هر کسی در نخستین مواجهه با قرآن کریم، با تقسیم آن به 114 فصل جداگانه تحت عنوان «سوره» مواجه می شود. این تقسیم، خاستگاه بشری ندارد؛ بلکه خداوند وحی قرآنی را در قالب سوره ها ارائه کرده است. پیامبر اکرم (ص) مطابق اقراء خداوند و دستور فرشت? وحی، نزول هر بسمله ای را آغاز فصلی جدید در وحی تلقی می کرد و کاتبان وحی و عموم مردم در عصر نزول نیز با این موضوع آشنا بوده اند. خداوند تمام انسان ها را به میدا...

چکیده توقیفی و اجتهادی بودن چینش آیات در سوره­های قرآن از دیرینه­ترین اختلاف‌های پژوهشگران علوم قرآنی است. حال آنکه با واکاوی دقیق در دلایل قرآنی، روایی و عقلی اثبات می­شود که همه آیات قرآن به صورت توقیفی تنظیم شده­اند. هرچند قائلان به اجتهادی بودن چینش آیات، تنظیم تعداد اندکی از آیات را حاصل اجتهاد صحابه می‌دانند؛ با این حال برخی آیات قرآن را مؤید این اجتهاد ذکر می­کنند. از نظر آنها، سوره ممت...

سوره های قرآن از مجموعه ی آیات به هم پیوسته تشکیل شده است که بین آن ها انواع ارتباط های لغوی، دستوری و منطقی برقرار است. هر چند که در سوره های قرآن موضوعات مختلفی مطرح شده است اما همه این مباحث از طریق عناصر پیوستگی با یکدیگر مرتبطند. پیوستگی متنی که یکی از شاخه های تحلیل متن و گفتار است، با بررسی عناصر پیوستگی متنی، نحوه پیوستگی درون متنی یک متن را نشان می دهد. با توجه به اینکه تلاش علمای علوم...

فضای نزول از موضوعات نوپدید در عرص? علوم قرآن است که با سبب نزول که از دور? نزول قرآن مطرح بوده است؛ متناظر بوده و در طول آن می ایستد. این اصطلاح برای نخستین بار توسط آیه الله جوادی آملی در تفسیر تسنیم تعریف شد و چندی از جوانب و زوایای آن روشن گردید. این پژوهش بر آن است تا تعریف ارائه شده را به مطالعه و بررسی بگیرد و فضای نزول را به عنوان یک اصطلاح قرآنی متناظر با «سبب نزول» و «جو نزول» اثبات ک...

تعیین مکی یا مدنی بودن و زمان نزول هر سورۀ قرآن، در شناخت بهتر و دقیق تر آن و برگزیدن و برتری دادن روایات و اقوال تفسیری، تأثیری بسزا دارد. در این زمینه، شمار زیادی از سوره های قرآن، بدون اختلاف نظر، مکی و شمار کمتری مدنی هستند و در اندک سوره هایی اختلاف وجود دارد؛ سورۀ رعد در زمرۀ دستۀ سوم است. با گردآوری و بررسی روایات و اقوال ترتیب نزول و مکی و مدنی بودن سوره ها، اقوال مفسران در مکان نزول سو...

بیان دقیق و قطعی تاریخ نزول بسیاری از آیات قرآن، امکان پذیر نیست لکن می توان با جمع آوری قراین تاریخی و نقلی، تاریخ نزول تعدادی از آیات را به صورت اطمینان بخش اعلام نمود. آیاتی که در ماه مبارک رمضان نازل گردیده اند نیز از این قاعده مستثنا نبوده و گرچه قطع به نزول آنها در ماه مبارک رمضان ناممکن است اما با توجه به اقوال و مستندات می توان تا حدودی به نزول برخی از آیات در آن ماه مبارک، اطمینان داشت...

به رغم وجود نظریه مشهور پراکنده بودن و عدم تناسب آیات سوره مبارکه بقره، قرائت مستمر و متدبرانه این سوره به عنوان بزرگ ترین سوره قرآن کریم و دیگر سوره های قرآن کریم تردیدی برای مخاطبین قرآن باقی نمی گذارد که نه تنها همه آیات سوره از ارتباط لفظی و محتوایی عمیقی برخوردارند، بلکه پیرامون یک موضوع محوری به گونه ای در کنار هم قرار گرفته اند که با توجه به فضای نزول سوره بتوانند مسایل موجود جامعه در زم...

 قرآن کریم در درازنای سال ها و به صورت تدریجی برای هدایت بشر نازل شده استوآغاز این نزول چگونه و با چه آیاتی و سوری بوده است؟ مفسران و قرآن پژوهان به این سؤال ها پاسخ های مختلفی داده اند . در این مقاله اقوال مختلف موضوع: 1) پنج آیه آغازین «سوره علق»؛ 2) سوره حمد؛ 3) سوره مدثر، به نقد کشیده شده آن گاه سخن استوار که آغاز نزول قرآنی با بسم الله الرحمن الرحیم است گزارش شده است. کلید واژه ها: قرآن، ...

سوره حج در زمره سوره هایی قرار دارد که محققان درباره زمان نزول و مکی یا مدنی بودن آن اختلاف دارند. پیدایش این اختلاف، متأثر از مطالب سوره و روایات ترتیب نزول است. با این همه، بیشتر روایات ترتیب نزول به نزول سوره حج در مدینه دلالت دارند. در این میان، قول مشهور مفسران، مکی بودن و قول جمهور آنان، آمیخته ای از مکی و مدنی بودن را نشان می دهد؛ چنان که بیشتر روایات سبب نزول، بر مدنی بودن تأکید می کنند...

بررسی و نقد نظرات موافقان و مخالفان درباره وحدت غرض سوره ها است. نویسنده، پس از تبیین مفهوم وحدت غرض سوره ها به پیامدها و کارکردهای کشف اهداف سوره ها از جمله: مقابله با شبهه افکنی های خاورشناسان، آشنایی سریع و آسان با مفاهیم قرآن، معیاری برای حل اختلاف تفسیری، آشنایی با روش طرح معارف دینی در قرآن، فهرست بندی سوره ها، معیاری برای شناخت اسباب نزول های جعلی، تعیین معنای »بسم اللَّه« در هر سوره و ترج...