نام­ها از گذشته تاکنون مهمترین عامل هویّت­بخشی و تمایز افراد در جامعه بوده­اند. نوع انتخاب نام علاوه بر اینکه گویای نگرش فرد به خود، جامعه و طبیعت است، اندیشۀ دینی و مذهبی او را نیز آشکار می­سازد. در پژوهش­های تاریخی و اجتماعی با مراجعه به متون تاریخی و بررسی اسامی خاص متداول در هر دوره می­توان بافت قومیتی و مذهبی و پراکندگی اجتماعی هر دوره را سنجید. آنچنان که یافته­های باستان­شناسی و...

     ازجمله چالش­های بحث برانگیز در دنیای متن، روش هرمنوتیک است که اخیرا مورد توجه بسیاری از اندیشه­مندان قرار گرفته است. این شیوه، با متن به عنوان موجودی زنده برخورد می­کند. اگرچه این «روش» و البته به زعم برخی، «علم»نوی است اما، با تعمق در متون پیشین هم­چون تفاسیر قرآن، می­توان دریافت که اسلاف ما،روشی را که اکنون با نام هرمنوتیک از آن یاد می­شود، پیش­تر در متون دینی به کار گرفته­اند. از برجسته...

بدون شک یکی از مهم‌ترین و قدیمی‌ترین مکتب‌های اسطوره‌شناسی اِوِمریسم است که اسطوره‌ها را گزارش‌های تحریف‌شدة رویدادهای تاریخی می‌شمارد. این رویکرد از دیرباز در ایران هواداران بسیاری داشته، اما پژوهش اندکی در مورد آن صورت گرفته است. در این مقاله تاریخچۀ این مکتب را از زمان انتشار کتاب تاریخِ مقدس اومروس در 300 سال پیش از میلاد مسیح تا قرن 18 میلادی هنگامی‌که به‌ عنوان یک مکتب اسطوره‌شناسی تثبیت شد،...

  فرهنگ‌ها و باورهای هر منطقه برخاسته از شرایط اقلیمی و جغرافیایی خاص آن منطقه است. دریا از اساطیر مهم در باورهای مردم جنوب، ازجمله بوشهر است. در آثار داستان‌نویسان بوشهر، دریا به‌عنوان شخصیت محوری، نقش عمده‌ای در شکل‌گیری برخی داستان‌ها داشته است. در این مقاله کوشیده‏ایم نقش و کارکردهای اسطوره‏ای دریا را در برخی آثار داستانی منطقه بوشهر، با هدفِ ردیابی حضور و ظهور تاریخی ...

سفرهای اساطیری جهان قالب و ساختار مشخصی دارد که آن ها را با دیگر انواع سفرها متمایز می کند. ساختار این سفرها متشکل از حوزه های عملیات گوناگونی است که در روند سفر، تحقق یا عدم تحقق آن تاثیر مستقیم دارد. برخی از حوزه های عملیاتی برای تحقق سفر و بعضی برای عدم تحقق آن تدارک دیده شده اند. شخصیت های سفر و وسایل نقلیه که دو حوزه عملیات این سفرها را به عهده دارند با قدرت جادویی و ماورایی خود بر موانع و...

حماسه‌های دینی از انواع حماسه‌های تاریخی‌اند که دربارۀ بزرگان یا آیین‌های مذهبی سروده‌ شده‌اند. این نوع حماسه در ادب فارسی، از دیرباز تا کنون مصادیق فراوانی داشته است، اما چگونگی شکل‌گیری این حماسه‌ها، ویژگی‌ها و جایگاه آن‌ها در گسترۀ زبان و ادب فارسی، موضوعی است که به صورت جامع بدان پرداخته نشده است. در این مقاله، با مروری بر حماسه و انواع آن، چگونگی شکل‌گیری، ویژگی‌ها و جایگاه این نوع حماسه‌ه...

اسطوره‌ها یا همان سلوک و مذاهب منسوخ اقوام و ملّت‌ها ـ که خواب و خیال‌گونه در ذهن و رفتار ناخودآگاه فردی و جمعی حاضرند ـ پیوندهایی عمیق و دیرپا با ادبیات و هنر دارند. در حقیقت، اسطوره ادبیاتی است غیر تاریخی که در انواع ادبی؛ یعنی شفاهی و مکتوب، سرود‌ه‌ها و نوشته‌ها، حماسه‌ها و مانند آن به چشم می‌خورد. ادبیات کودک و نوجوان نیز از شاخ و برگ‌های انبوه و در هم تنیده و در عین حال استواری است که ریشه ...

اسطوره فره­ایزدی از مهمترین ارکان اندیشه سیاسی ایران باستان و جزو مولفه­های اصلی مفهوم شاهی­آرمانی بود. این اسطوره کارویژه­های سیاسی مشروعیت­آفرین داشت، رفته­رفته دستخوش تحول معنایی شد. پرسش اصلی پژوهش حاضر آن است که سازوکار این تحول معنایی و تطور محتوایی چه بود؟ در این جستار با روش تحلیلی-‌تفهمی مبتنی بر معناکاوی و فهم همدلانه شواهد تاریخی ذیل رهیافت جامعه­شناسی تفهمی، این موضوع بررسی می‌شود. ...

انسان از ابتدای خلقت خود با سؤالات و کنجکاوی­ های فراوانی روبه رو بوده است و همه چیز زندگی برای او جزء ابهامات به شمار می­رفت. اطلاعات ناکافی که بشر از ابتدای آفرینش از دنیای پیرامون خود داشت، ناخودآگاه او را به سمتی می­ کشاند که به بسیاری از عناصر طبیعی و غیر طبیعی جنبه ­ی بزرگی و شکو ه می یخشید؛ یا آنها را به خدایی بر می ­گزید و از بیم اتفاقات پیرامون به آنها پناه می­برد؛ یا آنکه در حین نیایش...