اصول فقه، دانش تبیین ساز و کارها و ابزار کشف حکم شرعی است و حکم و امتثال و استحقاق عقاب نیز سه مقوله‎ای است که در یک رشته مورد تحلیل قرار می‏گیرد؛ از این رو شناخت ملاک استحقاق عقاب از جمله مباحثی است که در لابه لای نوشته‏های اصولی مورد توجه قرار گرفته است. این تحقیق در فصول پنج گانه، در پی گردآوری مباحثی اصولی است که به تبیین این ملاک پرداخته است. مهم‏ترین فصول تحقیق به تأثیر ملاک استحقاق در مب...

تلقی علم به مثابۀ پدیده ای زیست شناختی در معرفت شناسی تکاملی (یا تطوری) متضمن در نظر گرفتن ویژگی هایی برای علم است که ممکن است با دیدگاه رئالیست ها در مورد صدق نظریه های علمی، عینیت آنها و نیز عقلانیت و پیشرفت در سیر تحول علم همخوانی نداشته باشد. مسئله‎ ای که در این مقاله به آن می پردازیم، این است که معرفت شناسی تکاملی چه مشکلاتی را برای رئالیست ایجاد می کند و آیا رئالیست می تواند معتقد به معرف...

این مقاله در پی آن است که اوّلاً، بر ضرورت گسترش مطالعات روش‏شناسی و معرفت‏شناسی تاریخی در ایران تأکید کند و ثانیاً، با نقد یکی از تعریف‏هایی که اخیراً درباره علم تاریخ صورت گرفته، توجه اندیشوران را به بحث‏ها و گفت و گوهای انتقادی سوق دهد تا با نقد بسیاری از سنت‏های رایج در امر آموزش و پژوهش تاریخ در ایران، زمینه تغییر نگرش‏ها و روش‏ها در این حوزه بیش از پیش فراهم آید. از این رو، نگارنده پس از شرح ...

در مقاله‌ی حاضر، پس از ارائه‌ی تعریف از علم و دین و تشریح رابطه‌ی آنها، «علم دینی» و رویکردهای مختلف نسبت به آن تشریح می‌شوند. در ادامه، ضمن تبیین حوزه‌ی بحث علم دینی، جایگاه ارزش‌ها در علوم مورد توجه قرار گرفته و روش‌های ارزش‌محور کردن علوم (تکنیک تهذیب علوم و بومی‌سازی) مورد اشاره واقع می‌شوند و میان‌رشته‌ای بودن مدیریت اسلامی مورد بررسی قرار گرفته است. بخش اصلی مقاله، به تشریح ابعاد و زوایای...

نظریه «حق الطاعة» یک دیدگاه نو و خلاف مشهور در علم اصول فقه درباره تکلیف در شبهات بدوی است. مبدع این نظریه سیدمحمدباقر صدر است که در مقابل مسلک «قبح عقاب بلابیان» و حکم برائت عقلی در محتمل التکلیف، به احتیاط عقلی و اشتغال ذمه قائل شده است. صدر این دیدگاه را به‌هنگام بحث از برخی موضوعات اصولی همچون حجیّت قطع، قبح تجری و ترخیص اطراف علم اجمالی بیان کرده است. این نظریه پس از صدر مورد نقد و بررسی‌ها...

چکیده مسئلۀ رابطۀ علم و دین از دغدغه‌های جدی بشر است. ‌معمولاً این رابطه را در چهار مقولۀ تعارض، استقلال، گفت‌وگو، و وحدت دسته‌بندی می‌کنند. در این نوشته، ضمن معرفی اجمالی این چهار مقوله، در پی آنیم تا موضع شریعتی را در این‌ باره معرفی کنیم. شریعتی با اتکا به موضوعاتی چون یونانی‌زدگی علم و دین در قرون وسطی، رابطۀ علم و سرمایه‌داری، نفی انحصار علوم تجربی، مقایسۀ میزان اعتبار علوم تجربی و انسانی،...

ملاشمسای گیلانی، یکی از چهره‌های درخشان و نامدار سدۀ یازدهم هجری، در مکتب فلسفی اصفهان است که همچون بسیاری از بزرگان حکمت در عصر خودش، از جمله ملاصدرا و میرداماد، در تمسک جستن به آیات و روایات، برای اثبات مباحث فلسفی، دستی توانا داشت. او که از شاگردان نامی میرداماد بود، بیشترین تأثیر را نیز از او پذیرفت و سبک مشاییان و مبنای فکری آنها را از محضر او آموخت. ملاشمسا در برخی از مباحث فلسفی از قبیل:...

از مسائلی که در سنّت تصوّف و عرفان اسلامی به آن توجّه بسیار شده است، مسأله علم و دانایی است و شؤون و مراتب آن و تفاوت دانایی حقیقی از نادانی‏ای که خود را دانایی می‏نماید و اینکه چگونه می‏توان به این دانایی حقیقی رسید. از این‏رو یکی از مساعی اصلی عارفان مسلمان، خصوصاً به هنگامی که علوم دیگر به نام علم مشهور می‏شوند، احیای علم حقیقی است. کتاب احیاء علوم الدین امام محمّد غزالی یکی از نمونه‏های...

مطابق آرمان علم غیرارزش بار در ارزیابیِ معرفتیِ نظریه های علمی تنها ارزش های معرفتی می توانند نقش مشروع داشته باشند. در این مقاله نشان خواهیم داد که این آموزه بر تصویری از علم و رابطۀ آن با ارزش ها مبتنی است که تعهدات فراهنجاری معینی در پی دارد و توجه به این تعهدات مهم است. برای این منظور نخست چارچوب کلی نظریۀ فراهنجاری را به اختصار معرفی می کنیم و سپس به بیان پیش فرض هایی می پردازیم که در پس آرم...

یکی از شرایط و قیودی که برای مهریه ذکر می‌شود‌‌، معلوم‌بودن آن است و البته، این قید با چالش‌ها و ابهام‌هایی روبروست. معنای معلوم‌بودن‌‌، چگونگی دلالت ادله (نفی غَرر‌‌، ناروایی بیع جزاف) بر شرطیت معلوم‌بودن عوضین در عقود و امکان اجرای این شرط در عقد نکاح‌‌، توان سندی و دلالی ادله بر لزوم علم تفصیلی به مهریه یا استنباط کفایت علم اجمالی از آن‌ها‌‌، مفهوم علم اجمالی‌‌، عدم وضوح مفهومی و تشخیص مصداقی...