مسئله تعدد ادیان و پرسش های ذیل آن، ازجمله پرسش های حقانیت و نجات، حائز اهمیت دین شناسانه فراوانی هستند. در میان پاسخ های متعددی که به این مسئله داده شده است یکی از تقریر های شمول گرایانه ای که با بهره گیری از تعالیم فلسفه صدرایی و به طور خاص تمایز تشکیکی به نحو مجمل توسط برخی محققان مسلمان شکل گرفته است نوعی پاسخی است که می توان آن را شمول گرایی تشکیکی بودن حقانیت نامید. مقاله حاضر[i] با بررسی...

در الهیات ادیان، این مسأله که سرانجام آدمی چه خواهد شد و نجات او از دردها و رنج ها چگونه ممکن است، همواره از پرسش های کلیدی بوده است. در مباحث کلامی قدیم و جدید در زمینه نجات اخروی انسان سه دسته نظریۀ عمده یافت می شود که زیر سه عنوان انحصارگرایی، شمول گرایی و کثرت­گرایی جای می گیرند. این مقاله در پی پاسخ به این پرسش است که آیا می­توان نظریۀ صدرالدین شیرازی دربارۀ نجات را نیز در یکی از این دسته­...

نظریه نجات صدرالدین شیرازی را می توان بدیلی در کنار نظریات سه گانه نجات، یعنی انحصارگرایی، شمول گرایی و کثرت گرایی به شمار آورد. ملاصدرا به نجات همه افراد بشر حتی کسانی که به تعبیر قرآن در دوزخ جاودانه خواهند بود معتقد است. او این نظریه را با تکیه بر اصول حکمت متعالیه، مانند اصالت وجود و تشکیک آن و مساوقت وجود و خیر، ارائه کرده است. این نظریه با شباهت زیاد در آثار ابن عربی مشاهده می شود و خود م...

جستجوی منشأ و غایت واحد، بر اساس ایده ی «حقایق جاویدان و جهان شمول» و عطف به امر پیوسته و امر کلان در پنداره ی پیشرفت و ترقی بی وقفه ی بشریت در رسیدن به غایت ِمبتنی بر نیل به رستگاری، جریانی عظیم بود که در دستگاه فلسفه ی تاریخ هگلی به اوج  منطقی و دستگاه مند خود رسید. دستگاهی که جهان را به راستی درنوردید و به مثابه ی منادیِ تاریخ کلیِ غایت مدارِ جهانی، مردم شناسی کلاسیک و جامعه‎شناسی کلاسیک و فیلسو...

هویت/ identit، چیستی هر چیزی است، اما در مورد آدمی «هویت»، مجموعه ای از خصوصیت­های پایداری است که به اعتبار آن یک فرد انسانی از دیگران متمایز می شود. افراد انسانی وقتی در یک میدان تعامل گروهی/قومی قرار می­گیرند هویت تازه­ای به نام «ما» کسب می­کنند. هویت جمعی با دیالکتیک میان فرد و اجتماع شکل می­گیرد؛ طوری که احساس امنیت به فرد انسانی می­دهد. هویت­های فردی و اجتماعی در جامعه جهانی شده، چندان کار...

در علم روایت شناسی شخصیت ها به عنوان جزئی از ساختار کلّی متن محسوب می شوند که تابع کنش های از پیش تعیین شده اند، بنابراین برای تحلیل شخصیت ابتدا باید الگویی از حوزه کنش آنان به دست آورد. آلژیرداس ژولین گرماس؛ از جمله روایت شناسانی است که به چنین الگویی دست یافته است. گرماس معتقد است، الگوی کنشی که ارائه داده جهان شمول است و با هر روایتی قابلیت انطباق دارد. از طرفی درون مایه روایت می تواند تا حدو...

هدف تحقیق حاضر ، مقایسه دو دیدگاه متقابل جان هیک و آلوین پلنتینگا در حوزه بحث تنوع دینی است. هیک در تبیین دیدگاه پلورالیستی خود، مشکلات انحصارگرایی و شمول گرایی دینی مسیحی را طرح کرده، و تنها راه خلاصی از این چالش ها را انقلابی الهیاتی از «مسیح محوری» به «خدامحوری»، و در واقع نگاهی کثرت گرایانه به ادیان معرفی می کند. وی با تأکید بر تحول رستگارآفرین از «خود محوری» به «خدا محوری»، به عنوان گوهر ا...

این رساله به صورت تحلیلی توصیفی با روش کتابخانه ای در حوزه علوم قرآن و حدیث انجام گرفته است. از منظر آیات قرآن ادیان قبل از اسلام تحریف شده اند و لذا آیات فراوان در مذمت رفتار اهل کتاب وجود دارد. اما نسخ ادیان پیشین به معنای ناسازگاری اصول ادیان نمی باشد چرا که تعالیم مشترکی میان ادیان توحیدی مشاهده می شود و پیامبران هر یک پایه گذاران دین مستقلی نبوده اند به عبارت دیگر: در ادیان تکامل وجود دارد...

در جواب این سوال که آیا ممکن است کسانی از غیر مسلمین در آخرت به نجات برسد، سه جواب متفاوت وجود دارد. جواب اول می گوید نه خیر ممکن نیست، جواب دوم می گوید آری ممکن است چون ادیان غیر اسلام هم حق هستنند و جواب سوم می گوید ممکن است ولی نه بخاطر حقانیت ادیان دیگر بلکه بخاطر تعذر کسانی از ادیان دیگر و بخاطر استضعاف و قصور. این سه نظریه به ترتیت انحصارگرائی، تکثرگرائی و شمولگرائی نامیده شده است. انح...

این مقاله نشان داده است که ادعای هابرماس در مورد همه شمولی مدرنیته، بر پایه تصور و یا برداشتی از مدرنیته قرار گرفته است که با عقلانیت غربی پیوند یافته است: «ما بی‌شک، ادعای همه‌شمولی را با درک غربی خودمان از جهان پیوند می‌زنیم»Habermas, 1984: 17) ) .مقاله بحث کرده است که برداشت مذکور ، وقتی در متن جهانی سرشار از تنوعات فرهنگی قرار داده شود، بسیار پرسش­برانگیز خواهد بود. در جهت برجسته ساختن تناق...