ترانه در لغت به معنای خرد، تر و تازه از ریشهء اوستایی تئورونه، اصطلاحی عام بوده است که بر انواع قالب های شعری ملحون یا همراه موسیقی به ویژه فهلویّات، دو بیتی، رباعی و بیت اطلاق می شده است. با توجه به ریشه باستانی ترانه ها، کهن ترین اشعار فارسی در میان این نوع ادبی یافت شده است. در این جستار، ترانه سرایی در ادبیّات فارسی بررسی می شود، نخست به تعریف ترانه و سیر آن در گذشته و امروز پرداخته می شود. س...

مسئلۀ نفس و ارتباط آن با بدن از دیرباز مورد توجه متفکران بوده است و مباحث متعددی در این‌باره مطرح شده که مهم‌ترین آنها عبارتنداز: تمایز نفس و بدن، انواع نفوس، تجرّد نفس، قوای نفس، حدوث و قدم نفس، حرکت و تکامل نفس، جاودانگی نفس و ارتباط نفس و بدن. روشن است که بیان دیدگاه قرآن و احادیث در این موضوعات و تبیین عقلی آن و نقد دیگر دیدگاه‌ها نیازمند تألیف و تصنیف چندین جلد کتاب است. آنچه در یک مقاله می...

بدیهی است که فرهنگ و زبان و ادبیات دو قوم ایرانی و هندی چنان با هم درآمیخته که گویی پیکره ی فرهنگی یگانه‌ای را تشکیل داده اند. وجود شخصیّت‌های برجسته ی فارسی زبان و آثار فراوان فارسی که در شبه قاره ی هند پدید آمده و بدون آنها تاریخ ادب فارسی کامل نمی‌شود؛ حکایت از همبستگی دیرینه ی فرهنگی ایران و هند دارد. یکی از این شخصّیت‌های برجسته امّا گمنام سرزمین هند که با تألیف یا تصنیف آثار مختلف ادبی - بلا...

چکیده در قطعه ی "مارپیچ" برای ارکستر، نتایج تحقیقات بخش نظری در چگونگی کاربست اعداد فیبوناچی در ساختار موسیقی معاصر، در قالب ساخت آن اثر تحقق یافته اند. در این قطعه، اعداد فیبوناچی تقریبا در تمامی ابعاد اثر موسیقی تعمیم یافته اند. این اعداد در بعد ارتفاع صوتی، ارزش های زمانی صداها، میزان ها و تقسیمات کوچکتر درون آنها، ارکستراسیون، فرم کلی قطعه و حتی تمپوی اثر نقشی اساسی و تعیین کننده دارند." س...

یکی از رویدادهای قابل­ تأمل و جریان‌ساز تاریخ معاصر، مهاجرت میرزای شیرازی به سامرا (1291- 1312 ق) و اقامت ایشان در این شهر بود. یافته­ های این پژوهش، نشان می‌دهد که عواملی نظیر فضای منجمد فکری حاکم بر شهر نجف و دوری­گزینی حوزه­ آموزشی آن از سیاست، عمران و آبادانی شهر سامرا، اندیشه­ تقریب­گرایی شیعه و سنی در شهر با توجه به بافت اجتماعی عمدتاً سنی آن، دغدغه­ ایجاد یک ظرفیت آموزشی جدید و توجه نگاه­...

در این مقاله، چهار قطعة تاکنون منتشرنشده از مجموعه دست‌نویس‌های مانویِ بازیافته از تورفان با شناسة M409b، M1206، M7380، و M1571a که در فرهنگستان علوم براندنبورگ (برلین) نگهداری می‌شود قرائت، ترجمه، و تفسیر شده است. این قطعات، که مشتمل بر الفبای مانوی با ترتیب ابجدی‌اند، در واقع برای نوآموزان سغدی، که قصد داشتند شعرِ بیت‌دارِ پارتی تصنیف کنند، نوعی دست‌نامۀ آموزشی بوده‌اند. در این پژوهشِ کاملاً نو، ب...

کتاب اسرارالتوحید برمبنای آموزش سلوک عارفانه و به شیوة قصه‌گویی تصنیف شده است. محمد بن منور، تعالیم عرفانیِ شیخ ابوسعید را با بیان کردن آن در قالب حکایات موثر و دلنشین برای مخاطبان خویش، جذاب و قابل فهم کرده است. ریخت‌شناسی عبارت است از توصیف قصه براساس اجزای تشکیل‌دهندة آن و مناسبات این اجزا با هم و با مجموعِ اثر روایی. مهم‌ترین عنصر مورد بررسی در ریخت‌‌شناسی، یافتن کارکردهای ثابت داستان است. هد...

تاریخ بهرام‌میرزا در شمار آثار کمتر شناخته‌ شدۀ مولانا محمدمفید مستوفی بافقی است و مشتمل است بر شرح احوال شاهزاده بهرام‌میرزا و فرزندانش و نسخۀ منحصر بفرد آن اینک در کتابخانه آستان قدس رضوی است. در مقالۀ حاضر، ضمن معرفی نسخۀ مذکور، تشابهات و افتراقات آن با سایر منابع و متون هم‌عصر آن بررسی خواهد شد. مستوفی بافقی در نگارش این اثر از تصنیف جد خود معروف به میرک نظامی الهام گرفته است. تاریخ بهرام‌م...

بررسی منع کتابت حدیث به مثابه یک ارزش اجتماعی و تشریح زمینه ادبی و فرهنگی آن، مسأله پژوهش حاضر است‏ و تبیین اصالت و مرجعیت زبان در جامعه آن روز عرب و پیوند آن با منع تدوین حدیث از اهداف این مقاله است. وقتی اشراف و بزرگان، کتابت را مایه شرمساری قلمداد می‏‏کردند و این وظیفه تا مدت‏‏ها بر دوش موالی بود، طبیعی است که به کتاب و کتابت نیز اعتماد نکنند و نقل شفاهی عرب هم طولانی گردد. سیر کتابت در فرهن...

لا شک ان الانسان یمیل ذاتیاً للسرور، والتلذذ بالحیاه. ومع هذا فان الاضطراب الفکر والتوتر النفسی وهی من سمات العصر الحدیث یمنعان ذلک، مما یؤدی الی تدنی الاحساس بالسرور. یهدف هذا البحث لمقارنه مفهوم السرور فی المدرسه الاسلامیه ومدارس علی النفس الحدیثه. البحث الحالی، بحث مکتبی، حیث تم فی البدایه دراسه ماهیه السرور من مصادر علی النفس، ومن ثم تم تحلیل آیات القرآن الکریم، والمأثور من الاحادیث والتعلیم...