مثنوی گنجینة‌الاسرار، اثر ماندگار عمّان سامانی یکی از شاهکارهای ادب عرفانی در حوزة ادبیات عاشورایی است. این مثنوی گران‌سنگ، در بیش از 800 بیت و در بحر رمل مسدّس محذوف با نگاهی عرفانی به حوادث کربلا به رشتة نظم کشیده شده است که در این زمینه از شهرت و اعتبار خاصّی برخوردار شده است. از طرفی دیگر، مثنوی زبدة‌الاسرار صفی‌علی‌شاه اصفهانی نیز با همین درون‌مایه و در همین وزن در بیش از 4500 بیت، اندکی پیش ...

شعر شیعی، شاخه‌ای پربار از درخت تنومند شعر آیینی و شعری است حماسه‌ور، ملتهب، درد‌انگیز و مبارز که بارزترین نمود آن را در اشعار عاشورایی مشاهده می‌کنیم. یغما جندقی، از مشهورترین شاعران دورة بازگشت ادبی به شمار می‌آید که شهرت خود را مرهون سرایش اشعار عاشورایی و ابتکار قالب نوحه است. که با تغییراتی در ساختمان قصیده، پدید آورده است. ساختار نوحه‌های وی را در چهار دسته می‌توان تقسیم‌بندی نمود. اگرچه ...

میان ایران و سرزمین لبنان پیوندها و اشتراکات فرهنگی و مذهبی عمیقی وجود دارد که سرچشمۀ اصلی آن شیعه بودن بخشی از ساکنان دو منطقه و ریشه‌دار بودن اندیشه‌های شیعی در آن‌ها است. یکی از موضوعاتی که می‌توان در ادبیات دو منطقه به‌صورت تطبیقی بررسی نمود عاشورا و مضامین عاشورایی است در دوره معاصر جنگ‌های جنوب لبنان و مقاومت حزب‌الله در آن و نیز انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی در ایران باعث شد که در ادبیات مق...

این مقاله قصد دارد مسألۀ «حسرتِ باغ» یا همان «تمنای مینو» را به عنوان محرکی (رانه ای) بنیادین در هنر انتزاعی ایران، با محوریت عَلَم های عاشورایی، مورد بررسی قرار دهد. برای رسیدن به این منظور، در ابتدا به بازتاب این تمنّا در هنرهای مختلف ایرانی ـ اسلامی، اعم از تشعیر و تذهیب و نگارگری و غیره، اشاره ای گذرا نموده ایم؛ سپس به مقایسه ای تطبیقی و تحلیلی میان «عَلَم های عاشورایی» و «معماری منظر ایرانی» (با...

تعزیه از مهم‌ترین گونه‌های نمایش مذهبی محسوب می‌شود که علاوه بر احیا، حفظ و اشاعۀ فرهنگ عاشورایی مهم‌ترین گونۀ نمایشی ایران بعد از اسلام نیز به شمار می‌رود. با توجّه به نقش تأثیرگذار آموزه‌های عاشورایی در شکل‌گیری انقلاب اسلامی و نیز اهمّیّت احیا، حفظ و اشاعۀ فرهنگ عاشورایی، بعد از انقلاب توجّه به تعزیه دوچندان شد. همچنین با شروع جنگ تحمیلی و پیدایش و رواج ادبیّات نمایشی دفاع مقدّس، نمایشنامه‌نویسان ...

یکی از راههای شناخت حماسه حسینی، بازشناسی رجزهای حماسه آفرینان عاشورا است. در این پژوهش که از نوع تاریخی است در مرحله گردآوری، به روش کتابخانه‌ای و در مرحله تبیین به شیوه توصیفی- تحلیلی، درس‌های اخلاقی- تربیتی در رجزهای عاشورایی امام حسین ; مورد بررسی و مداقه قرار گرفته است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که امام شناسی (معرفت دینی) و ولایت مداری (بصیرت دینی) از مهم ترین درسهای اخلاقی- تربیتی است ک...

چکیده یکی از صحنه های ماندگار در صفحات تاریخ، حادثه ی کربلاست. کربلا یک خط روایی گره دار، آنچنانکه در داستان ها یافت می شود، نیست. قهرمان آن صحنه، امام حسین (ع) بود و هر یک از یـاران ایشان، به گونه ای جلوه گری می نمودند تا آیینه ای برای نمایش یک یا چند ویژگی امام خود باشند. آنچه که به زیبایی این صحنه می افزود رجزهای پرشور و پرصلابت برخی از یاران امام بود. شعر امری ذوقی است و در حالات و صح...

به پیام­های نمادین و برگرفته از بیانات امام­حسین (ع) یا فرهنگ غنی مستفاد از قیام حسینی، «شعارهای عاشورایی» اطلاق می­شود. این شعارها در آثار تاریخی، مقاتل و سیرۀ امامان(ع) ملاحظه می­شود؛ اما تاکنون خاستگاه­ها و گونه­های آن با ابزار علمی مورد مداقه قرار نگرفته ‌است. به جهت درهم­­آمیختگی شعارهای مستند و غیرقابل‌ استناد در نقل­های مربوط به واقعۀ عاشورا، شناخت گونه­های این شعارها و سنجش آن­ها به منظ...

چکیده گستره ی معنایی حادثه ی عاشورا، آن را در طول زمان و موقعیت های تاریخی گوناگون، مستعد و آماده تفسیر وتأویل های تازه گردانده و ناظر وخواننده را به دریافت معنای آن حادثه وا می دارد. در این میان هر گروه، از ظنّ خویش یار این ماجرا گردیده و آن را با موقعّیت وافق اندیشه ی خویش منطبق می کنند. در میان قرائت های مختلفی که از حادثه ی عاشورا در طول تاریخ شیعه موجود است؛دیدگاه عرفانی از جمله نظرگاه ها...

شعر پایداری عاشورایی عربی و فارسی هر روز پرتوان‌تر از دیروز، عرصه‌های معنایی و تصویرآفرینی و صور خیال را می‏پیماید و غنی‌تر و شکوفاتر می‌گردد تا جایی‌که توانسته از مرزهای عادی درگذرد و در مقایسه با شعر دهه‏های گذشته زیباتر، خیال‌انگیر‏تر و پر رمز و رازتر شود. توجّه به این نمادها ما را با پیام‏ها و آرمان‏های عاشورا و شاعران عاشورایی آشنا می‏سازد؛ «گنجشک و جبرئیل سید حسن حسینی و «الحسین لغة ثانیة»...