یکی از راههای آشنایی¬زدایی و غرابت بخشیدن به سخن، استفاده از بیان متناقض¬نماست. شاعر به وسیله این ترفند، زبان خبری، تکراری و روزمره را تبدیل به زبان ادبی می¬کند. زیبایی و شگفت¬انگیزی و تأثیر تصاویر و مفاهیم خلق شده متناقض¬نما بستگی دارد به وسعت خیال، طرز تفکر و احساسات و عواطف گوینده آنها. در ادب فارسی در تمام دوره¬ها چنین تصاویر و مفاهیمی توسط شاعران گوناگون خلق شده است، اما سنایی¬غزنوی اولین ...

مثنوی، دریای بی کران معرفت، به عنوان یک اثر تعلیمی ممتاز، تمثیل در آن یک شگرد بلاغی است که خودِ داستان گویی تنها هدف آن نیست بلکه انتقال معانی و پیام‌های عمیق‌تر، درجه نخست اهمیت را دارد. این شگرد بلاغی ((تمثیل)) به دلیل ویژگی تأثیر گذاری و اقناعی، کاربرد بسیار بالایی دارد. مثنوی معنوی نمونه بارز و شاخص یک اثر تعلیمی است که مولانا به مناسبت نوع اثر، با استفاده از این ابزار ((تمثیل)) در مسیر هر چ...

زبان کارکردهای گوناگونی دارد و کارکرد آن با توجه به شگرد و مقاصد ‏گوینده متفاوت خواهد بود. زبان نوشتاری روزنامه با یک اثر علمی ـ تخصصی ‏دیگرگونه است. هم‌چنین زبان شاعرانه، بی‌شک با عناصری که در یک نوشته‌ی ‏ارجاعی مستقیم به‌کار می‌رود، یکسان نخواهد بود؛ حتّی، زبان شاعران یا ‏نویسندگان در یک موضوع واحد نیز تفاوت‌هایی خواهد داشت. این تفاوت‌ها در ‏استخدام واژگان و ترکیب و هم‌نشین‌سازی آن‌ها، خود را ...

در اینکه شعر و به طور کلی ادبیات، بیانی ضمنی و غیر‌صریح دارد کمتر تردیدی می‌توان داشت. اساسا یکی از خصائصی که ادبیات را از دیگر آثار مکتوب متمایز می‌کند، همین ویژگی کنایی‌بودن آن است. اما در باب اینکه چنین ویژگی و خصلتی حاصل چه عناصر و کدام کاربردهای زبانی و بلاغی است، تامل باید کرد.مسئله اصلی این مقاله، شناسایی و بررسی چند نمونه از شگرد «نمایش» در شعر است. نمایش یا همان کنش و واکنش، که از اجزا...

بازی‌های شکلی و چاپی از شگردهایی است که نویسندۀ پسامدرن با استفاده از آن فرم آشنای داستان‌نویسی در دوره‌های گذشته را به چالش می‌کشد. پسامدرن‌ها با استفاده از روش‌هایی چون ایجاد علامت‌هایی خاص بین خطوط متن یا در حاشیۀ صفحات، گنجاندن تصاویر مربوط به مضامین متن در لابه‌لای صفحات کتاب، و تایپ کلمات و جملات به شکلی خاص، تغییراتی در شکل و ساختار رمان خود ایجاد می‌کنند. از این رو، این مقاله بر آن است ...

شگرد بلاغی تمثیل از دیرباز در میان صاحبان نظم و نثر در انتقال مفاهیم عقلی، انتزاعی و ذهنی شگردی تاثیرگذار بوده است و «بهاءولد «صاحب کتاب «معارف» نیز با بهره­گیری از این­عنصر تصویرساز و سایر عناصر بدیعی و بیانی، سبک نثر مرسل را به­نثر شاعرانه نزدیک ساخته­است. وی از انواع تمثیل­های واقعیت­بنیاد، لفظی، منطقی، متناقض­نما و نیز تمثیل­های رمزی که در حیطه­ی تمثیل­های داستانی و گسترده جای­می­گیرند و نی...

چکیده پست مدرنیسم، یکی از تحولات عظیم و جریان ساز در آغاز قرن بیستم است که به دنبال تغییر و تحول در نگرش فلسفی انسان معاصر و تحول ها و انقلاب های سیاسی و اجتماعی و تغییر در سبک زندگی در جهان غرب شکل گرفت و به تدریج همه ی عرصه های مختلف ادبی، فلسفی، هنری و اجتماعی را تحت تأثیر خود قرار داد. یکی از حوزه های بسیار تأثیرپذیر از پست مدرنیسم، حوزه ی ادبیات و خصوصاً داستان پردازی است؛ که به خاطر ارتب...

طنزنویسان صاحب سبک برای ایجاد طنز و روحیۀ تفکر انتقادی در بین مخاطبان خوش­فکر و خوانندگان حرفه­ای متون ادبی، از شگردها و امکانات خاصی، خلاقانه بهره­می­برند. یکی از امکانات طنزساز که از شاخصه­های سبک کیومرث صابری نیز محسوب­می­شود، واژه­سازی و ترکیب­سازی است. در این مقاله ابعاد مختلف این کاربرد را در «دو کلمه حرف حساب»های صابری بررسی­کردیم. واژه­ها و ترکیبات ابداعی صابری را از دو نظر ساخت و معنا ...

کمال‌الدین مسعود خجندی معروف به «کمال خجندی» و متخلص به «کمال» شاعر و عارف بزرگ قرن هشتم و از معاصران حافظ شیرازی است. کمال خجندی در شیوه غزال سرایی از شاگردان سعدی به شمار می‌رود. تأثیرپذیری‌های کمال خجندی از غزل سعدی در حوزه‌های گوناگون؛ مضامین و محتوا، ساختار کلام، ترکیب‌ها و عبارات، موسیقی کلام، وزن، قافیه و ردیف و نیز به‌کارگیری اسلوب معادله و تمثیل چشمگیر است. در متون بلاغی جدید، تمثیل یک...

هنر شاعران در این است که با استفاده از شگرد هنجارگریزی که از جمله وجوه "رستاخیز واژگان" است به کلمات جان بخشیده و علاوه بر ایجاد زیبایی در کلام خود باعث لذت ادبی مخاطب ‌شوند. ماهیت فرامنطقی، عقلی و عرفی معانی و حقایق عرفانی از یک سو و محدودیت حوزه کارآیی زبان از سوی دیگر باعث شده است که عارفانی هم‌چون ابن‌فارض و مولوی از زبان و بیانی هنجارگریخته استفاده نمایند. در این جستار با استفاده از روش تو...