فلسفه هگل چهرهای ژانوسی دارد هم فلسفهای متافیزیکی است و هم سکولار. او بهدنبال تئوریزه کردن شرایط زمانه خود است و از اینروست که به مدرنیته و پیامدهای آن توجهی ویژه دارد. مدرنیته از رنسانس آغاز شد و بر شاخصهایی چون خردگرایی، تفکر انتقادی، اندیشه ترقی، افسونزدایی، تفرد، پرهیز از پیشداوری استوار بود. تمرکز این مقاله بر اهمیت و نقش فلسفه سیاسی هگل در مدرنیته است، لذا میکوشد تا جایگاه اندیشه هگل بهعن...

چیستی نسبت دین و تجدد به‌ویژه از اواخر سلطنت قاجار، همواره مورد تأمل اندیشمندان بوده و پاسخ به آن، رویکردهای مختلفی را شکل داده است. رویکرد روشنفکری در پی اصالت‌بخشی به تجدد و گذار از سنت است؛ در مقابل، رویکرد سنتی معتقد به تبعیت از سنت سلف و بی‌نیازی دین از دنیای مدرن است. رویکرد دیگری نیز در میان روحانیت حوزه با عنوان «نواندیشی حوزوی» وجود دارد که ضمن اعتباربخشی به مبانی سنتی حوزه، بر بازسازی...

عرفی شدن دین در دو گفتمان اسلام سیاسی وتجدد، دارای معانی متفاوتی است. تجدد در پی عرفی شدن دین است تا مفاهیم اساسی خود را در خارج از حوزه دین معنا دهی کند؛ اما اسلام گرایی در پی عرفی شدن است تا بر اساس تحولات وتغییرات ومقتضیات زمان ودر چارچوب اجتهاد، به مسائل ونیازها در دایره شریعت پاسخ دهد. در تاریخ معاصر ایران این دو گفتمان مبنای بسیاری از تحولات سیاسی ـ اجتماعی است وبرای تحلیل آنها باید با عص...

پژوهش حاضر نگاهی گذرا به ویژگی ها و دگرگونی های مفهوم سیاسی، اجتماعی آزادی در عصر مشروطیت و اندیشمندان آن است، نهضت مشروطیت (1906م/1285ش) حرکتی مهم به شمار می رود که راه دگرگونی سیاسی و اجتماعی جامعه را به سمت و سویی جدا ، از دوره های پیش گشود. به دلیل اینکه اندیشه های مدرنیته وارد فضای گفتمان سنتی ایران می شود و ارزش ها و باورهای متفاوتی را مطرح می کند، مفهوم آزادی در عصر مشروطه با مفمهوم سنتی...

نحوه آشنایی ایرانیان با تئاتر غربی، همچون دیگر مقولات مدرن، در فضایی آشفته و همراه با شتابزدگی در فهم آن، صورت گرفت. به این معنا که نخستین کوشندگان فرهنگی و سیاسی ایران در سال های پایانیِ قرن 18 میلادی، به تبعِ شکست از روسیه به فکر اصلاحِ امور داخلی و گرته-برداری از تمدنِ غربی افتادند. ایشان در ابتدا تغییر را آسان می پنداشتند ولی در ادامه با میزان فراوانی از موارد اصلاحی برخورد کردند که رفع شان معض...

یکی از مهم ترین موضوعات اندیشه دکتر داوری، غرب و غرب زدگی و شرایط مواجهه و اخذ و اقتباس از غرب است. وی در نگاه کلی گرایانه خود غرب را دارای هویتی می داند که در مواجهه با آن نمی توان گزینشی عمل کرد و مثلاً چیزهایی را از آن اخذ کرد و چیزهای دیگری را طرد کرد. به نظر داوری غرب یا غربی شدن تقدیر جمعی ماست اما آن چه اهمیت دارد توجه به مبانی و اصول غرب در مواجهه با آن است. در مواجهه با این امر کلی بحث ...

این مقاله به بررسی شرایط امکانی پیدایی بی‏حجابی در ایران اختصاص دارد و درصدد است نشان دهد که در برآیند چه نیروها و مناسباتی، نخستین اقدام به بی‏حجابی در ایران ممکن شده است. برای رسیدن به این هدف، از جهت‏گیری فوکویی متکی بر روش دیرینه‏شناسی استفاده شده است. مقاله نشان می‏دهد که «بی‏حجابی» حکمی از احکام تجدد است که باید در مناقشة «تجدد بومی» و «تجدد غربی» در ایران فهمیده شود. از‌این‌رو، برخلاف تص...

چکیده رمان نفرین زمین داستان نزاع تجدد با سنت و روشنفکر با حکومت و سند شکست روشنفکر و سنت است.آل‌احمد این رمان را برای ایفای رسالت روشنفکری که برای خود قایل بود، نوشته است. وی در این رمان به بهانة نقد اصلاحات ارضی، با تجدد و دین‌سازی در برخی محافل فکری و سیاسی، و با اقتصاد بورژوایی مخالفت می‌کند. بدین جهت رمان در برخی قسمت‌ها به یک بیانیة سیاسی تبدیل می‌شود. گاهی نیز واقعیت‌ها مغفول می‌مانند چ...

چکیده انقلاب اسلامی حرکتی عظیم در زمینه و زمانه تجدد است. امام خمینی1 هرچند هرگز به صورت منسجم و در یکجا سخن نگفته است، اما راهی را که ایشان در مقابل تمدن غرب گشود، فارغ از جدال با تجدد نبود. مسأله اصلی این تحقیق، کیفیت این راه و نتیجه آن - تمدن اسلامی - است. برای حصول این فهم، در این پژوهش تلاش شده که عمیق ترین معنای تجدد و الزامات آن بررسی شود در این معنا از تجدد، متافیزیک ریشه همه چیز است ...

تجددگرائی به عنوان بزرگترین تحول بشر اروپائی در چند صد سال اخیر، در تمام عرصه های فکری وعملی زندگی انسان اروپائی جریان دارد. در حقوق، این بینش دستگاه سازماندهی جدیدی را برای انتظام جامعه تشکیل می دهد که اصطلاحا «حقوق مدرن» نامیده می شود. این مدل حقوقی بر پایه مبانی نظری اندیشه تجدد شکل گرفته و بافت عینی آن چیزی بیش از انعکاس مبانی نظری آن نیست. عناصرِ عینیِ مولفِ این مدل حقوقی دارای ارتباط ارگانیک...