مذمت شدید مولوی در بخشی از ابیات مثنوی طاقدیس نراقی، زمینۀ طرح این سؤال را فراهم آورده که منظور نراقی از آن، چه کسی است؟ آیا منظور وی شخص خاصی است یا اینکه معنای اصطلإحی آن را اراده کرده است. برخی چنین تصور کرده اند که مراد از آن، مولإنا جلإل الدین بلخی رومی است. شباهت های فراوان مثنوی طاقدیسب ا مثنوی معنوی و برای ایشان ، « مولوی » توجه ویژۀ فاضل نراقی به مولإنا همراه با کاربرد لقب گونۀ واژۀ سب...

نور، یکی از مباحث مهم و کلیدی در عرفان اسلامی و از پرطرفدارترین، مباحث نظری- کلامی در میان متکلّمان و فلاسفه است. در میان عارفان مسلمان، مولوی در شمار کسانی است که بسیار به مبحث نور پرداخته و از آن برای بیان مقاصد مختلف معرفتی و توحیدی بهره برده است. او با تأثّر از فرهنگ اسلامی و منابع اصلی آن (قرآن و حدیث)، به بررسی انواع و مراتب نور (انوار پایدار، و انوار ناپایدار) پرداخته است. نگارندگان دراین ...

آموزه‌های اخلاقی و تعلیمی یکی از گسترده‌ترین مفاهیم و مقاصد شعر فارسی است و شاعران برای تأیید، تثبیت و پروراندن این آموزه‌ها از پشتوانه‌های مختلفی بهره برده‌اند. هدف این مقاله بررسی کارکردهای تعلیمی باورهای اسطوره‌ای در مثنوی معنوی است که در دو حوزه باورها و موجودات اسطوره‌ای، چگونگی بهره‌گیری مولوی از آن‌ها و ویژگی‌ها و نحوه کاربردشان در راستای ادبیات تعلیمی بررسی شده است. در مثنوی مولوی، عرصه...

مثنوی مولوی از محبوب ترین و پرطرفدارترین آثار کلاسیک فارسی است که در عصر حاضر در داخل و در خارج از ایران مورد توج‍ّه و اقبال عام و خاص قرار گرفته است. شاید بتوان گفت که یکی از این دلایل، توجه خاص مولوی به «انسان» بوده است. مسائل و مفاهیمی که هم اکنون نیز مورد توجه ج‍ّدی بشر است و شاخه های مختلف علوم انسانی؛ از جمله ادبیات، فلسفه و روان شناسی متأثّر از آن است. مولوی انسان گرای معنوی نگر، در لحظاتی ...

چالش های دین در دنیای معاصر، جامعه شناسان دینی را بر آن داشت تا الگوها و راهکارهای عملیاتی کردن گسترده و متنوع آن را تبیین نمایند از این رو،برای دین ابعاد متعددی قائل شده، آن را به عنوان پدیده ای چند بعدی معرفی کردند. نظریه گلاک و استارک از جمله مهم ترین نظریه های مطرح در حوزه مذکور است در این نظریه برای دین پنج بعد ذکر شده:1- اعتقادی  2- مناسکی 3- تجربی 4- فکری 5- پیامدی بعد تجربی دین شیوه ای...

«مرگ» و تأثیر آن بر «معنی زندگی» از دغدغه­های همیشگی بشر بوده است؛ مولوی در شمار اندیشمندانی است که موضوع مرگ و رابطه آن با معنای زندگی را در مثنوی و کلّیات شمس به تفصیل بیان نموده است. مولوی عارف، بسیار «مشتاق مرگ» است و از آن با تعبیر «عروسی ابدی» یاد می کند. از دیدگاه وی، مرگ به معنی «قطع» و «پایان زندگی» نیست، بلکه «آغاز زندگی جاودانه دیگری» است. در چنین اندیشه­ای، معنی زندگی، تولّد دوباره یا...

این گفتار به تحلیل «کلام نفسی» و «کلام لفظی» در آثار مولوی می پردازد و نشان میدهد که در یک چشم انداز کلی، تقسیم و تفکیک سخن و زبان به زبان لفظی و زبان یا کلام نفسی و نیز لوگوس باطنی و لوگوس به بیان آمده، به زمانی بسیار دور باز می گردد. با تأکید بر تأثیر چشمگیر بحثهای مطرح در حوزة اشعری بر آثار مولوی در دو بخش مجزا، کلام در قلمرو الوهیت و قلمرو انسان شناسی مورد تحلیل و بررسی قرار می گیرد و در اد...

قلمرو معنایی تصویر «آهو» در غزل­های مولوی قلمرو گسترده­ای است. این تصویر، تصویر همان آهوی سنت ادبی نیست که به واژه­هایی چون نافه و مُشک و تتار ختم شود بلکه در پس این استعاره، لایه­های معنایی عمیق و ساحت­های جدید عرفانی نهفته است. در این مقاله با استفاده از نظریه­ شناختی استعاره­ معاصر و بر اساس دیدگاه های لیکاف و جانسون، دو نظریه پرداز معنی شناسی ساخت گرا، کارکردهای استعاری آهو و خوشه­های تصویری...

رابطه میان نفس و بدن از جمله مهم ترین موضوعات مثنوی معنوی اثر ماندگار جلال الدین محمدبلخی است که بیش از هزار بیت را به خود اختصاص داده است. واژگان نفس، تن ، بدن، جسم، روح، روان، جان و مرگ کاربرد های فراوانی در مثنوی دارند. اصطلاح نفس در مولوی بیشتر کاربرد اخلاقی دارد و واژگانی چون روح، جان و روان به جای نفس فلسفی نشسته اند، و کاربست تن، جسم و بدن در مقابل جان و روان در اغلب ابیات مثنوی، و تفکیک...

نثر عرفانی به منظور بیان تعالیم طریقت و تسهیل در روشنگری مفاهیم حقیقت، از استشهاد شعری، در کلام خود استفاده فراوان کرده است. اشعار مولوی به دلیل برخورداری از برجستگی لفظی و معنایی، مورد توجَه عارفان و به ویژه نویسندگان متون عرفانی بوده است. در این پایان نامه، به منظور نشان دادن کمّ و کیف بهره گیری این نویسندگان و میزان تأثیرپذیری آنان از مثنوی و مشی عرفانی مولوی، پس از شناسایی متون عمده عرفانی تا...