در این مقاله به بررسی وجود یا نبود پوچ­واژه (expletive) در زبان فارسی می­پردازیم. طبق نظر ریتسی(1982 و 1986) در زبان­های ضمیرانداز از آنجا که ضمیر ناملفوظ ارجاعی وجود دارد، ضمیر ناملفوظ پوچ­واژه (expletive pro) نیز موجود است؛ بدین مفهوم که زبان­های ضمیرانداز پوچ­واژۀ فاقد جوهر آوایی نیز دارند. این در حالی است که کریمی(2005) با توجّه به نقض تأثیر معرفگی (definiteness effect) معتقد است که در زبان ...

فرهنگ عامه اعم از امثال، حِکَم، کنایات، استعارات، داستان های عامیانه، مَتَل ها، چیستان ها، و مانند آن انعکاس گویا و آیینه تمام نمایِ سنت ها، دانسته ها، باورها، منش ها، و ارزش های فرهنگیِ یک جامعه است که از رهگذرِ آن، می توان به شناختِ واقعیِ خلقیات و رفتارهای مردم آن جامعه و انگیزه ها و عللِ موجبه آن دست یافت. فرافکنی و توجیه (دلیل تراشی) از جملۀ ابتلائات بزرگ اجتماعی ماست که در سطحی بسیار گسترده در بین ...

این مقاله مبانی نظری و روش شناختی نقد فرمالیستی شعر را از دیدگاه فرمالیست های روسی و همچنین فرمالیست های آمریکایی یا اصحاب «نقد نو1» بازمی کاود. رهیافت ما برای این منظور، تحلیلی- انتقادی است. این پژوهش، سرانجام با ایجاد برخورد سازنده میان دستاوردهای نظری و عملی دو شاخه فرمالیسم، روش «نقد گرانیگاهی»2 را سامان می دهد. این روش نه مانند روش «نقد پیوندمایه ای» به شیوه افقی- عمودی، بلکه مطابق ماهیت ن...

چکیده موتیف یکی از اصطلاحات رایج در هنر و ادب و همچنین علم و فن است. بحث از موتیف در نقد و تحلیل جنبه های ساختاری و محتوایی آثار ادبی فواید و کارایی های بسیاری دارد. از این رو اطّلاع از جوانب معنایی و تعاریف آن برای پرداختن به آثار و تحلیل آنها ضروری است. با توجّه به این ضرورت، در این مقاله سعی شده علاوه بر معانی و تعریف های چندگانۀ موتیف، اصطلاحات نزدیک به آن نیز مورد بحث قرار گیرد و نسبت و دای...

مقالة حاضر می‌کوشد تا در چارچوب برنامة کمینه‌گرا (Chomsky, 1995, 2000, 2001a-b)، اختیاری‌بودن فرایندی را در فارسی تبیین نماید که به‌موجب آن، فعل در جملات پرسشی آری ‌ـ‌ نه، ضمن ابقا در جای اصلی خود، قادراست به جایگاه آغازین جمله نیز جابه‌جا شود تا تعبیر پرسشی جمله را فراهم سازد. در این راستا، نخست تصریح می‌شود که اختیاری ‌بودن پیش‌گذاری فعل در جملات پرسشی آری ‌ـ‌ نه در زبان فارسی متضمن نوعی تناق...

بین ادبیات و شرایط اجتماعی همواره ارتباطی متقابل و تأثیرگذار وجود دارد.گاهی شرایط جامعه زمینه ی پیدایش برخی از شگردهای ادبی را فراهم می سازد. از جمله ی این شگردها، نقاب است که شاعر از طریق پیوندی که با سنت ها و میراث کهن فرهنگی خویش برقرار می سازد، از میان شخصیت های اسطوره ای و تاریخی فرهنگ خود یکی را برمی گزیند و در پس نقاب او به انتقاد از جامعه ی خویش می پردازد تا هم به رسالت شعری خود عمل کرد...

شاعران و سخنوران از دیر باز  برای بیان اندیشه ها، مقاصد و دست آ وردهای فکری خود، از علوم و دانش­های مختلف بشری بهره جسته اند؛ از جمله دست به دامان عناصر طبیعی و فرا طبیعی شده و از این میان، نام مکان ها و اعلام جغرافیایی یکی از منابع آفرینش هنری سخن­پردازان بوده است. شاعران و ادیبان عهدهای پیشین که ما از آنان به نام سرآمدان ادبیّات کلاسیک یاد می کنیم، برای آنکه سخن خود را بیارایند و کلام ادبی بیا...

فرهنگ عامه اعم از امثال، حِکَم، کنایات، استعارات، داستان های عامیانه، مَتَل ها، چیستان ها، و مانند آن انعکاس گویا و آیینة تمام نمایِ سنت ها، دانسته ها، باورها، منش ها، و ارزش های فرهنگیِ یک جامعه است که از رهگذرِ آن، می توان به شناختِ واقعیِ خلقیات و رفتارهای مردم آن جامعه و انگیزه ها و عللِ موجبة آن دست یافت. فرافکنی و توجیه (دلیل تراشی) از جملۀ ابتلائات بزرگ اجتماعی ماست که در سطحی بسیار گسترده در بین...

چکیده        پژوهش حاضر پس از معرّفی پدیدۀ انجماد و بیان دیدگاه بوئکس (2003؛ 2008)، به بررسی داده های زبان فارسی بر مبنای رویکرد وی و در چارچوب نظریۀ کمینه گرا می پردازد و نشان می دهد که این داده ها رفتاری موافق با تحلیل بوئکس از خود بروز می دهند. در زبان فارسی خروج از درون گروه های حرف تعریف فاعلی که جهت بازبینی مشخّصۀ اصل فرافکنی گسترده جابه جا شده و یک حوزۀ بازبینی تشکیل داده اند، امکان پذیر ن...

عبدالحلیم در این جستار، کارکردها و کاربردهای شگرد التفات را در قرآن بررسی می‌کند. ابتدا به دیدگاه برخی مستشرقین مانند نولدکه، وات‌ـ‌بل و وانزبرو درباره برداشت اشتباه از این شگرد اشاره می‌کند. آن‌گاه در بخش اول و دوم مقاله، ابتدا دربارة معنای التفات، واژه‌های مترادف التفات، توجه جدی به التفات در کتب بلاغت، انواع خاص و عام التفات، و نیز جایگاه التفات در علم بلاغت بحث می‌کند و در کنار صنعت التفات،...