یکی از داستان‌های مشهور شاهنامه رفتن رستم به مازندران برای رهایی کاووس و سپاهیانش است که با کشته‌شدن دیو سپید، رهایی کاووس از بند او و واگذاری مازندران به اولاد پایان می‌یابد. این داستان، که به «هفت‌خان رستم» نیز اشتهار دارد، نفوذ بسیاری در شماری از منظومه‌های پهلوانی، طومارهای نقالی و روایت‌های شفاهی/مردمی شاهنامه داشته است. اثرپذیری این دسته آثار از روایت نبرد رستم با دیوان مازندران به دوگونه...

نام‏پوشی یا افشای نام یکی از بن‏مایه‏های برجسته در ادبیات حماسی است. هدف ما در این جستار بررسی نام از این منظر در شاهنامه فردوسی، منظومه‏های پهلوانی، و طومارهای نقالی است. بدین منظور این آثار با روش کتابخانه‏ای و تحلیل محتوا واکاوی شده‏اند. حاصل آنکه پهلوانان در رویارویی با دشمن چهار شیوه را در پیش می‏گیرند؛ در بیست‏وپنج مورد بی‏محابا و آشکارا نام خود را فاش می‏کنند، در پنج مورد با نامی جعلی با...

این پژوهش کیفی، کارآفرینی فرهنگی مبتنی بر چهار میراث فرهنگی ناملموس ثبت شده آیین پهلوانی و زورخانه‌ای، موسیقی سنتی، نقالی و تعزیه را مورد تحقیق قرار داده است. داده‌های تحقیق از طریق مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته جمع‌آوری شده و بر اساس نظریه داده بنیاد تحلیل شده است. قضایای بدست آمده نشان می‌دهد که میراث فرهنگی ناملموس پتانسیل کارآفرینی و ایجاد کسب و کار به ویژه کسب و کار گردشگری میراث ناملموس را ...

نبرد قهرمان با اژدها، یکی از عمده ترین مضامینی است که در اغلب اساطیر و حماسه های دنیا دیده می شود. اهمیت این نبرد آنچنان است که مکتب های گوناگون اساطیری، به بررسی و تحلیل آن پرداخته و هریک به زعم خود، اژدها را نماد برخی رویدادهای مربوط به زندگی انسان ها دانسته اند. در اساطیر ایران، نبرد ایزدان با اهریمن و آفریده­های او، گونه های متفاوت اژدهاکشی به شمار می آید. این نبرد در بسیاری از روایات حماسی...

بررسی و مطالعۀ طومارهای نقالی به عنوان بخشی مکتوب از سنت حماسی ـ روایی ـ شفاهیِ در باور انسان­های ابتدایی نام با ذات منطبق است؛ زیرا انسان ابتدایی فکر می­کرد ارتباط بین نام و شخص یا شیء موسوم به آن قراردادی نیست و نام جزوی از وجود خود اوست و نیروهای شر می­توانند از این طریق به او آسیب برسانند. این نوع نگاه به نام مختص مکان خاصی نیست و در همۀ جوامع وجود دارد و قواعد خاصی نیز با عنوان تابوی نام بر...

شاهنامه به عنوان شاهکار بزرگ ادبی و سند هویّت ملّی به محض انتشار، به رغم موانع و مشکلات، در زندگی مردم راه یافته است. پس از آن، مردم در هر دوره ای متناسب با امکانات و شیوه های زندگی، شکل و قالب خاص برای تداوم شاهنامه برگزیده اند از جمله نقالی و شاهنامه خوانی. این شکل مشهور و کهن با همه ارزشمندی اش، در عصر ما آهسته آهسته جایش را به قالب های دراماتی نوین بخشیده است. بیان هنری و جنبه های دراماتیک شا...

«تئاتر دایجتیک »، اصطلاحی که مارتین پوخنر وضع کرده است، ریشه در طبقه‌بندی افلاطون از شیوه‌های ارائۀ داستان و تعریف او از دو واژۀ دایجسیس و میمسیس دارد. این اصطلاح به تکنیک‌های کلامی و روایی در نمایش اشاره دارد که تمرکز را از وجه تقلیدی و اجرایی تئاتر به شیوه‌های روایتگری و قدرت واژگانی منتقل می‌کند. تئاتر دایجتیک برای انتقال دایجسیس روایت به میمسیس تئاتر و حذف کنش، از نقل‌کردن، متون شعری، انواع...

یکی از بن‌مایه‌های داستان‌های حماسی و اساطیری، مداخلۀ قوای فراطبیعی در قالب امدادهای غیبی در حمایت از قهرمان است. در اساطیر، ناتوانی قهرمان با نیروهای پشتیبان یا فراطبیعی جبران می‌شود. قهرمان اساطیری با نیایش و مددخواستن از خداوند، به نبرد با ضدقهرمان، دیو و اژدها می‌پردازد و با بهره‌مندی از امدادهای غیبی بر تمامی دشمنانش پیروز می‌شود. قهرمان حماسه پیوند محکمی با نیروهای غیبی و فراطبیعی دارد که...

پژوهش در زمینه قراردادهای تئاتری در نمایشهای سنتی ایران، با مشکلات و نقایص بسیاری همراه بوده است ، به شکلی که تاکنون هیچ تحقیق جامع و قابل تاملی که قراردادهای مشترک میان اشکال نمایشهای سنتی را معرفی نماید، صورت نگرفته است . همچنین بازیگران، کارگردانان، طراحان، نمایشنامه نویسان و منتقدانی که در زمینه نمایشهای ایرانی فعالیت می کنند، در مورد شکل اجرا و معنای قراردادهای تئاتری در نمایشهای سنتی هموا...

حمزه نامه یکی از بلندترین قصه های بلند عامیان? فارسی است که سابق? آن به قرن هفتم هـ . باز می-گردد. این قصه به عنوان روایتی که متن آن جزء طومارهای پرطرفدار نقالان در سده های متمادی بوده است به صورت رو در رو در مقابل مخاطبان اجرا می شده، و به شکل شفاهی تا قرن دهم هـ حفظ شده و در عصر صفوی توسط کاتبان و نگارندگان مکتوب گردیده است. از اینرو این قصه از قابلیت های کلامی – زبانی فراوانی بهره مند است که...