از زمان ظهور اسلام در پهنۀ آسیای مرکزی چند نوع امپراتوری حکم رانده­اند؛ امپراتوری اعراب، شامل امویان و عباسیان، امپراتوری غزنویان و سلجوقیان، امپراتوری مغولان و تاتارها، و امپراتوری روس ها. دوران اقتدار امپراتوری عباسیان بیش از یک قرن و نیم دوام نیاورد و به تدریج حکومت­هایی مستقل از شرقی­ترین نقاط این امپراتوری سر بر آوردند. نقش دستگاه خلافت تنها به مشروعیت بخشیدن به این حکومت­ها محدود شد. در ا...

از زمان ظهور اسلام در پهنۀ آسیای مرکزی چند نوع امپراتوری حکم رانده­اند؛ امپراتوری اعراب، شامل امویان و عباسیان، امپراتوری غزنویان و سلجوقیان، امپراتوری مغولان و تاتارها، و امپراتوری روس‌ها. دوران اقتدار امپراتوری عباسیان بیش از یک قرن و نیم دوام نیاورد و به‌تدریج حکومت­هایی مستقل از شرقی­ترین نقاط این امپراتوری سر بر‌آوردند. نقش دستگاه خلافت تنها به مشروعیت بخشیدن به این حکومت­ها محدود شد. در ا...

در این مقاله شرایطی را روی دستگاه‌های دینامیکی ‌قطعه‌ای هموار یک بعدی با یک نقطه‌ی ناپیوستگی فراهم می کنیم که وجود آشوب دیوانی برای آنها تضمین شود. درحقیقت نشان می‌دهیم که اگر یک نگاشت شبه بیکر توسیعی با دو شاخه و مشتق بزرگتر یا مساوی √2 باشد آنگاه دستگاه دینامیکی مرتبط با آن آشوبناک از نوع دیوانی است. برقراری چنین شرایطی روی دستگاه‌های دینامیکی‌ با بیش از یک نقطه‌ی ناپیوستگی لزوما این حکم را ن...

در نیمه های قرن هفتم هجری، غلامان مملوک که از اقوام مختلف برخاسته بودند، درسرزمین مصر و شام حکومتی به نام ممالیک تشکیل دادند که به غلبه بر دو قدرت بزرگ معارض صلیبی و مغول، در جهان اسلام شهره اند. نخستین دولتی که توسط این گروه شکل گرفت، دولت ممالیک بحری نام داشت. این سلسله نیز مانند همه حکومتها نیازمند سازماندهی امور حکومت و مملکت، در قالب تشکیلات دیوانی بود و بر این اساس، شاهد پیدایش تشکیلات دی...

بغداد یکی از اصلی‏ترین مراکز تجمّع شیعیان امامی است که در طول سده‏های متمادی به مکان مناسبی برای رشد فرهنگ تشیّع در عرصه‏های حدیثی، تفسیری، فقهی و کلامی تبدیل شده است. در میان جریان‏های نیک‏شناختۀ امامی در بغداد باید از «جریان اهل ادب» یاد کرد که به رغم جایگاه مهم در تاریخ فکر امامیه، مورد کم‏توجهی قرار گرفته است. لذا، این نوشتار برای نخستین بار به بازشناسی این جریان کم‏شناختۀ امامی در بغداد می‌پ...

با شکل گیری حکومت سلجوقیان روم در آناتولی ، حاکمان این شاخه از خاندان سلجوقی برای ادار ه ی حکومت نو پای خود با شرایطی متفاوت از سایر خویشاوندانشان -که در بلاد اسلامی حکم می راندند- مواجه شدند. حضور پرشمار ساکنان مسیحی در آسیای صغیر در کنار تاثیرات ناشی از حکومت دیرپای بیزانس در آنجا ، سلاجقه ی روم را با این چالش که چگونه ضمن حفظ استقلال و هویت خویش به عنوان حاکمان مسلمان ، شرایط خاص منطقه را نی...

برخی از انواع فضاهای دیوانی که با حضور عده ای از مردم برای انجام بعضی مراسم و تشریفات اجتماعی و دیوانی مورد استفاده قرار می گرفتند و می توان آنها را فضاهای دیوانی ـ تشریفاتی نامید، از مهم ترین بناهای معماری ایرانی به شمار می آیند، زیرا به سبب اهمیت آداب و مراسم دیوانی، در طراحی از تعدادی الگوهای مهم معماری استفاده می شده است. شمار اندکی از این گونه فضاها باقی مانده است و هنوز انواع و الگوهای طر...

بر اساس دیدگاهی که در میان بخشی از پژوهشگرانِ حوزه حافظ شناسی رایج شده است، حافظ در دوره ای از زندگی خود به کار «دیوانی» می پرداخت و از جمله مأموران و کارگزاران تشکیلات اداری و دیوانی بوده است. بررسی دقیق استنادات و شیوه استنباط های صورت گرفته، ضرورت بازبینی این دیدگاه را بیان می کند. این پژوهش در پی پاسخ به این پرسش­ها است که دیدگاه اشتغال حافظ به دیوانی بر چه پایه و اساسی استوار شده است؟ و بر ...

خلافت فاطمیان در سال 297ه.ق.، پس از سال ها فعالیت داعیان آن در افریقیه بر پا شد و پس از شصت سال مرکز خلافت آن به مصر منتقل شد، که تا سال567ق دوام یافت. این دولت دارای یکی از گسترده ترین تشکیلات اداری و دیوانی بود که در نزدیک به سه قرن خلافت آنان بنا به مقتضیات تغییر و توسعه یافته بود. تشکیلات دیوانی فاطمیان در مصر که پس از ورود المعز، توسط یعقوب بن کِلِّس و عسلوج بن حسن و بر میراث اخشیدیان بنیان ش...