قفقاز جنوبی، به عنوان بخشی از ایران فرهنگی دوره‌ی ساسانی (224-651 م.)، در زمره‌ی سرزمین‌های ایرانشهر قرار گرفت. بنا بر مدارک نوشتاری ساسانی، این منطقه با عنوان سرزمین‌های انیرانی شناخته می‌شود. از زمان شاپور یکم (241-272م.)، اصطلاحاتی چون ایرانشهر، ایران و انیران را در سنگ‌نبشته‌های ساسانیان مشاهده می‌کنیم. استفاده از این واژه‌های جدید نشانگر تصرف سرزمین‌های غربی و شمال غربی شاهنشاهی در نتیجه ...

با وجود آن که ایلخانان (750-654 ﻫ.ق) مراغه و سپس تبریز را به پایتختی برگزیدند، اندیشۀ ایجاد شهری که نمادی از امپراتوری این صحرانوردان باشد آنها را به ساخت سلطانیه ترغیب نمود. طرح غازان­خان در ایجاد این پایتخت نوساز به روزگار فرمانروایی سلطان محمد خدابنده اجرا شد و توسعۀ سریع سلطانیه آن را در زمرۀ باشکوه­ترین شهرهای جهان درآورد؛ شکوهی که تا پایان فرمانروایی جلایریان (835 ﻫ­.­ق) استمرار یافت، لیک...

تاریخ نشان داده است که ایرانیان از زمان هخامنشیان تا پایان دوران ساسانیان بر بخش های گسترده ای از جهان متمدن حکمرانی می کرده اند. واین مهم بی تردید بدون تکیه بر دانش کشورداری و علم سیاست ممکن نبوده است . اما از آنجا که اسناد بیشتری از دوران ساسانیان نسبت به دور ه های قبل به جای مانده است، ریشه های سیاست مداری و کشورداری را در این دوران بیشتر می توان بررسی نمود. فرمان های حکومتی، نامه ها، توقیعا...

حکومت زندیه (1209-1163 ق) به ویژه در دوره کریم خان زند(1193-1163 ق.)، آرامش و استقرار کوتاهی در ایام فترت پس از صفویه محسوب می شود که توانست شیوه ای از کشورداری را به اقتضای شرایط موجود به اجرا بگذارد.مهمترین ویژگی این شیوه، تمایز در چگونگی رابطه ی دو نهاد سیاسی و مذهبی نسبت به دوران صفویه و افشار بود که موضوع این بررسی است.در علل شکل گیری رابطه و تعامل محدود دو نهاد در این دوره، به نظر می رسد ...

اردشیرخوره را با طرح مدور و متحدالمرکزش می توان نخستین شهر ساخته‌شده به امر مؤسس سلسلۀ ساسانیان و نمادی از ظهور ایدئولوژی سلطنتی تمرکزگرای ساسانیان محسوب داشت. علیرغم نقش کلیدی این شهر در استقرار حکومت ساسانیان، به‌جز یافته­های معدود باستان‌شناسانه، اطلاعات بسیار اندکی از تحولات تاریخی این شهر در دست است، بویژه آنکه، به اعتبار مندرجات آثار مورخان و جغرافیدانان قرون نخستین اسلامی، این شهر قرن‌ها...

اشکانیان ارمنستان در دوران شاهنشاهی اشکانی به‌‌دلیل قرابت سببی و نسبی که با فرمانروایان ایران داشتند و همواره متحد ایران دربرابرِ روم بودند؛ اما با سقوط اشکانیان و روی‌ کار آمدن ساسانیان در ایران فصل جدیدی در روابط ارمنستان با ایران و روم آغاز شد. برخلافِ دوران پیش‌از آن، که اشکانیان ارمنستان همواره در نزاع بین ایران و روم در صف مقدم مقابله با نفوذ امپراتوری روم بودند، این بار با سقوط اشکانیانِ ای...

نخستین شاهان حکومت ساسانی اندیشه احیای امپراطوری هخامنشی را همچون ابزاری برای کسب مشروعیت، توجیه حاکمیت و تثبیت قدرت سیاسی خویش به کار گرفتند. با استفاده از این اندیشه و تفکر شاهان ساسانی با معرفی خود به عنوان وارثان و جانشینان قانونی و مشروع هخامنشیان، مدعی مالکیت بر مرزهای آبا و اجدادی خویش شدند. از سویی شواهد نشان می‌دهد که اشکانیان در انتقال این ایده به ساسانیان نقش زیادی داشتند. دراین مقا...

بنی غانیه خاندانی از بربرها بودند که در قرن ششم هجری در منطقه شرق اندلس و افریقیه به حکومت رسیدند. نخستین امیر از بنی غانیه محمد بن علی بن غانیه مُسوفی و آخرین آنان عبدا& بن اسحاق است. این خاندان که با حمایت مُرابطان روی کار آمد, پس از سقوط دولت مرابطی و در زمان حاکمیت موحدان از حامیان بزرگ تفکر مرابطان به شمار می رفت. تاخت و تازهای بنی غانیه تا مدت ها سبب سلب آرامش از موحدان شد. سپاهی که آنان از...

چنگیز در آغاز سده‌ی هفتم هجری حکومت جوان و نیرومندی را در مغولستان بنیان و در سال 624‌ق به هنگام مرگ، امپراتوری پهناوری را به میراث نهاد . او با تدبیر در انتخاب جانشین، حفظ یکپارچگی امپراتوری و پیگیری برنامه‌ی جهانگشایی را به جانشینان خود سپرد. با این وجود ، به سبب ماهیت و ساختار امپراتوری مغول، مسأله‌ی جانشینی و تصادم منافع و قلمرو اولوس‌های مغولی امپراتوری چنگیزی را پس از او گرفتار چالش‌های ...