درونمایه اصلی سیرالعباد الی المعاد سنایی که سفری روحانی از دنیای ناسوت به جهان لاهوت است، درونمایه‌ای جهانی است که در ادبیات شرق و غرب خاستگاه‌های کهن الگویی عمیقی دارد.در این جستار، ضمن بررسی سیر تحول این مضمون در آثار مشابهی در ادبیات جهان به تحلیل سیرالعبد سنایی و نمادهای موجود در آن از دیدگاه نقد اسطوره‌ای پرداخته شده است.پرسش اصلی این بوده است که: مهم‌ترین شالوده کهن الگویی این اثر چیست و ...

چکیده شیخ احمد جام نامقی ملقّب به ژنده پیل (440- 536) یکی از مشایخ بزرگ و در عین حال بحث انگیز تاریخ عرفان و تصوّف است. از دوران کودکی و نوجوانی او اطّلاعی در دست نیست، بجز اینکه وی دوران جوانی خود را به باده نوشی و عشرت طلبی گذراند؛ امّا در بیست و دو سالگی بر اثر بارقه ای الهی توبه کرد و پس از توبه نصوح خویش، هجده سال در کوههای اطراف جام به زهد و ریاضت پرداخت. او پس از این دوره طولانیِ عزلت و ریاض...

شعر فارسی دو سده پس از پیدایش، از مضامین و عناصر مختلف عرفانی سرشار شد و امروزه بخش عظیمی از ادبیات منظوم کشورمان را همین اشعار عرفانی تشکیل می دهد و البته شعر واقعی شعری است که با کلماتی که محصول تجربه های حسی هستند، به بیان معانی و تجاربی بپردازد که از راه حس و عقل، قابل ادراک و تجربه نیستند. پیداست که چنین شعری ناگزیر نمی تواند از جنبه ی بیان رمزی عاری باشد؛ زیرا که بینش شاعر و محتوای شعر، چ...

عشق، عمیق­ترین و محوری­ترین مفهوم در اندیشه و سلوک صوفیانه است. از منظر هستی­شناسیِ صوفیانه، هستی قائم به عشق است و از منظر سلوک و اخلاق، عشق حبل­المتین صوفی برای تعالی سعه وجودی تا مرتبه فناست. مشهور است که عشق هیچ نظم و آداب و ترتیبی ندارد؛ اما با این­حال دارای مراحل، مراتب و شرایطی است که فهم دقایق ­آن برای اهل­ حقیقت و نیز برای اهل تحقیق اجتناب­ناپذیر است. در این مقاله به نکته­ای اساسی دربار...

قصه‌پردازی در غزل میراثی است که از شاعران پیشین به عطّار رسیده و او آن را گسترش داده است. عطّار در حدود 872 غزل، 62 قصّه (حدوداً در هر 14 غزل، یک قصّه) آورده که بیشتر نتیجۀ احوال عرفانی و تجربیات روحانی اوست. از این رو، این پژوهش قصد دارد با بررسی ساختار داستان‌های عطّار به نظامی واحد در داستان‌پردازی و الگوهایی خاص در سلسلۀ کنش‌ها دست یابد که به احکام کلی دربارۀ قصّه­پردازی عطّار در غزل رهنمون می‌شود....

بخش قابل ملاحظه‌ای از متون ادب فارسی به یافته‌ها و آموزه‌های عرفانی اختصاص دارد.اندیشه‌های عرفانی همچون فلسفه به دو بعد نظری و عملی تقسیم می‌گردد و عرفان عملی فرایند سیر و سلوک عارفانه با رهبری مراد، برای رسیدن به یک دگردیسی شخصیتی است.همسو با آن مشاوره نیز نوعی تعامل کلامی و فکری بین مشاور و مراجع و باز نمودن ابهام در اندیشه و تصمیم‌گیری و در نهایت رسیدن او به کمال فکری و شخصیتی است.اگرچه ظاهر...

حدیقه اولین منظومه مهم تعلیمی- عرفانی در زبان فارسی است. سنایی در این اثر ارزشمند، علاوه بر پرداختن به موضوعات عرفانی و بیان معارف اسلامی، از حکایت و داستان برای مستند و مستدل ساختن مطالب و قابل فهم ساختن آن ها برای عامه استفاده کرده است. در این مقاله، برای رسیدن به پاسخ این پرسش که حکایات حدیقه، چه نقشی در تحقق اهداف تعلیمی این منظومه عرفانی دارند؛ الگوی ارتباطی رومن یاکوبسن، ادیب و زبان شناس ...

ادب فارسی سرشار از حکایت‌های واقعی یا ساختگی است که شاعران و نویسندگان برای بیان مفاهیم اخلاقی، عرفانی، اجتماعی و... از آن سود جسته‌اند. اسرارنامۀ عطار نیشابوری از جمله آثاری است که در آن، روایت‌های تمثیلی در انتقال اندیشه‌های تعلیمی شاعر اهمیت ویژه‌ای دارند. تمثیل‌ها علاوه بر کاربرد تعلیمی و سرگرم‌کنندگی، ایجاد التذاذ ادبی در مخاطب و...، ابزاری برای تبلیغ گفتمان عرفانی نیز به ‌شمار می...

توجه به معنویت و عرفان در گستره فرهنگ و آداب و رسوم این مرز و بوم پیوسته از جایگاه ویژه ای برخوردار است. در چند دهه اخیر که پیشرفت های روز افزون علمی، زمینه ساز پویایی بیشتر و پیچیدگی جوامع بشری شده است، همواره توجه به «دین و معنویت» برای رشد و شکوفائی استعدادهای فطری و درونی و هدفمندی مسیر رشد و بالندگی به طور آشکارا احساس می شود. امروزه روانشناسان برای اصلاح رفتارها علاوه بر ابعاد جسمی، رو...