زهد و پارسایی، یکی از رفتارهای بشر برای پرهیز از دنیاطلبی و منفعت جویی است که در نزد بیشتر جوامع و ادیان الهی دیده می شود؛ امّا زهد و پرهیزکاری زهاد اسلامی در عین دارا بودن ویژگی مذکور، دارای شاکله های متفاوتی چون توجّه به دین و دست نکشیدن کامل از زندگی دنیاوی است. در برهه ه ای از تاریخ اسلام، به دلیل دگرگونی های سیاسی و اجتماعی و همچنین بینش زهد مداراسلامی، زاهدان و نسّاکانی قد علم کردند که مشی ز...

علاوه بر مفاهیم مشترکی مانند: ستایش خرد، لزوم همراهی دین با خرد، اهمیت روح در مقابل جسم و... ناصرخسرو بمنظور بیان بهتر برخی افکارش از مولفه-هایی نزدیک به آراء مانویت بهره برده، مثلاً از ثنویت و دوانگاری را بعنوان تمثیلی برای بیان بهتر مطلب خود بهره برده، بدون اینکه به آن اعتقادی داشته باشد، چراکه عقاید دینی ناصرخسرو بکلی متفاوت از مانویت است. علی رغم در نظر داشتن مضامین و مفاهیم همسان، در بررسی ...

از دیدگاه جامعه شناسی، ادبیات و جامعه دارای پیوندی تاریخی است. انعکاس مسائل مهم اجتماعی در آثار نظم و نثر از نمودهای این پیوند است. شناخت آداب، رسوم، روابط اجتماعی، خانوادگی و نمودهای فرهنگی از متن آثار ادبی می تواند از دقیق ترین بررسی های جامعه شناختی به حساب آید. ناصرخسرو از شاعران متعهد ادب فارسی است. به دلیل اهمیت مسائل مذهبی و اجتماعی در دیدگاه شاعر بخش قابل توجهی از محتوای شعر او به مسائل...

گسترش دامن? سرزمین های اسلامی و شکوفایی اوضاع اقتصادی و فرهنگی مسلمانان در سده های 3-8ھ. موجب شد که سفر و به دنبال آن سفرنامه نویسی افزایش یابد. سفرنامه ها به جهت دربرداشتن اطلاعاتی چون آداب و رسوم و سنت ها، رخدادهای تاریخی، باورهای سیاستمداران، روابط سیاسی و اقتصادی دولت ها در میان انواع ادبی، جایگاهی ممتاز دارند. از سوی دیگر کیفیت بالای وصف، میزان دقت و اسلوب داستانی ساده و روان در برخی سفرنا...

این پژوهش در راستای چند هدف تدوین شده و مزیـّت انجام آن ایجاد علاقه در خوانندگان به آثار ادبیّات فارسی و دریافت تأثیر آن ها از نهج البلاغه و کلام امام علی ( ع ) است : 1-ابتدا نگاهی مختصر به زندگی و احوال مولای متّقیان امیرالمومنین علی ( ع ) شده ، اگرچه زبان از بیان کمالات آن حضرت قاصر است و قلم تاب تحمّل فضایلش را ندارد و از طرفی پرداختن به شرح احوال آن حضرت توسط نویسنده ای ناآشنا به تمام جزئیا...

میان ناصرخسرو قبادیانی و ابوالعلاء معری مشابهت های فکری و گرایش های مشترک مذهبی بسیار است. توجه و شوق به تجربه زندگی عقلی و وجدانی که از آثار هر دو پیداست امکان واکاوی یک موضوع مشترک در اندیشه و شعر ایشان را ممکن می سازد؛ به ویژه آن که «انسان و ارتقای حیات روحی و باطنی آن» از محورهای اساسی فکر و شعر آن دو به شمار می آید. در این نوشتار کوشیده ایم تا ضمن تبیین جایگاه «خرد» در کارنامه انسان شناختی...

ناصرخسرو شاعری بزرگ است که اشعار و آثارش در بیان کلام و فلسفه و عقاید دینی است، این شاعر بزرگ با عنصر خیال و وجوه بلاغت به اندیشه های دشوارکلامی و فلسفی، لباس نرم و لطیف سخن منظوم را پوشانیده است. مفاهیم عقلانی درکلام ناصر خسرو با هنرمندی او در بهره گیری از تشبیه و استعاره و صور خیال به وجوه و تصاویر زیبای حسی و ملموس مبدل گردیده اند. شور و حیات و تازگی درکلام و سخن ناصرخسرو ویژگی دیگری است که ...

انسان موجودی است آینده نگر که هرگز از اندیشه­ی مرگ رهایی نداشته است. مرگ به عنوان تجربه ای مبهم و تکرار ناشدنی عموماً هراس آور است. این هراس تحت تأثیر عوامل گوناگونی هم چون باورها،ساختاراندیشه،  ویژگی های شخصیتی و روانی ، شیوه­ی زندگی انسان، شرایط روزگار و... قوّت و ضعف می یابد و بازتاب های متفاوتی در گفتار و کردار آدمی بر جای می نهد. فردوسی حکیمی است که تأملات فلسفی بسیاری درباره­ی مرگ دارد و ای...

سفر، بن مایه بسیاری از متون ادبی است که به دلیل ماهیّت آشنایی زدایانه اش از اهمّیتی خاص در نگرش ادبی برخوردار است. از نخستین سفرنامه در ایران؛ یعنی سفرنامه ناصرخسرو تا امروز، این نوع ادبی به گونه-های مختلف روایت شده است؛ از روایت ساده گزارشی تا روایت پست مدرن. آنچه در این نوشتار بر آن تأکید می شود، سرشت روایی سفرنامه ها و جایگاه مؤثّر آنها در داستان نویسی ایران است؛ گاه همچون سفرنامه ناصرخسرو، نثر...

سفرنامه­ها منابعی هستند که با استفاده از آن­ها می­توان به بررسی مسائل سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، دینی، تاریخی، جغرافیایی، نوع لباس، خوراک و آداب و رسوم و غیره پرداخت. در میان سفرنامه­های فارسی، سفرنامۀ ناصر خسرو را شاید بتوان دقیق­ترین منبع در نوع خود به شمار آورد. توصیف ناصر خسرو در این اثر از مکان­ها،  جوانب مختلف را در بر می­گیرد. یکی از این جنبه­­ها توجّه به وضعیّت اقتصادی مناطق است. وی با دقّت،...