهش را در بر داشته باشد، نیازی است آشکار. در مقاله حاضر، نگارنده بر پایه آرای چارلز سندرس پیرس به نشانه شناسی نگرش های الفبایی سنایی می پردازد و همه سروده های حروفی او را گزارش می ...

تکرار در ادب فارسی؛ علوم بلاغی، شعر و سخن ادبی جایگاه ویژه ای را به خود اختصاص داده است و در شمار آرایه های بدیعی قرار دارد که در سطح کوچک ترین واحد کلام یعنی واج، تا بزرگترین واحد که جمله است، به صورت کاربرد بیش از یک بار هر یک از این عناصر اعمال شده است. مولوی صرف نظر از اشعار سرچشمه گرفته از حالت ناخودآگاه، در اشعار خودآگاه به تأثیر ظاهر کلام توجّه داشته و برای هرچه بیشتر موثّر افتادن کلام،...

چکیده یکی از ابعاد مهمی که در ترجمه وفهم معانی جملات عربی نمود پیدا می کند حروف وبررسی معنای آن بوده که البته نقش آنها در زبان عربی گسترده تر است.این پایان نامه در نوع خود تلاش جدیدی در جهت توضیح درباره حروف واثر معنایی آن در کلمه وسپس در جمله است وبه بیان علت های وجوب وجود حرف در جمله از جمله تغییر در رابطه مفردات پرداخته است. و اینکه حروف از نظر ساختاری به خودی خوددارای معنای مستقلی نمی باش...

یکی از دانش هایی که امروزه در قلمرو زبان و ادبیات چون دیگر حوزه های هنری اهمیت و استقلال یافته، سبک شناسی است. سبک شناسی توصیف و تحلیل انواع صورت های زبانی در کاربردهای عملی زبان است. در این پژوهش کوشش شده که اشعار امیرحسن دهلوی از دیدگاه سبک شناسی مورد بررسی قرار گیرد. بنابراین پس از بیان کلیاتی درباره ی سبک، انواع آن و مروری اجمالی بر زندگی امیرحسن دهلوی، اشعار وی از سه دیدگاه زبانی، ادبی و ف...

در پنجاه سال اخیر، تصحیح فروزانفر از کلّیات شمس، مهم ترین کوشش در سامان دادن به غزل های بی شماری است که (در چاپ های هندی و چاپ های ایرانی مبتنی بر آن ها) به مولانا نسبت داده شده است. در سال 1386، به مناسبت هشتصدمین سالگرد تولّد مولانا، چاپ عکسی و حروفی نسخه مورّخ 668-770، معروف به نسخه قونیه (یکی از نسخه های مورد استفاده فروزانفر)، به طور هم زمان و به اهتمامِ استاد توفیق سبحانی انتشار یافت. این چاپ...