تلاش برای بازسازی زندگی پس از مرگ دربهشت بر روی زمین در باور بسیاری از فرهنگ ها از جمله ایران یکی از دلایل ایجاد فضاهایی مانند باغ شده است. در مورد این موضوع که باغ ایرانی تمثیلی از بهشت و کوششی در رسیدن به بهشت آرمانی در این دنیا است، نوشته های بسیاری وجود دارد که در این بین تأثیر چهار نهر بهشتی در فرم و هندسه باغ، به صورت برجسته تری نمایش داده شده است. مقاله حاضر با تأکید بر تأثیر معنایی بهشت...

عصر اول عباسی را می توان دوران نیرومندی خلافت، شکوفایی حکومت و دستگاه های اداری و نظامی دانست. اما همین دوران نیرومند، از ناآرامی ها و شورش های متعدد بر ضد دستگاه خلافت خالی نبود، به ویژه شورش ها و رقابت های اعضای خاندان عباسی که باعث بروز مشکلات عدیده ای برای ساختار سیاسی خلافت عباسی گشت. با قدرت گیری عباسیان، تمایز شاخه های متعدد و متنوع آن که هرکدام خود را به نوعی از قدرت مکتسبه سهیم می دانس...

عصر عباسی، محل تلاقی فرهنگ های مختلف و تحول های ژرف فرهنگی و ادبی و هنری است. شعر عربی نیز در این دوره، به ویژه از منظر محتوا، دگرگون شد و شاعران نیز نقش های اجتماعی گوناگون را پذیرفتند. با توجه به جایگاه زنان در تحول های اجتماعی عصر عباسی، این نوشتار می کوشد با روش وصفی ـ تحلیلی شخصیت زن را در سروده های چهار شاعر منتخب عصر اوّل و دوم عباسی، یعنی: عباس بن اَحنف (103ـ192ق)، ابوالعتاهیه (130ـ211ق)،...

این مقاله با واکاوی خلافت الناصر لدین الله، سی وچهارمین خلیفه عباسی در صدد پرداختن به رابط ههوشمندی و تدبیر سیاسی خلفا با توسع ه سیاسی، اجتماعی دستگاه خلافت و نیز جهان اسلام است. بهسخن دیگر نویسنده کوشیده تا با واکاوی کارنام ه این خلیفه، چگونگی و چرایی دستیابی به این موفقیترا دریابد. آنچه یافته این پژوهش است آنکه، تاریخ خلافت در دور ه الناصر، شاهد پیشرف تهای سیاسی،فرهنگی و اقتصادی چشمگیری بوده ...

به قدرت رسیدن فاطمیان، با نفوذ و گسترش قلمرو آنها در مناطق تحت نفوذ عباسیان و گرایش توده مردم به آنان همراه شد. خلافت عباسی این روند را تهدیدی جدی برای خلافت خود قلمداد کرد و در صدد مقابله با آن برآمد. از آن­جایی که در این ایام آل بویه بر مرکز خلافت عباسی سیطره پیدا کرده بودند، عملاً دست خلفای عباسی در امور کوتاه شد. به این دلیل در زمان خلافت المطیع والطایع که اوج قدرت و حاکمیت آل بویه بود، آنان...

آغاز قرن چهارم هجری مصادف با ضعف خلافت عباسی و شروع تجزیه امپراطوری عباسی بود. ترکان بعد از ورود به جامعه اسلامی با زور شمشیر قدرت را به دست گرفتند، اما از آنجا که آنان فاقد تفکر سیاسی منسجمی بودند تا حکومت خود را بر اساس آن استوار و توجیه پذیر نمایند، بنابراین به پذیرش بنیادهای سیاسی اندیشه ایرانی و اسلامی روی آوردند. از یک طرف با انتساب خود به سلاطین ساسانی اندیشه شه مداری ایرانیان را اعمال ک...

گرچه نقد و بررسی آثار ادبی با توجه با رابطه ی آن با محیط و روحیات شاعر، امروزه نقد اجتماعی و نقد روانشناسی نام گرفته و اصول و معیارهای آن در قرون اخیر تنظیم شده است، اما منتقدان ادب عرب در قرون ابتدایی پس از ظهور اسلام به ارتباط ادبیات و مخصوصاً شعر با این امور پی برده و در نقدهای خویش، این ملاک ها را مدّنظر گرفته بودند. با بررسی آثار ناقدان بزرگ عصر عباسی و استخراج و تحلیل اندیشه های نقدی آنان...

   با روی کار آمدن بنی عباس و حضور ایرانیان در ساختار اداری حکومت آنان،  شالودۀ  یک جنبش فراگیر فرهنگی- ادبی، پی­ریزی شد. در عصر نوسازی ادبی سنت‌های ادبی، اجتماعی و آثار فکر ایرانی در رأس فرهنگ­هایی قرار دارد که در زبان و فرهنگ عربی تأثیرگذار است. تجلّی و ظهور سنّت و فرهنگ ایرانی در شعر شاعرانی همچون «ابونواس» در عصر عباسی اول و «ابن رومی» و «ابن معتز» در عصر عباسی دوم به گونه­ای است که در تاریخ ...

تبرستان پس از حدود یک و نیم سده مقاومت در برابر عرب های مسلمان سرانجام در زمان منصور عباسی (158-137 ه.ق) گشوده شد و از آن پس توسط ولات عباسی اداره گردید. آگاهی ما از والیان این ولایت برگرفته از منابع تاریخی و شواهد سکه شناختی است. اما علیرغم وجود منابع مذکور تعیین زمان دقیق زمامداری هر یک از والیان به دلیل عدم همخوانی متون با شواهد سکه‌شناختی دشواری‌هایی را فرا روی پژوهشگران قرار داده است. هدف ...

جواهری، بزرگترین شاعر کلاسیک معاصر عراق، در سال 1900 در نجف اشرف، در خانواده ای فرهیخته و صاحب علم و ادب دیده به جهان گشود. محیط علمی و فرهنگی نجف، شرایط علمی و ادبی حاکم بر خانه و ذوق و نبوغ ادبی شاعر باعث شد تا او به اشعار پیشینیان به ویژه شاعران دورۀ عباسی روی آورد و به مطالعه و حفظ دیوان های شاعران نامدار این دوره بپردازد. این امر باعث شد که شاعر در سرودن اشعار خود از شعرای بزرگ این دوره چو...