محمدعابد ‌جابری برای یافتن راه‌کاری به‌منظور برون‌رفت از فضای فکری مسدود عربی ـ اسلامی به تحلیل «سنت» و «گذشتة» آن روی‌ آورد و با نگرشی تاریخی و ساختارمند و در چهارچوب عقلانیت انتقادی سه نظام فکری بیانی، عرفانی، و برهانی را در ساختار آن تشخیص داد. روش‌شناسی تاریخ‌گرایانه و ساختارگرایانه به فکر وی سمت و سویی داده است که ضمن ساختارشکنی در تحلیل فضای فکری عربی ـ اسلامی، ساختارهایی را نیز بر آن تحم...

هرچند تاکنون جریان عرفان اسلامی، متناسب با هر عصر و روزگاری به اشکال گوناگونی، چه به لحاظ سبک‌شناختی و چه از جهت ادوار تاریخی، رویدادها، آثار، پیشگامان و بنیان‌گذاران سرشناس فرقه‌های عرفانی تقسیم شده است، شاید تقسیم آن به دو سنت اول و دوم که یکی از آغاز تا سده هفتم هجری و دیگری از سده هفتم با ظهور ابن عربی تا دوران حاضر را در برمی‌گیرد، از شمول بیشتری برخوردار باشد. هدف از بررسی موضوع عشق در دو...

هرچند تاکنون جریان عرفان اسلامی، متناسب با هر عصر و روزگاری به اشکال گوناگونی، چه به لحاظ سبک شناختی و چه از جهت ادوار تاریخی، رویدادها، آثار، پیشگامان و بنیان گذاران سرشناس فرقه های عرفانی تقسیم شده است، شاید تقسیم آن به دو سنت اول و دوم که یکی از آغاز تا سده هفتم هجری و دیگری از سده هفتم با ظهور ابن عربی تا دوران حاضر را در برمی گیرد، از شمول بیشتری برخوردار باشد. هدف از بررسی موضوع عشق در دو...

در نگاه به تحولات معاصر ایران زمین دیدگاه های گوناگونی مطرح شده است. تلاش این نوشتار آن است که ضمن معرفی نظریه ی «اجتماع گرایی» (communitarianism) با بهره گیری از آن به بررسی تاریخ اندیشه ی سیاسی ایران معاصر بپردازد. الگوی اجتماع گرایی به عنوان یکی از رویکردهای پست مدرن، جریانی است که سنت فلسفی و سیاسی مکتب مسلط غرب؛ لیبرالیسم و برخی از مبانی دوران مدرنیته را به زیر سؤال برده است. با استفاده از...

یکی از جریان های فکری که امامان شیعه(ع) همواره با آن مبارزه می کردند، جریان فکری غلو است. بررسی منابع مختلف رجالی، فرقه شناختی و تاریخی نشان می دهد این جریان فکری که از دوره های قبل از زندگی امام جواد(ع) آغاز شده بود، در دوره آن حضرت هم تداوم یافت و ایشان همانند دیگر امامان:، به مقابله با آن پرداخت. این مقاله پس از توضیح درباره مفهوم غلو و انواع آن، مهم ترین افراد غالی و نیز افکار غالیانه عصر ا...

داستان­های دده قورقود را می­توان بخشی از یادداشتهای تاریخی ـ فرهنگی شاخه­ای از اقوام بزرگ ترک (قبایل اوغوز) دانست. این داستان­ها انعکاسی از شرایط اجتماعی جامعه­ای است که به جهت  حاکمیت  «سنت» بر مناسبات اجتماعی، در ردیف اجتماعات ابتدایی با  همبستگی مکانیکی و به تعبیر دیگر، جز اجتماعی با  «ارادۀ طبیعی» است. داستان­های دده قورقود در خود مضامین و مفاهیمی دارد که می­توان آنها را بخشی از حلقه­های فر...

میان ابوالعلا معری ، خیام و حافظ همسویی هایی وجود دارد که همه این اشتراکات نه در اثر تاثیر مستیم آنها از یکدیگر است . اشتراکات فکری حافظ و خیام را می توان در سه مقوله : خدا ، انسان ، جهان بررسی کرد . بیگمان زیر بنای فکری خیام ، ارسطویی است و زیر بنای فکری حافظ افلاطونی و اشراقی است . ولی آن دو درباره جهان و انسان غم مشترکی دارند برای مثال مرگ ، ناپایداری های جهان و اوضاع سیاسی و اجتماعی روزگار...

نصّ کتاب و سنت ثابت، ولی معنای آن متحرک است و همین امر به ما اجازه می دهد که در فهم کتاب و سنت دست به اجتهاد بزنیم. وقتی موضوع فرهنگ اسلامی مطرح می شود، منظور تمام میراث کتاب و سنت به عنوان دو نصّ مقدس و اجتهادات مجتهدان و عملکرد مسلمانان در همۀ عرصه های زندگی است. در چنین فضایی می توان از فرهنگ اسلامی در دنیای متغیر حرف زد و به میراث دینی به جامانده پرداخت؛ زیرا هدف به پویش واداشتن فرهنگ اسلامی ...

آنتونی گیدنز، از جمله چهره‌های معیار جامعه‌شناسی، صاحب طیف وسیعی از افکار نوبه‌نو شونده است. از این رو، به آثار او در ردیف منابع کلاسیک‌های جامعه‌شناسی توجه می‌شود؛ با این تفاوت که او همچنان مشغول افزودن به منظومه فکری خویش است. این مقاله، می‌کوشد برداشت‌های آنتونی گیدنز در مورد سنت را در پیکر وسیع‌تر افکار او و خصوصاً نظریه ساختاربندی او تلفیق کند و در نهایت به الگوهای نظری جدیدی برای توضیح موض...

هدف رساله « پدیدارشناسی سنت روشنفکری در ایران: از آغاز تا عصر روشنفکری»، بررسی شرایط امکان روشنفکری در ایران است.در تصور متعارف بر پژوهش های انجام شده در حوزه تجدد و روشنفکری، نگرش گسست محور سلطه دارد.در تصور گسست محور از کیفیت ظهور روشنفکری، پدیدار روشنفکری امری وارداتی و تقلیدی می باشد که حاصل گسست از گذشته و عالم قدیم است.این گسست نه از طریق نقادی میراث فکری و اندیشه ای قدما، بلکه رخدادی غیر...