در تاریخ سیاسی ایران، اندﻳﺸﮥ ظل‌اللهی سلطان قدمت و دیرینگی بسیاری دارد. اندیشه‌ای که در دوران باستان با نام فره‌ایزدی مطرح بود. متون تاریخی یکی از جایگاه‌های بروز این اندیشه است و مورخان در نقل روایت‌های تاریخی، به‌‌کرات به اندﻳﺸﮥ ظل‌اللهی و تعابیر وابسته به آن استناد کرده‌اند. نموﻧﮥ این‌گونه روایت‌ها در متون تاریخیِ ایران عصر افشاریه یافت می‌شود. مروی و استرآبادی از مورخان شاخص عصر افشاری بودند...

فارس در طول تاریخ خود به عنوان حلقه اتصال خلیج فارس با مناطق داخلی ایران در داد و ستدهای تجاری ایفای نقش کرده است. این نقش در دوره افشاریه به دلیل افول اقتصاد و تجارت در  ایران و تغییرات بنیادی در مناسبات تجارت جهانی از اهمیت دو چندانی برخوردار می­گردد. مسئله اصلی این مقاله چرایی و چگونگی تجارت فارس با نقاط برون مرزی و مناطق پیرامونی­اش و جایگاه و اهمیت فارس در این چارچوب جدید است. روش تحقیق ای...

پس از آنکه اعراب با استفاده از الفبای خطوط پهلوی موفق به تهیه الفبای خطوط کوفی و نسخ قدیم شدند، بتدریج ایرانیان خطوط دیگری از قبیل ثلث، توقیع، محقق، رقاع و ریحان را بوجود آوردند و سپس دو خط دیگر ایرانی تعلیق وشکسته وضع گردید. تا اوایل قرن هشتم هجری خطوط متداول در ممالک اسلامی اقلام معروف به اقلام ششگانه بوده است و در اواسط قرن هشتم از ترکیب دو قلم توقیع و رقاع خط دیگری بوجود آمد که به تعلیق موس...

این نوشتار با عنوان ( تاریخ تشیع در ایران از زوال صفویه تا پایان زندیه) در پاسخ به این سوال اصلی که «تشیع و علمای شیعه بعد از زوال صفویه تا پایان زندیه چه وضعیت و چه جایگاهی داشتند؟» این فرضیه را مطرح می کند « با توجه به ماهیت استبدادی و جائرانه حکومتهای افغان، افشاریه و زندیه، به نظر می رسد که علمای شیعه با استفاده از عنصر تقیه و روش محافظ کارانه در پیشبرد احکام و دستورات شیعی و اسلامی استفاد...

شکل گیری و رشد مناطق شهری یکی از نمادهای اصلی شکوفایی اقتصادی محسوب می شود. در آستانة ورود به قرن نوزدهم میلادی که سیر تحولات جهانی سرعت فزاینده ای یافته بود و نقش شهرها با عناصر فعال اقتصادی در این زمینه بیش از سایر گروه های اجتماعی به چشم می خورد، جامعة ایران در دل یک مرحله از بحران های داخلی فرو رفت که نه تنها به توقف کامل فرایند نقش-سازی شهرها در عرصه های مختلف سیاسی و اقتصادی انجامید بلکه ...

تأثیرگذاری و تأثیر­پذیری آثار تاریخی از یکدیگر شرایط ویژه­ای را برای مکالمه آن ها در بستر تاریخ فراهم کرده است و همواره در رابطه­ای ترامتنی با یکدیگر قرار گرفته­اند، تا جایی که حتی عنوان­های این آثار نیز از این تأثیر و تأثر بی­بهره نمانده است. عنوان­های متون تاریخی نقش مهم و تأثیرگذاری در آفرینش عناوین آثار تاریخی پس از خود دارند؛ از این رو می­توان گفت این عناوین نیز در طول حیات خود، همواره در ...

خلیج فارس و نواحی پس کرانه ای آن، به خاطر موقعیت جغرافیایی خاصی که دارد همواره مورد توجه قدرت های استعماری بوده است. حضور پرتغالی ها در خلیج فارس مصادف با تشکیل دولت صفویه در ایران بوده است.با قدرت رسیدن شاه عباس اول و اخراج پرتغالی ها از جزیزه هرمز و انتقال مرکز تجاری و بازرگانی به بندرعباس، شرکت های تجاری و کمپانی های هند شرقی انگلیس و هلند نقش ویژه ای در تجارت دریایی خلیج فارس ایفا نمودند.هل...

شکل‌گیری و رشد مناطق شهری یکی از نمادهای اصلی شکوفایی اقتصادی محسوب می‌شود. در آستانة ورود به قرن نوزدهم میلادی که سیر تحولات جهانی سرعت فزاینده‌ای یافته بود و نقش شهرها با عناصر فعال اقتصادی در این زمینه بیش از سایر گروه‌های اجتماعی به چشم می‌خورد، جامعة ایران در دل یک مرحله از بحران‌های داخلی فرو رفت که نه‌تنها به توقف کامل فرایند نقش-سازی شهرها در عرصه‌های مختلف سیاسی و اقتصادی انجامید بلکه ...

با سقوط حکومت صفوی ( 1135ق) ساختار سیاسی و دینی ضعیف شد. حکومت افغان‌ها (1135-1145ق) به جنگ و گریزی ده ساله ختم گردید و شیوة کشورداری نادر شاه (1148-1160ق) هم به سبب تعارضات پی‌در‌پی، صرف لشکرکشی‌های متعدد داخلی و خارجی شد. این جنگ‌ها و نبود امنیت اجتماعی و فشار روزافزون بر مردم موجب مهاجرت تعداد فراوانی از ایران گردید. حاکمیت سیاسی و آرامش کوتاه مدت دورة زندیه (1163-1209ق) هم محدود به بخش‌هایی...

حقیقت ماهیّت مذهبی نارشاه افشار یکی از مسائلی است که در مورد آن پاسخ­ها و نظرات گوناگونی از سوی منابع همزمان با حیات وی و برخی پژوهشگران متأخر ابراز شده است. برخی منابعِ عموماً اروپایی وی را فردی لامذهب و معدودی از منابع داخلی وی را متهم به کفر و زندقه می­نمایند. بعضی دیگر نیز وی را ماجراجویی که در اندیشه­ی تأسیس مذهبی جدید بوده است معرفی نموده­اند. گرایش نادرشاه به مذهب تسنن و یا تشیع نیز از دیگر...