مفهوم وحدت وجود در تصوّف اسلامی، با نام ابن عربی شناخته شده است. چنین مفهومی که بر تعبیرهایی همچون؛ وحدت پروردگار و هستی، خداوند تنها وجود حقیقی جهان، آفرینش سایه­ای از آن وجود حقیقی و... استوار است، بازتاب گسترده­ای در میان صوفیان وعارفان ایرانی داشته است. شمس مغربی یکی از شاعران و بزرگان تصوّف ایرانی است که گرایش فراوانی به شعر و اندیشۀ ابن عربی، بویژه مفهوم وحدت وجود، داشته است. پوشیدن خرقۀ مع...

با مطالعه «فتوت» و «جوانمردی» چه با تأمل در متون منظوم و منثور فارسی چه با بررسی فتوت نامه ها و متون دیگر، در می یابیم که فتوت دارای یک سلسله باورها و اصول عقاید و مراسم خاص است. این مبانی و مراسم شباهت های زیادی با باورها و مراسم ادیان و سنتها ی ایران باستان، شامل دین های زرتشتی، مانوی، مزدکی، اهل حق و ایزدیه و نیز سنت زورخانه و آداب برخی از گروه های اجتماعی در ایران عهد ساسانی مثل اسباران، آز...

چکیده یکی از موضوعات مهم و اساسی در عرفان و تصوف اسلامی، موضوع ولایت است؛ اگرچه این موضوع ریشه در قرآن و حدیث دارد؛ اما طرح این موضوع به صورت مدوّن و در قالب یک نظریه در قرن سوم هجری و با تألیف کتاب سیره الاولیاء توسط حکیم ترمذی صورت گرفت. نظریات حکیم در موضوع ولایت الگویی برای عرفا و صوفیه در دوره های بعد شد و برآنها تأثیر نهاد. از مهمترین این عرفا، ابن عربی از عرفای بزرگ تصوف اسلامی در قرن هف...

مهاجرت فلاسفه و متکمان از شهرهای در حال سقوط اندلس به افریقیه دوره حفصی با ورود اندیشه‌های کلامی امام المتکلمین فخر رازی از مصر به افریقیه همزمان شد. در این برخورد اندیشه‌ها حاکمیت با متکلمان مالکی بود که سنت سلف را تایید و برقرار می‌ساختند. تقوی کلام بر فلسفه در سراسر دوره حفصی در غالب مدارس متعدد کلامی برقرار ماند. تلفیق فلسفه و کلام، فلسفه و تصوف و پیدایش تصوف فلسفی از پدیده‌های خاص دوره حفص...

ابوعبدالله بن خفیف (269‑371 ق) یکی از شناخته‌شده‌ترین صوفیانی است که در انتقال آموزه‌های تصوف بغداد به سایر نقاط ایران به‌ویژه فارس نقش اساسی داشته است. با همۀ اهمیتی که او در تاریخ تصوف دارد، آثارش پراکنده و گمنام است و پژوهشگران غیرایرانی بیش از ایرانیان به شناسایی و تصحیح آثارش اهتمام جسته‌اند. در کتابخانۀ آستان قدس رضوی نسخه‌ای با عنوان «اوصاف‌القلوب» نگهداری می‌شود که به ابوعبدالله ابن خفی...

بدون­شک معنای هر واژه­ای در بستر واقعیت و فرهنگ زمان خود مشخص می­شود و پویایی آن با گذر زمان پیش می­رود. این قاعده ی سیر و تحول در واژه­­ی فتوت نیز صدق می­کند؛ در واقع، فتوت و جوانمردی نمودی از خصوصیات اخلاقی است که محیط سوزان و خشک عرب در وجود بادیه نشینان نهادینه کرده است. نمود اولیه­ی این واژه در شجاعت جلوه­گر می­شود و عربها، فرد شجاع و دلیر را می­ستودند و بزرگ می­شمردند و این امر همانطور که...

برخلاف آن چه امروزه در ایران و مجامع دانشگاهی شاهد آن هستیم که حاکی از نوعی بی توجهی و حتی دیدگاهی تند و منفی در مورد تصوف است، تصوف امروزه در جهان نقش پررنگی ایفا می کند. به طوری که شاهدیم هر روز _به ویژه در غرب_ گفتگوهای فراوانی در مورد تصوف صورت می گیرد و آثار متعددی نیز در این باره تألیف و منتشر می شود. کتاب « اسلام دیگر: تصوف و راه رسیدن به هماهنگی جهانی» اثر استیفان شوارتز، نویسندۀ مسلمان...

در این تحقیق سعی کرده­ایم به تکامل، تطور و تضاد در اندیشه­های اجتماعی ابوریحان بیرونی بپردازیم. اگر چه ابوریحان بیرونی به مسائل اجتماعی و فلسفی به گونه­ای که بتوان نظرات ایشان را در یک مجموعه مورد بررسی قرار داد نپرداخته است، امّا با مطالعه آثار ایشان به خصوص کتاب الباقیه، مباحثاتش با ابن سینا و بعضی مقالاتش به پاره­ای از اندیشه­هایش  می‌توان دسترسی پیدا کرد. متأسفانه کمبود منابع در این خصوص که ...

آذربایجان به عنوان بخشی از سرزمین ایران همواره یکی از کانون های مهم اجتماعی ،اقتصادی ،سیاسی و فرهنگی به شمار می رود،یکی از مهمترین جریانات این منطقه در طول حیات مذهبی آن ، رسمیت تشیع در سال 907 توسط شاه اسماعیل است. زمانی که شاه اسماعیل حرکت تاریخی خود را در رسمیت بخشیدن به تشیع آغاز کرد، زمینه در این منطقه از مدتها قبل از لحاظ فکری و اعتقادی ،برای این اقدام آماده بود مردم آذربایجان به دلیل ...

پژوهش حاضر به توصیف و تحلیل ساختاری و محتوایی فتوت¬نامه¬ها می¬پردازد. فرضیه پژوهش این است که رساله¬های فتوت از نظر ساختاری دارای الگوی واحدی بوده و از یک طرح اولیه و بنیادین برخوردارند. همچنین از نظر محتوایی فتوت نامه ها در زمره نوع ادبی تعلیمی به شمار می¬روند و آموزه های آن ها را می¬توان در دو بخش حکمت نظری و عملی بررسی نمود. در این گفتار ابتدا به تعریف فتوت و فتوت نامه و سیر تاریخی فتوت پردا...