نظریه استیلایی قدرت در ایران پس از اسلام، در دوره‌هایی که مذهب تسنن رواج داشته و کارآمدی و مصلحت‌نگری را جزء اصلی اندیشه‌های سیاسی خویش قرار داده، نمود بیشتری داشته است. بدین ترتیب، در دوره‌ی استیلای ترکان غزنوی و سلجوقی که بر مذهب‌تسنن بوده‌اند، تئوری استیلایی بازتاب وسیعتری یافت. از دیگر سوی، آنچه مطمح‌نظر ماکیاولی، متفکر بزرگ سیاسی سده‌های پانزدهم و شانزدهم ایتالیا بوده است، این مهم بود که چ...

نظریة خلیفه ـ سلطان در حقیقت بازتولید شرایط پراگماتیک جامعه اسلامی بود. ظهور خاندان‌های حکومتگر و بالاخص ترکان به عنوان بازوی نظامی ممالک اسلامی، از یک سو منجر به استقرار قدرت سلطان و اقتدار معنوی خلیفه شد. از سوی دیگر اندیشه گران اسلامی را واداشت با ابداع نظریه خلیفه-سلطان درصدد توجیه فقهی نظم جدید به عنوان یکی دیگر از شیوه‌های کسب قدرت برآیند. در این نظریه دو رویکرد قرینه وجود دارد، همچون دو ...

قزاق‌ها که در سال ۱۴۶۵ از جامعه ترکان جدا شده بودند تا زمان استیلای روس‌ها هویت مستقل داشته بعد از استقلال هم جغرافیای گسترده آسیای میانه را در دست گرفتند. اما می‌دانیم که این جغرافیای گسترده بخشی از جغرافیای فرهنگی ایران است. بنابراین سیر تاریخی تفکر و ادبیات در این دیار لازمه کنکاش محافل علمی ایران است. درنتیجه برای نیل به این هدف در این مقاله کتاب «تاریخ و ادبیات قزاق: بررسی و تحلیل پیوندهای...

یکی از مهم‌ترین دگرگونی‌های به وجود آمده در دورۀ مغولان به وجود آمدن اصطلاحات و عبارات جدید اداری و دیوانی بود، که نتیجه ادغام تجربیات اداری مغولان، ایرانیان، چینیان و ترکان در این دوره است. اگرچه دربارۀ اصطلاحات دیوانی دورۀ مغول تحقیقات و تتبّعات قابل توجهی به عمل آمده است، امّا با توجه به عدم شناسایی کامل منابع و مراجع تاریخی و ادبی این دوره، این پژوهش‌ها نتایج بایسته­ای را در بر نداشته و لازم ...

تشکیل حکومت صفوی در آغاز قرن دهم هجری با ظهور قدرت ازبکها در ماوراء النهر و گسترش امپراتوری آسیایی عثمانها در غرب قلمرو صفویان، همزمان شد. در این میان سیاستهای مذهبی صفویان در جهت ترویج تشیع به عنوان مذهب رسمی، زمینة مناسبی برای ازبکان و عثمانیهای گسترش­طلب فراهم ساخت تا ادعاهای ارضی و سیاسی خود را در پناه اختلافات دینی توجیه کنند. از این روست که در این دوره، در کنار درگیریهای سیاسی و نظامی، ما...

پیدایش طریقت علوی- بکتاشی در آناتولی حاصل تحولات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی گسترده‌ای بود که در دوران سلجوقیان روم رخ داد. عوامل متعددی چون گرایش‌های مذهبی ترکان در ماوراءالنهر، حضور شیوخ و سرسلسله‌های صوفی در آناتولی و حضور فرهنگ یونانی و دین مسیحیت در منطقه به همراه سیاست‌های فرهنگی شاهان سلجوقی، در شکل‌گیری طریقت علوی-بکتاشی نقش داشتند. باتوجه به کثرت شعائر شیعی در مراسم علوی- بکتاشی ا...

ایالت سغد به عنوان مهم­ترین ایالت ماوراءالنهر، به ویژه دو شهر بزرگ آن یعنی سمرقند و بخارا از تمدنی کهن و میراث فرهنگی درخشان برخوردار بود. هخامنشیان، سلوکیان، اشکانیان، کوشانیان، هیاطله ، ترکان و ساسانیان در این منطقه حکومت کرده‌اند. در فاصله سقوط ساسانیان (652م) و فتح ماوراء‌النهر توسط مسلمانان (نیمه دوم قرن اول هجری)، دولت‌ شهرهای سغدی درخشیدند و میراث فرهنگی ساسانیان را به دوش کشیدند. در این...

فیروز شاه نامه مجلد سوم و دنباله ی داراب نامه بیغمی از داستانهای بلند پهلوانی و ملی است که در قرن نهم هجری تألیف گردیده است، این کتاب در شرح جنگهای فیروز شاه پسر داراب با اقوام دیگر نظیر ترکان و هندوان است. در پایان نامه ی حاضر به شرح و تحلیل دشواریهای این کتاب به روش کتابخانه ای پرداخته شده است.در این روش بعد از استخراج دشواریهای متن اعم از لغات، عبارات و اشعار و ... به کتب موجود و مناسب هر کد...

آثار فرهنگ و تمدن ایران را در جای جای هند می توان یافت؛ ولی پنجاب در جذب عناصر و مؤلّفه های فرهنگی و تمدنی ایران همچون زبان، دین، معماری، موسیقی و... از قدمت و اهمیت بیشتری برخوردار است. این منطقه که در دوره ی غزنویان، مرکز سیاسی و اداری آنان گردید، امرا، دیوانسالاران، علما، دانشمندان، عرفا و صوفیان ایرانی را به سوی خود جذب و جلب نمود. بدین ترتیب سند، جایگاه خود را نزد ایرانیان از دست داده و پنج...

پیدایش هنرهای تزئینی و معماری عصر تیموری، معلول عواملی چند می­باشد که از مهمترین آنها می­توان به این موارد اشاره کرد. تأثیرپذیری تیموریان از فرهنگ ایرانی، انتقال هنرمندان و فرهیختگان ایرانی و سایر بلاد توسط تیمور به سمرقند و نقش­آفرینی آنها، مرکزیت­یافتن هرات در عصر جانشینان تیمور و حمایت­های بی­شائبه آنها از ارباب فضیلت، ارتباط مکتب هنری هرات با سایر مکاتب هنری این دوره و تأثیرپذیری آن از ویژگ...